Phương pháp giải nhanh Bài tập phả hệ 2 bệnh di truyền phân li độc lập Sinh học 12

PHƯƠNG PHÁP GIẢI NHANH BÀI TẬP PHẢ HỆ 2 BỆNH DI TRUYỀN PHÂN LI ĐỘC LẬP

- Bước 1: Dựa vào phả hệ để xác định quy luật di truyền của từng tính trạng bệnh. - Bước 2: Tiến hành các phép tính theo yêu cầu của bài toán. Trong đó, cần chú ý: Khi phả hệ có nhiều bệnh phân li độc lập thì tiến hành tính xác suất từng bệnh, sau đó nhân lại.

Câu 1: Phả hệ dưới đây mô tả hai bệnh di truyền phân li độc lập với nhau, mỗi bệnh do một gen quy định. Biết không xảy ra đột biến ở tất cả mọi người trong phả hệ.

a) Có thể biết được chính xác kiểu gen của bao nhiêu người?

b) Xác suất để cặp vợ chồng 15-16 sinh con đầu lòng bị cả hai bệnh nói trên là bao nhiêu?

c) Xác suất để cặp vợ chồng 15-16 sinh con đầu lòng chỉ bị một bệnh nói trên là bao nhiêu?

d) Xác suất để cặp vợ chồng 15-16 sinh con đầu lòng là con gái và không bị bệnh nói trên là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

- Bước 1: Dựa vào phả hệ để xác định quy luật di truyền của từng tính trạng bệnh.

- Cặp vợ chồng số 1- 2 đều không bị bệnh nhưng sinh con gái số 6 bị cả hai bệnh. ⇒ 2 bệnh đều do gen lặn quy định và không liên kết giới tính.

- Quy ước: a quy định bệnh thứ nhất; b quy định bệnh thứ 2.

Các alen trội tương ứng là A và B đều quy định không bị bệnh

Bước 2: Tiến hành các phép tính theo yêu cầu của bài toán.

a) Có thể biết được chính xác kiểu gen của 9 người

- Người số 8, 17 bị cả hai bệnh nên kiểu gen là aabb.

- Người số 9 và 10 là những người không bị bệnh nhưng có con bị cả hai bệnh nên kiểu gen những người này là AaBb.

- Người số 13, 14 và 15 là những người không bị bệnh nhưng có mẹ bị cả hai bệnh nên kiểu gen những người này là AaBb.

- Người số 1 và 2 là những người không bị bệnh nhưng có đứa con gái bị bệnh thứ nhất và con trai bị bệnh thứ 2 nên người số 1, 2 đều có kiểu gen AaBb.

b) Xác suất để cặp vợ chồng 15-16 sinh con đầu lòng bị cả hai bệnh

Khi hai bệnh di truyền phân li độc lập với nhau thì xác suất sinh con bị cả hai bệnh = xác suất sinh con bị bệnh 1 × xác suất sinh con bị bệnh 2.

Xác suất sinh con bị bệnh 1:

- Người số 8 bị cả hai bệnh nên đã truyền alen ab cho người số 15.

→ Kiểu gen của người số 15 là Aa.

- Bố và mẹ của người số 16 không bị bệnh nhưng người số 16 có em trai bị 2 bệnh cho nên xác suất kiểu gen của người số 16 là \(\frac{1}{3}AA:\frac{2}{3}Aa\)

→ Xác suất sinh con bị bệnh thứ nhất \(= \frac{2}{3} \times \frac{1}{4} = \frac{1}{6}\)

Xác suất sinh con bị bệnh 2:

- Người số 8 bị cả hai bệnh nên đã truyền alen ab cho người số 15 → Kiểu gen của người số 15 là Bb.

- Bố và mẹ của người số 16 không bị bệnh nhưng người số 16 có em trai bị 2 bệnh cho nên xác suất kiểu gen của người số 16 là: \(\frac{1}{3}BB:\frac{2}{3}Bb\)

→ Xác suất sinh con bị bệnh thứ nhất \(= \frac{2}{3} \times \frac{1}{4} = \frac{1}{6}\)

→ Xác suất sinh con bị cả hai bệnh \(= \frac{1}{6} \times \frac{1}{6} = \frac{1}{{36}}\)

c) Xác suất để cặp vợ chồng 15-16 sinh con đầu lòng chỉ bị một bệnh nói trên là bao nhiêu?

Khi bài toán yêu cầu tính xác suất sinh con bị 1 bệnh trong số 2 bệnh thì có 2 trường hợp: + Trường hợp 1: Bị bệnh thứ nhất mà không bị bệnh thứ hai. + Trường hợp 2: Bị bệnh thứ hai mà không bị bệnh thứ nhất.

