Bài 4: Một số axit quan trọng

1.1.1. Tính chất hóa học (HCl có đầy đủ tính chất hóa học của axit)

• Làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ

• Tác dụng với kim loại: 2Al _{( r)}  + 6HCl _(dd)  → 2 AlCl_{3 (dd)}  + 3H_{2 (k)} 

• Tác dụng với Bazơ: Cu(OH)_2(r)+2HCl_(dd) → CuCl_2(dd)+ 2H₂O(l)     

• Tác dụng với oxit bazơ: CuO _(r) + 2HCl _(dd)  → CuCl_2(dd)  +  H₂O    

• Tác dụng với muối: (Học trong bài 9)

1.1.2. Ứng dụng 

• Điều chế các muối

• Làm sạch bề mặt kim loại trước khi hàn

• Tẩy gỉ kim loại trước khi tráng, sơn, mạ kim loại    

• Chế biến thực phẩm, dược phẩm

1.2.1. Tính chất vật lí

• Chất lỏng sánh, không màu, nặng gấp đôi nước, không bay hơi, dễ tan trong nước, toả rất nhiều nhiệt
• Lưu ý: Khi pha H₂SO₄ loãng , ta cho từ từ axit vào lọ nước ( Không làm ngược lại vì nguy hiểm) 

1.2.2. Tính chất hóa học

• Axit H₂SO₄ loãng (H₂SO_4l)

Làm quỳ tím hoá đỏ

Tác dụng với kim loại → muối  + nước.

• Các em chú ý quan sát thao tác thí nghiệm và hiện tượng phản ứng diễn ra:

Video 1: Phản ứng của Mg và dung dịch H₂SO₄

• Hiện tượng: Xuất hiện khí không màu
• Giải thích: Khí không màu là khí H₂ sinh ra do có phản ứng Mg + H₂SO_4l →  MgSO₄  +  H₂.

Tác dụng với bazơ  → muối + nước

• Các em chú ý quan sát thao tác thí nghiệm và hiện tượng phản ứng diễn ra:

Video 2: Phản ứng giữa dung dịch Cu(OH)₂ và H₂SO₄

• Hiện tượng: Cu(OH)₂ tan dần và tạo dung dịch màu xanh
• Giải thích: Do xảy ra phản ứng H₂SO_4l+Cu(OH)₂ → CuSO₄ + 2H₂O

Tác dụng với oxit bazơ  → muối + nước

• Các em chú ý quan sát thao tác thí nghiệm và hiện tượng phản ứng diễn ra:

Video 3: Phản ứng giữa Fe₂O₃ và H₂SO₄

• Hiện tượng: Bột Fe₂O₃ tan dần, tạo dung dịch màu nâu
• Giải thích: Do xảy ra phản ứng 3H₂SO_4l +Fe₂O₃ → Fe₂(SO₄)₃+3H₂O 

Tác dụng với muối

1.2.3 Axit sunfuric đặc có những tính chất hóa học riêng

Tác dụng với kim loại

• Các em chú ý quan sát thao tác thí nghiệm và hiện tượng phản ứng diễn ra:

Video 4: Thí nghiệm Đồng với axit sunfuric loãng và đặc

• Hiện tượng:
  • ống nghiệm 1: Không có hiện tượng gì (Các em thấy giống như có bọt khí thoát ra nhưng đó là do nước sôi, hơi nước bay ra thôi, dây Đồng vẫn còn giữ nguyên màu sắc)
  • ống nghiệm 2: Có khí không màu, mùi hắc thoát ra nhiều; Đồng bị tan một phần tạo dung dịch màu xanh lam.
• Giải thích: 
  • H₂SO₄ đặc, nóng tác dụng được với Đồng, tạo khí SO₂ không màu, mùi hắc; dung dịch CuSO₄ màu xanh lam.
  • Phương trình phản ứng: Cu + 2H₂SO_{4 (đ)} CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O

• Nhận xét: H₂SO₄ đặc tác dụng với nhiều kim loại khác → muối sunfat, không giải phóng khí H₂

Tính háo nước

• Các em chú ý quan sát thao tác thí nghiệm và hiện tượng phản ứng diễn ra:

Video 5: Thí nghiệm chứng minh tính háo nước của axit sunfuric đặc

• Hiện tượng: Màu trắng của đường chuyển sang nâu rồi thành màu đen xếp rồi bị bọt khí đẩy trào ra khỏi miệng cốc, tỏa nhiệt nhiều.
• Giải thích: Chất rắn màu đen là Cacbon. Người ta nói axit sunfuric đặc có tính háo nước với phương trình C₁₂H₂₂O₁₁  11H₂O + 12C

Hình 1: Ứng dụng của axit sunfuric

Trong Công nghiệp Axit sunfuric được sản xuất bằng phương pháp tiếp xúc.

a. Nguyên liệu: Lưu huỳnh hoặc Quặng Pyritsắt (FeS₂)

b. Các công đoạn chính:

• Sản xuất lưu huỳnh đioxit:  
  • S + O₂  SO₂
  • Hoặc 4FeS₂ + 11O₂  2Fe₂O₃ + 8SO₂
• Sản xuất lưu huỳnh trioxit:  
  • 2SO₂ + O₂    2SO₃
• Sản xuất H₂SO₄:   
  • SO₃ + H₂O →  H₂SO₄

