Bài 1: Tính chất hóa học của oxit và Khái quát về sự phân loại oxit

Tóm tắt lý thuyết

1.1. Tính chất hóa học của Oxit

1.1.1. Oxit bazơ có những tính chất hóa học nào?

Tác dụng được với nước

Một số oxit bazơ tác dụng với nước ở nhiệt độ thường là : Na₂O; CaO; K₂O; BaO, …tạo ra bazơ tan (kiềm) tương ứng là: NaOH, Ca(OH)₂, KOH, Ba(OH)₂, …
Thí nghiệm CaO (vôi sống) tác dụng với nước

Video 1: CaO (vôi sống) tác dụng với nước

Hiện tượng: vôi sống tan dần
Giải thích: Do xảy ra phản ứng: CaO + H₂O → Ca(OH)₂

Tác dụng với axit

Oxit bazơ tác dụng với axit tạo thành muối và nước. Oxit bazơ + axit → muối + nước
Thí nghiệm: CuO tác dụng với dung dịch HCl

Video 2: Phản ứng giữa bột CuO và dung dịch HCl

Hiện tượng: CuO tan dần tạo dung dịch màu xanh nước biển, khi cô cạn thu được muối màu xanh lơ
Giải thích: CuO phản ứng với dung dịch HCl tạo muối CuCl₂ ở trong dung dịch màu xanh, cô cạn có màu xanh lơ. CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

Tác dụng với Oxit axit

Một số oxit bazơ (CaO, BaO, Na₂O, K₂O,…) tác dụng với oxit axit tạo thành muối.
Oxit bazơ + oxit axit → muối
ví dụ: ; \(N{a_2}O + C{O_2} \to N{a_2}C{O_3}\) ; CaO + CO₂ CaCO₃

1.1.2. Oxit axit có những tính chất nào?

Tác dụng với nước

Oxit axit ngoài cách gọi tên như trên còn có cách gọi khác là: ANHIDRIC của axit tương ứng.
- Ví dụ: SO₂: Anhidric sunfurơ (Axit tương ứng là H₂SO₃: axit sunfurơ)
Nhiều oxit axit tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit.
Một số oxit axit tác dụng với nước ở điều kiện thường như: P₂O₅, SO₂, SO₃,NO₂, N₂O₅, CO₂ , CrO₃… tạo ra axit tương ứng như: H₃PO₄, H₂SO₃, H₂SO₄, HNO₃, H₂CO₃, H₂Cr₂O₇, …
Phương trình phản ứng:
- 2NO₂ + H₂O + 1/2O₂ → 2HNO₃.
- CO₂ + H₂O → H₂CO₃

Tác dụng với dung dịch bazơ

Oxit axit tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.
Thí nghiệm: Khí CO₂ tác dụng với dung dịch Ca(OH)₂

Video 3: Khí CO₂ làm vẩn đục dung dịch nước vôi trong

Hiện tượng: Khi sục khí CO₂ vào dung dịch nước vôi trong thấy kết tủa trắng.
Giải thích: Do phản ứng CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ (kết tủa trắng) + H₂O

Tác dụng với oxit bazơ

Oxit axit tác dụng với một số oxit bazơ (CaO, BaO, Na₂O, K₂O,…) tạo thành muối.

1.2. Khái quát về sự phân loại oxit

Các oxit được chia thành 4 loại

Oxit bazơ: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.
- Ví dụ: Na₂O , CuO , BaO, FeO ….
Oxit axit: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.
- Ví dụ: SO₂ ,SO₃, CO₂ , P₂O₅ …
Oxit lưỡng tính: Là những oxit khi tác dụng với dung dịch bazơ, và khi tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.
- Ví dụ: Al₂O₃ , ZnO , …
Oxit trung tính: Còn được gọi là oxit không tạo muối, là những oxit không tác dụng với axit, bazơ, muối.
- Ví dụ: CO , NO …

Phân loại Oxit

Hình 1: Khái quát về sự phân loại Oxit

Bài tập minh họa

Bài 1:

Cho các chất khí sau đây:

Cacbon đioxit, hidro, oxi, lưu huỳnh đioxit, nitơ. Chọn chất phù hợp với mô tả.

a) Nặng hơn không khí

b) Nhẹ hơn không khí

c) Cháy được trong không khí

d) Tác dụng được với nước tạo thành dung dịch làm quỳ hóa đỏ

e) Làm đục nước vôi trong

f) Đổi màu quỳ ẩm từ tím sang đỏ

Hướng dẫn:

Cacbon đioxit (CO₂) , hidro (H₂), oxi (O₂), lưu huỳnh đioxit (SO₂), nitơ (N₂)

a) Nặng hơn không khí là khí CO₂ (44 > 29)

b) Nhẹ hơn không khí là H₂, N₂

c) Cháy được trong không khí là H₂

d) Tác dụng được với nước tạo thành dung dịch làm quỳ hóa đỏ là SO₂

e) Làm đục nước vôi trong là khí CO₂

f) Đổi màu quỳ ẩm từ tím sang đỏ là khí SO₂

Bài 2:

Cho các chất sau: Đồng(II) oxit,hidro,cacbon monooxit,lưu huỳnh trioxit,điphotpho pentaoxit,

nước. Chọn chất thích hợp điền vào dấu ba chấm.

