Qua bài giảng Tập làm văn: Kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật, giúp các em thấy được tác dụng của việc dùng lời nói và ý nghĩ của nhân vật trong câu chuyện. Đồng thời, biết kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật trong bài văn kể chuyện theo hai cách: Trực tiếp và gián tiếp.
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Câu 1. Tìm những câu ghi lại lời nói và ý nghĩ của cậu bé trong truyện Người ăn xin.
a)
| Mục đích | Câu văn |
| Những câu ghi lại ý nghĩ | - Chao ôi! Cảnh nghèo đói đã gặm nát con người đau khổ kia thành xấu xí biết dường nào ! - Cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì của ông lão. |
| Câu ghi lại lời nói | - Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả. |
Câu 2. Lời nói và ý nghĩ của cậu bé nói lên điều gì về cậu ?
- Lời nói và ý nghĩ của cậu bé cho thấy cậu là người giàu lòng nhân ái, biết thương người nghèo khó.
Câu 3. Lời nói, ý nghĩ của ông lão ăn xin trong hai cách kể sau đây có gì khác nhau ?
a)
- Cháu ơi, cảm ơn cháu ! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. - ông lão nói bằng giọng khản đặc.
→ Dẫn trực tiếp. Đây là nguyên văn lời của ông lão ăn xin.
⇒ Vì vậy ông xưng lão và gọi cậu bé bằng cháu.
b)
Bằng giọng khản đặc, ông lão cảm ơn tôi và nói rằng như vậy là tôi đã cho ông rồi.
→ Dẫn gián tiếp. Người viết, người kể xưng tôi, gọi người ăn xin là ông lão.
1.2. Ghi nhớ
- Trong bài văn kể chuyện, nhiều khi ta phải kể lại lời nói và ý nghĩ của nhân vật. Lời nói và ý nghĩ cũng nói lên tính cách nhân vật và ý nghĩa câu chuyện.
- Có hai cách kể lời nói và ý nghĩa của nhân vật
- Kể nguyên văn (lời nói trực tiếp)
- Kể bằng lời của người kể chuyện (lời dẫn gián tiếp)
1.3. Hướng dẫn luyện tập
Câu 1. Tìm lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau:
Ba cậu bé rủ nhau vào rừng. Vì mải chơi nên các cậu về khá muộn. Ba cậu bàn nhau xem nên nói thế nào để bố mẹ khỏi mắng. Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi.
Cậu thứ hai bảo :
- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại.
- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ. - Cậu thứ ba bàn.
Tiếng Việt 2 (1988)
| Lời dẫn gián tiếp | Lời dẫn trực tiếp |
| Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị chó sói đuổi. | - Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại (lời của cậu bé thứ hai) - Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ (lời của cậu bé thứ ba) |
Câu 2. Chuyển lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn trực tiếp .
Vua nhìn thấy những miếng trầu têm rất khéo bèn hỏi bà hàng nước xem trầu đó ai têm. Bà lão bảo chính tay bà têm. Vua gặng hỏi mãi, bà lão đành nói thật là con gái bà têm.
Truyện Tấm Cám
| Lời dẫn gián tiếp | Lời dẫn trực tiếp |
| Vua nhìn thấy những miếng trầu têm rất khéo bèn hỏi bà hàng nước xem trầu đó ai têm
| Vua nhìn thấy miếng trầu têm rất khéo bèn hỏi bà hàng nước - Xin cụ cho biết ai đã têm trầu này. |
| Bà lão bảo chính tay bà têm
| Bà lão thưa: - Tâu bệ hạ, trầu này do chính tay lão têm đấy ah! |
| Vua gặng hỏi mãi, bà đành nói thật là con gái bà têm
| Nhà vua không tin, gặng hỏi mãi, bà lão đành nói thật: - Thưa, đó là trầu do con gái già têm đấy ạ! |
Câu 3. Chuyển lời dẫn trực tiếp trong đoạn văn sau thành lời dẫn gián tiếp - Bác thợ hỏi Hòe :
- Cháu có thích làm thợ xây không?
Hòe đáp :
- Cháu thích lắm!
Tiếng Việt 2 (1988)
| Lời dẫn trực tiếp | Lời dẫn gián tiếp |
| Bác thợ hỏi Hòe - Cháu có thích làm thợ xây không? | Bác thợ hỏỉ Hòe có thích làm thợ xây không
|
| Hòe đáp: - Cháu thích lắm! | Hòe đáp rằng mình rất thích.
|
Bài tập minh họa
- Thông qua bài giảng Tập làm văn: Kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật, các em cần nắm được những nội dung kiến thức, kĩ năng trọng tâm và cần thiết như:
- Hiểu được tác dụng của việc dùng lời nói và ý nghĩ của nhân vật để khắc hoạ tính cách nhân vật, nói lên ý nghĩa câu chuyện.
- Bước đầu biết kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật trong bài văn kể chuyện theo hai cách: trực tiếp và gián tiếp.
- Ngoài ra, các em có thể xem thêm bài giảng Luyện từ và câu: Mở rộng vốn từ: Nhân hậu - Đoàn kết cho tiết học tiếp theo.