- Từ kết quả làm câu b, ta có xác suất sinh con bị 1 bệnh là 1/6 nên xác suất sinh con không bị 1 bệnh = 1−1/6 = 5/6

- Xác suất để chỉ bị bệnh thứ nhất mà không bị bệnh thứ hai =5/6 × 1/6 = 5/36

- Xác suất chỉ bị bệnh thứ hai mà không bị bệnh thứ nhất =1/6 × 5/6 = 5/36

→ Đáp án = 5/36 + 5/36 = 5/18

d) Xác suất để cặp vợ chồng 15-16 sinh con đầu lòng là con gái và không bị bệnh nói trên là bao nhiêu?

Khi bệnh không liên kết giới tính thì xác suất sinh con trai và không bị bệnh = xác suất sinh con trai × xác suất không bị bệnh.

- Ở phả hệ này, cặp vợ chồng 15-16 sinh con không bị bệnh thứ nhất = 5/6

- Xác suất sinh con không bị bệnh thứ hai = 5/6

- Xác suất sinh con gái = 1/2

→ Xác suất sinh con gái và không bị bệnh = ½ × 5/6 × 5/6 = 25/72

Câu 2: Sơ đồ phả hệ dưới đây mô tả hai bệnh di truyền ở người. Biết rằng mỗi bệnh do một gen có 2 alen quy định, trong đó có 1 bệnh do gen nằm trên vùng không tương đồng của nhiễm sắc thể X quy định.

a) Có thể biết được chính xác kiểu gen của bao nhiêu người?

b) Xác suất để cặp vợ chồng số 13 và 14 sinh đứa con trai đầu lòng không bị bệnh này là bao nhiêu?

c) Xác suất để cặp vợ chồng số 13 và 14 sinh đứa con gái đầu lòng không bị bệnh này là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

- Bước 1: Dựa vào phả hệ để xác định quy luật di truyền của từng tính trạng bệnh.

- Cặp vợ chồng số 1- 2 đều không bị bệnh nhưng sinh con gái số 6 bị cả hai bệnh. ⇒ 2 bệnh đều do gen lặn quy định và không liên kết giới tính.

- Quy ước: a quy định bệnh thứ nhất; b quy định bệnh thứ 2.

Các alen trội tương ứng là A và B đều quy định không bị bệnh

- Cặp vợ chồng số 9-10 không bị bệnh thứ hai nhưng sinh con gái số 15 bị bệnh thứ 2 → Bệnh thứ 2 do gen lặn nằm trên NST thường.

- Bài toán cho biết có 1 bệnh do gen nằm trên NST giới tính X. → Gen quy định bệnh 1 nằm trên NST giới tính X.

Bước 2: Tiến hành các phép tính theo yêu cầu của bài toán.

a) Có thể biết được chính xác kiểu gen của 8 người

- Người số 6, 12 bị cả hai bệnh nên kiểu gen là aaX^bX^b.

- Người số 2, số 8 bị bệnh 2 và có con gái bị bệnh 1 cho nên kiểu gen là AaX^bY.

- Người số 1, số 7 đều không bị bệnh nhưng sinh con gái bị cả hai bệnh nên kiểu gen là AaX^BX^b.

- Người nam số 10 không bị bệnh nhưng có con gái số 15 bị bệnh 1 cho nên kiểu gen của người số 10 là AaX^BY.

- Người nữ số 9 không bị bệnh nhưng có con gái số 15 bị bệnh 1 và có bố ( số 4) bị bệnh 2  nên kiểu gen của người số 9 là AaX^BX^b.

b) Xác suất để cặp vợ chồng số 13 và 14 sinh đứa con trai đầu lòng không bị bệnh nào

- Xét bệnh 1:

Vợ và chồng đều không bị bệnh 1, bố mẹ của họ không bị bệnh 1 nhưng người chị gái của họ bị bệnh nên họ có kiểu gen Aa với xác suất 2/3.

