Lý thuyết và bài tập ôn tập Quá trình thoát hơi nước ở lá Sinh học 11

THOÁT HƠI NƯỚC Ở LÁ

1. Ý nghĩa của sự thoát hơi nước:

• Tạo lực hút nước
•  Điều hòa nhiệt độ cho cây
• Tạo điều kiện cho CO₂ từ không khí vào lá thực hiện chức năng QH.

2. Con đường thoát hơi nước ở lá :

a. Con đường qua khí khổng có đặc điểm:

+ Vận tốc lớn

+ Được điều chỉnh bằng đóng mở khí khổng.

b. Con đường qua bề mặt lá – qua cutin:

+ Vận tốc nhỏ, thoát hơi nước ít

+ Không được điều chỉnh

3. Cơ chế điều chỉnh thoát hơi nước :

a. Các phản ứng đóng mở khí khổng:

+ Phản ứng mở quang chủ động

+ Phản ứng đóng thủy chủ động .

b. Nguyên nhân:

+ Ánh sáng là nguyên nhân gây ra sự đóng mở khí khổng .

+ Khí khổng mở chủ động ngoài ánh sáng

+ Một số cây khi thiếu nước khí khổng đóng lại để tránh sự thoát hơi nước

+ Sự đóng chủ động của khí khổng khi thiếu nước là do axít abxixic (AAB) tăng khi thiếu nước.

+ Khí khổng đóng hoàn toàn vào ban ngày. Khi mặt trời lặn khí khổng mở để thu nhận CO₂ thực hiện quang hợp.

c. Cơ chế đóng mở khí khổng:

- Mép trong của tế bào khí khổng dày, mép ngoài mỏng, do đó:

+ Khi tế bào trương nước → mở

+ Khi tế bào khí khổng mất nước → đóng nhanh .

- Cơ chế ánh sáng: Khi đưa cây ra ngoài sáng ,lục lạp quang hợp làm thay đổi nồng độ CO2 và pH. Hàm lượng đường tăng → tăng áp suất thẩm thấu trong tế bào → 2 tế bào khí khổng hút nước ,trương nước → khí khổng mở.

- Cơ chế axít abxixíc: Khi cây bị hạn, hàm lượng ABA trong tế bào tăng → kích thích các bơm ion hoạt động → các kênh ion mở → các ion bị hút ra khỏi tế bào khí khổng → áp suất thẩm thấu giảm → sức trương nước giảm → khí khổng đóng.

Câu 1. Xác định điều kiện để khí khổng đóng mở chủ động và nguyên nhân cơ bản của hiện tượng này?

Hướng dẫn giải

Câu 2. Khí khổng có cấu tạo như thế nào để phù hợp với sự đóng mở trong quá trình thoát hơi nước của cây?

Hướng dẫn giải

Khí khổng gồm 2 tế bào hạt đậu ghép lại, mép trong tế bào rất dày, mép ngoài mỏng. Do đó khi trương nước tế khí khổng mở rất nhanh, khi mất nước tế bào đóng lại cũng rất nhanh.

Câu 3. Vì sao mặt trên của lá cây đoạn không có khí khổng nhưng vẫn có sự thoát hơi nước?

Hướng dẫn giải

Mặt trên không có khí khổng nhưng vẫn có quá trình thoát hơi nước chứng tỏ sự thoát hơi nước đã xảy ra qua cutin.Vì thoát hơi nước ở lá có 2 con đường là qua khí khổng và qua cutin.

Câu 4. Hãy giải thích, tại sao thoát hơi nước là “tai hoạ” và tại sao thoát hơi nước là “tất yếu”?

Hướng dẫn giải

- Thoát hơi nước là tai hoạ: Trong quá trình sống, TV phải mất đi một lượng nước quá lớn -> phải hấp thụ một lượng nước lớn hơn lượng nước mất đi -> khó khăn cho cây trong quá trình sống.

- Thoát hơi nước là cần thiết:

+ Là động lực hút nước

+ Điều hoà nhiệt độ

+ Thoát nước khí khổng mở, giúp TV hút CO₂ đảm bảo cho quá trình QH.