Video 6: Quy trình sản xuất Axit sunfuric

• dd BaCl₂; Ba(NO₃)₂ ; Ba(OH)₂ được dùng làm thuốc thử để nhận ra gốc sunfat
• Các em chú ý quan sát thao tác thí nghiệm và hiện tượng phản ứng diễn ra:

Video 7: Thí nghiệm giữa dung dịch BaCl₂ và H₂SO₄

• Hiện tượng: Có kết tủa trắng xuất hiện
• Giải thích:
  • Gốc =SO₄ trong phân tử H₂SO₄ kết hợp với nguyên tố Bari trong phân tử BaCl₂ tạo thành kết tủa BaSO₄
  • Phương trình hóa học: H₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2HCl

Hình 2: Tính chất hóa học của Axit sunfuric

Bài 1:

Cần phải điều chế một lượng Đồng (II) sunfat. Phương pháp nào sau đây tiết kiệm được axit sunfuric?

a, Axit sunfuric tác dụng với Đồng (II) oxit

b. Axit sunfuric đặc tác dụng với Đồng kim loại.

Viết các phương trình hóa học và giải thích

Hướng dẫn:

Phương trình hóa học a:  CuO + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O

Phương trình hóa học b:  Cu + 2H2SO4 (đ) CuSO4 + SO2 + 2H2O

Ở phản ứng a tỉ lệ phản ứng của Cu : H2SO4 là 1: 1 nên sẽ tiết kiệm được axit hơn phản ứng b theo tỉ lệ 1:2.

Hơn nữa ở phản ứng 2 tạo thêm sản phẩm SO₂ là khí độc, mùi hắc là nguyên nhân chính tạo ra mưa axit gây ô nhiễm môi trường.

Bài 2:

Có 4 lọ không nhãn đựng 4 dung dịch không màu là: HCl, H₂SO₄, NaCl, Na₂SO₄. Hãy nhận biết dung dịch trong mỗi lọ bằng phương pháp hóa học. Viết các phương trình hóa học.

Hướng dẫn:

Trích dẫn một ít dung dịch của 4 chất để làm mẫu thử rồi lần lượt tiến hành lần lượt như sau:

Sau bài học cần nắm:

• Biết được cách viết phương trình phản ứng thể hiện tính chất chung của axit.
• H2SO4  đặc có những tính chất hoá học riêng: Tính oxi hoá (tác dụng với những kim loại kém hoạt động) tính háo nước, dẫn ra được những phản ứng minh họa cho những tính chất này.
• Những ứng dụng quan trọng của axit trong sản xuất, trong đời sống. 

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 9 Bài 4 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

• Câu 1:

  Để an toàn khi pha loãng H₂SO₄ đặc cần thực hiện theo cách: 

  • A. Rót từng giọt nước vào axit
  • B. Rót từng giọt axit vào nước
  • C. Cho cả nước và axit vào cùng một lúc
  • D. Cả 3 cách trên đều được

• Câu 2:

  Dung dịch axit clohiđric tác dụng với sắt tạo thành:

  • A. Sắt (II) clorua và khí hiđrô
  • B. Sắt (III) clorua và khí hiđrô.
  • C. Sắt (II) Sunfua và khí hiđrô
  • D. Sắt (II) clorua và nước

• Câu 3:

  Dung dịch axit clohiđric tác dụng với đồng (II) hiđrôxit tạo thành dung dịch màu:

  • A. Vàng đậm
  • B. Đỏ
  • C. Xanh lam
  • D. Da cam

• Câu 4:

  Oxit tác dụng được với axit clohiđric là:

  • A. SO₂.
  • B. CO₂
  • C. CuO
  • D. CO.

• Câu 5:

  Axit sunfuric đặc nóng tác dụng với đồng kim loại sinh ra khí:

  • A. CO₂
  • B. SO₂.
  • C. SO₃
  • D. H₂S

• Câu 6:

  Khi nhỏ từ từ H₂SO₄ đậm đặc vào đường chứa trong cốc hiện tượng quan sát được là:

  • A. Sủi bọt khí, đường không tan.
  • B. Màu trắng của đường mất dần, không sủi bọt.
  • C. Màu đen xuất hiện và có bọt khí sinh ra.
  • D. Màu đen xuất hiện, không có bọt khí sinh ra.

Câu 2- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể hệ thống lại nội dung bài học thông qua phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 9 Bài 4.

Bài tập 4 trang 19 SGK Hóa học 9

Bài tập 5 trang 19 SGK Hóa học 9

Bài tập 6 trang 19 SGK Hóa học 9

Bài tập 7 trang 19 SGK Hóa học 9

Bài tập 4.1 trang 6 SBT Hóa học 9

Bài tập 4.2 trang 6 SBT Hóa học 9

Bài tập 4.3 trang 7 SBT Hóa học 9

Bài tập 4.4 trang 7 SBT Hóa học 9

Bài tập 4.5 trang 7 SBT Hóa học 9

Bài tập 4.6 trang 7 SBT Hóa học 9

Bài tập 4.7 trang 7 SBT Hóa học 9

Bài tập 4.8 trang 7 SBT Hóa học 9

Trong quá trình học tập nếu có bất kì thắc mắc gì, các em hãy để lại lời nhắn ở mục Hỏi đáp để cùng cộng đồng Hóa Chúng tôi thảo luận và trả lời nhé.