→ Xác suất bị bệnh 1 = 2/3 × 2/3 × ¼ = 1/9

→ Xác suất sinh con không bị bệnh 1 = 1 – 1/9 = 8/9

- Xét bệnh 2:

Chồng không bị bệnh 2 nên kiểu gen của chồng là X^BY

Vợ không bị bệnh 2, bố và mẹ của vợ không bị bệnh 2 nhưng có ông ngoại (người số 4) của vợ bị bệnh 2 nên xác suất kiểu gen của vợ là: \(\frac{1}{2}{X^B}{X^b}:\frac{1}{2}{X^B}{X^B}\)

→ Xác suất sinh con trai bị bệnh 2 = ½ × ¼ = 1/8

→ Xác suất sinh con trai không bị bệnh 2 = ½ − 1/8 = 3/8

- Vậy xác suất sinh đứa con trai đầu lòng không bị bệnh nào là = 3/8 × 8/9 = 1/3

c) Xác suất để cặp vợ chồng số 13 và 14 sinh đứa con gái đầu lòng không bị bệnh nào

- Xét bệnh 1:

Vợ và chồng đều có kiểu gen Aa với xác suất 2/3

→ Xác suất bị bệnh 1 = 2/3 × 2/3 × ¼ = 1/9

→ Xác suất sinh con không bị bệnh 1 = 1 – 1/9 = 8/9

Xét bệnh 2:

Chồng không bị bệnh 2 nên kiểu gen của chồng là X^BY → Xác suất sinh con gái đầu lòng không bị bệnh 2 = 1/2

- Vậy xác suất sinh đứa con gái đầu lòng không bị bệnh nào là: 3/8 × ½ = 3/16

Câu 3: Phả hệ sau đây mô tả sự di truyền của hai bệnh do alen lặn nằm trên vùng không tương đồng của nhiễm sắc thể X quy định. Hai gen này nằm ở hai locut cách nhau 40 cM.

Biết rằng không xảy ra đột biến

a. Có thể biết được chính xác kiểu gen của bao nhiêu người?

b. Người con gái số 2 ở thế hệ thứ III lấy chồng không bị bệnh, xác suất sinh con trai bị hai bệnh là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

Theo bài ra ta có quy ước gen:

A và B quy định không bệnh

a quy định bệnh 1

b quy định bệnh 2

a. Có xác định được kiểu gen của 6 người

Người I₁ là nam và bị cả hai bệnh nên có kiểu gen là X^abY

Người II₁ có bố bị cả hai bệnh nên kiểu gen của người II₁ là X^ABX^ab

Người II₂ bị bệnh 2 nên có kiểu gen là X^AbY

Người III₁ là nam và bị hai bệnh nên có kiểu gen là X^abY

Người III₃ là nam không bị bệnh nên có kiểu gen là X^ABY

Người III₅ là nam bị bệnh 2 nên có kiểu gen là X^AbY

b. Người III₂ lấy chồng không bị bệnh, xác suất sinh con trai bị hai bệnh

- Người III₂ là con của cặp vợ chồng II₁ và II₂ nên ta có sơ đồ lai:

X^ABX^ab × X^AbY (tần số hoán vị 40%)

Con gái luôn nhận giao tử X^Ab từ bố cho nên người con gái không bị bệnh sẽ có kiểu gen là X^ABX^Ab hoặc X^AbX^aB

Phép lai X^ABX^ab × X^AbY (tần số hoán vị 40%) thì:

Kiểu gen X^ABX^Ab có tỉ lệ = \(0,3{X^{AB}} \times 0,5{X^{Ab}} = 0,15\)

Kiểu gen X^AbX^aB có tỉ lệ = \(0,2{X^{AB}} \times 0,5{X^{Ab}} = 0,1\)

→ Xác suất kiểu gen của người III₂

\(\frac{{0,15}}{{0,25}}{X^{AB}}{X^{aB}}:\frac{{0,1}}{{0,25}}{X^{Ab}}{X^{aB}} = \frac{3}{5}{X^{AB}}{X^{aB}}:\frac{2}{5}{X^{Ab}}{X^{aB}}\)

Sẽ cho giao tử X^ab với tỉ lệ = 2/5 × 0,2 = 0,08

Vì người chồng không bị bệnh cho nên người chồng sẽ cho giao tử Y với tỉ lệ = 0,5.

→ Xác suất sinh con bị 2 bệnh = \(0,08{X^{ab}} \times 0,5Y = 0,04 = 4\)

 

Trên đây là toàn bộ nội dung tài liệu Phương pháp giải nhanh Bài tập phả hệ 2 bệnh di truyền phân li độc lập Sinh học 12. Để xem toàn bộ nội dung các em đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.

Hy vọng tài liệu này sẽ giúp các em học sinh ôn tập tốt và đạt thành tích cao trong học tập.

Các em quan tâm có thể tham khảo thêm các tài liệu cùng chuyên mục:

• Phương pháp giải nhanh Bài tập phả hệ một bệnh Sinh học 12

• Tổng hợp Một số công thức Đột biến số lượng nhiễm sắc thể Sinh học 12

​Chúc các em học tập tốt !