\(\begin{array}{l} 1.{\rm{ }}...{\rm{ + }}{{\rm{H}}_{\rm{2}}}O{\rm{ }} \to {\rm{ }}{H_2}S{O_4}\\ 2.{\rm{ }}{{\rm{H}}_{\rm{2}}}O{\rm{ + }}...{\rm{ }} \to {\rm{ }}{{\rm{H}}_{\rm{3}}}P{O_4}\\ 3.{\rm{ }}...{\rm{ + HCl }} \to {\rm{ CuC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}}{\rm{ + }}{{\rm{H}}_{\rm{2}}}O\\ 4.{\rm{ }}...{\rm{ + }}{H_2}S{O_4}{\rm{ }} \to {\rm{ CuS}}{{\rm{O}}_{\rm{4}}} + {\rm{ }}... \end{array}\)

Hướng dẫn:

\(\begin{array}{l} 1.{\rm{ S}}{{\rm{O}}_3}{\rm{ + }}{{\rm{H}}_{\rm{2}}}O{\rm{ }} \to {\rm{ }}{H_2}S{O_4}\\ 2.{\rm{ 3}}{{\rm{H}}_{\rm{2}}}O{\rm{ + }}{{\rm{P}}_2}{{\rm{O}}_5}{\rm{ }} \to {\rm{ 2}}{{\rm{H}}_{\rm{3}}}P{O_4}\\ 3.{\rm{ Cu(OH}}{{\rm{)}}_2}{\rm{ + 2HCl }} \to {\rm{ CuC}}{{\rm{l}}_{\rm{2}}}{\rm{ + 2}}{{\rm{H}}_{\rm{2}}}O\\ 4.{\rm{ CuO + }}{H_2}S{O_4}{\rm{ }} \to {\rm{ CuS}}{{\rm{O}}_{\rm{4}}} + {{\rm{H}}_{\rm{2}}}O \end{array}\)

Bài 3:

Hòa tan 4,88 gam hỗn hợp A gồm MgO và FeO trong 200ml dung dịch H₂SO₄ 0,45M (loãng) thì phản ứng vừa đủ, thu được dung dịch B.Tính khối lượng mỗi oxit có trong hỗn hợp A.

Hướng dẫn:

Vì phản ứng xảy ra vừa đủ nên hỗn hợp oxit kim loại và axit đều hết

Gọi số mol của MgO và FeO lần lượt là x và y

Phương trình phản ứng:

MgO + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂O

x → x

FeO+ H₂SO₄ → FeSO₄ + H₂O

y → y

Từ dữ kiện của bài toán ta có hệ phương trình:

\(\left\{ \begin{array}{l} 40x + 72y = 4,88\\ x + y = 0,45.0,2 = 0,09 \end{array} \right. \Rightarrow \left\{ \begin{array}{l} x = 0,05(mol)\\ y = 0,04(mol) \end{array} \right.\)

Khối lượng của MgO trong hỗn hợp là: m_MgO = 0,05 . 40 = 2 (gam)

Khối lượng của FeO trong hỗn hợp là : m_FeO = 4,88 - 2 = 2,88 (gam)

3. Luyện tập Bài 1 Hóa học 9

Sau bài học cần nắm:

Tính chất hóa học của oxit
Khái quát về sự phân loại oxit đi sâu tìm hiểu tính chất hóa học và giúp học sinh nắm bắt được cơ sở phân loại oxit.

3.1. Trắc nghiệm

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 9 Bài 1 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

Câu 1:
Oxit là:
- A. Hỗn hợp của nguyên tố oxi với một nguyên tố hoá học khác
- B. Hợp chất của nguyên tố phi kim với một nguyên tố hoá học khác.
- C. Hợp chất của oxi với một nguyên tố hoá học khác
- D. Hợp chất của nguyên tố kim loại với một nguyên tố hoá học khác.
Câu 2:
Oxit lưỡng tính là:
- A. Những oxit tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.
- B. Những oxit tác dụng với dung dịch bazơ và tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.
- C. Những oxit tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.
- D. Những oxit chỉ tác dụng được với muối.
Câu 3:
Oxit khi tan trong nước làm giấy quỳ chuyển thành màu đỏ là
- A. MgO
- B. P₂O₅
- C. K₂O
- D. CaO
Câu 4:
Có 1 ống nghiệm chứa nước và dung dịch phenolphtalein, cho oxit nào vào ống nghiệm trên thì làm cho phenolphtalein chuyển sang màu hồng ?
- A. CaO
- B. CO₂
- C. CO
- D. NO
Câu 5:
Những dãy chất nào sau đây đều là oxit axit?
- A. CO₂, SO₃, Na₂O,NO₂
- B. CO₂, SO₂, H₂O, P₂O₅
- C. SO₂, P₂O₅, CO₂, N₂O₅
- D. H₂O, CaO, FeO, CuO