Bài 3: Chuyển động đều - Chuyển động không đều

• Chuyển động đều là chuyển động mà vận tốc không thay đổi theo thời gian.

  • VD: chuyển động của đầu kim đồng hồ, của trái đất xung quanh mặt trời,...

• Chuyển động không đều là chuyển động mà vận tốc thay đổi theo thời gian.

  • VD: Chuyển động của ô tô, xe máy,...

• Trung bình mỗi giây trục bánh xe lăn được bao nhiêu mét thì người ta nói vận tốc trung bình của trục bánh xe trên quãng đường đó là Vận tốc trung bình của một chuyển động không đều trên một quãng đường được tính bằng công thức:

    \(v_{tb}=\frac{s}{t}\)​ 

• Trong đó: 

  • s là quãng đường đi được

  • t là thời gian để đi hết quãng đường đó

• Lưu ý :

  • Chuyển động không đều là chuyển động thường gặp hằng ngày của các vật. Trong chuyển động không đều, vận tốc thay đổi theo thời gian. Chẳng hạn ô tô, xe máy chuyển động trên đường, vận tốc liên tục thay đổi thể hiện ở số chỉ tốc kế.

  • Khi đề cập đến chuyển động không đều, người ta thường đưa ra khái niệm vận tốc trung bình :

    • Vận tốc trung bình trên những đoạn đường khác nhau thường có giá trị khác nhau, vì vậy phải nêu rõ vận tốc trung bình trên đoạn đường cụ thể (hoặc trong thời gian cụ thể).

    • Vận tốc trung bình không phải là trung bình cộng của các vận tốc.

  • Ví dụ :

Nếu một vật chuyển động được hai đoạn đường liên tiếp \(s_{1}\) với vận tốc \(v_{1}\) trong khoảng thời gian \(t_{1}\) và \(s_{2}\) với vận tốc \(v_{2}\) trong khoảng thời gian là \(t_{2}\), 
Thì vận tốc trung bình trên cả quãng đường là   \(v_{tb}=\frac{s_{1}+s_{2}}{t_{1}+t_{2}}\) chứ không phải là :   \(v_{tb}=\frac{v_{1}+v_{2}}{2}\) 

Bài 1

Chuyển động của ô tô chạy từ Hà Nội đến Hải Phòng là chuyển động đều hay không đều? Tại sao? Khi nói ô tô chạy từ Hà Nội đến Hải Phòng với vận tốc 50 km/h là nói tới vận tốc nào?

Hướng dẫn giải

• Chuyển động của ô tô chạy từ Hà Nội đến Hải Phòng là chuyển động không đều

• Vì trong quá trình chuyển động, xe có thể chạy nhanh hay chậm tùy từng thời điểm khác nhau.

• Khi nói ô tô chạy từ Hà Nội đến Hải Phòng với vận tốc 50 km/h là nói tới vận tốc trung bình của xe.

Bài 2

Một người đi xe đạp xuống một đoạn đường dốc dài 120 m hết 30 s. Khi hết dốc, xe lăn tiếp một quãng đường nằm ngang dài 60 m trong 24 s rồi từng lại. Tính vận tốc trung bình của xe trên quãng dường dốc, trên quãng đường nằm ngang và trên cả hai quãng đường. 

Hướng dẫn giải

• Vận tốc trung bình của xe trên quãng đường dốc là: \(v_{1}=\frac{s_{1}}{t_{1}}=\frac{120}{30}\) = 120/30 = 4 m/s

• Vận tốc trung bình của xe trên quãng đường ngang là: \(v_{2}=\frac{s_{2}}{t_{2}}=\frac{60}{24}\)  = 2,5 m/s

• Vận tốc trung bình của xe trên cả hai quăng đường là:\(v=\frac{s_{1}+s_{2}}{t_{1}+t_{2}}=\frac{120+60}{30+24}\)  = 3,33 m/s

Bài 3:

Một đoàn tàu chuyển động trong 5h với vận tốc trung bình là 30km/h. Tính quãng đường đoàn tàu đi được. 

Hướng dẫn giải

• Quãng đường đoàn tàu đi được trong 5h:

• Ta có:

 \(\begin{array}{l} {v_{tb}} = \frac{S}{t} \Rightarrow S = {v_{tb}}.t = 30km/h.5h\\ \Rightarrow S = 150(km) \end{array}\)

Qua bài học này, các em sẽ được làm quen với các kiến thức liên quan đến Chuyển động đều-Chuyển động không đều cùng với các bài tập liên quan theo nhiều cấp độ từ dễ đến khó…, các em cần phải nắm được: 

• Phát biểu được định nghĩa chuyển động đều và nêu được những thí dụ về chuyển động đều

• Nêu được những ví dụ về chuyển động không đều thường gặp

• Vận dụng để tính vận tốc trung bình trên một đoạn đường

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Chuyển động đều - Chuyển động không đều cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Trong các trường hợp nào sau đây, trường hợp nào nói đến vận tốc trung bình?

  • A. Số chỉ vận tốc của xe máy đọc được trên đồng hồ vận tốc (công tơ mét) của xe là 45km/h.
  • B. Vận tốc của vật chuyển động đều là v = 4m/s.
  • C. Vận tốc của vật khi qua một vị trí xác định nào đó là 12m/s.
  • D. Vận tốc của xe ô tô chạy trên quãng đường TP HCM đi Long An là 45km/h.

• Câu 2:

  Quan sát chuyển động của trục bánh xe đang lăn xuống mặt phẳng nghiêng. Chuyển động của trục bánh xe là chuyển động có tính chất gì? Chọn phương án trả lời đúng trong các phương án sau:

  • A. Chuyển động đều
  • B. Chuyển động có vận tốc tăng dần
  • C. Chuyển động có vận tốc giảm dần.
  • D. Chuyển động có vận tốc vừa tăng vừa giảm.

• Câu 3:

  Một người đi xe đạp xuống một cái dốc dài 120m hết 30s. Khi hết dốc, xe lăn tiếp một quãng đường nằm ngang dài 60m trong 24s rồi dừng lại. Vận tốc trung bình trên mỗi đoạn đường có thể nhận giá trị nào trong các giá trị sau

  • A. v₁ = 4m/s và v₂ = 2,5m/s.
  • B. Một cặp giá trị khác.
  • C. v₁ = 2,5m/s và v₂ = 5m/s.
  • D. v₁ = 4,5m/s và v₂ = 2m/s.

• Câu 4:

  Một máy bay chở hành khách bay giữa hai thành phố A và B. Khi xuôi gió thời gian bay là 1h30', còn khi ngược gió thời gian bay là 1h45'. Biết vận tốc gió luôn không đổi là 10 m/s. Vận tốc của máy bay lúc không có gió là:

  • A. 846 km/h.
  • B. 648 km/h.
  • C. 684 km/h
  • D. Tất cả các phương án đều sai.

Câu 5- Câu 12: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Chuyển động đều - Chuyển động không đều để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Bài tập 3.8 trang 10 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.9 trang 10 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.10 trang 10 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.11 trang 10 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.12 trang 10 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.13 trang 10 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.14 trang 10 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.15 trang 11 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.16 trang 11 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.17 trang 11 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.18 trang 11 SBT Vật lý 8

Bài tập 3.19 trang 11 SBT Vật lý 8

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Vật lý Chúng tôi sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!