Bài 17: Hô hấp ở động vật

Trong bài học này các em được tìm hiểu về kiến thức chung của hô hấp ở động vật như: khái niệm, đặc điểm của bề mặt hô hấp, các hình thức hô hấp ở các ngành động vật khác nhau. Qua đó các em nhận thấy được sự đa dạng về các hình thức hô hấp phù hợp với từng loài động vật khác nhau và sự tiến hoá hệ hô hấp theo sự tiến hoá của giới động vật.

Tóm tắt lý thuyết

1.1. Hô hấp là gì?

Hô hấp là tập hợp những quá trình, trong đó cơ thể lấy O2 từ bên ngoài vào để oxi hóa các chất trong tế bào và giải phóng năng lượng cho các hoạt động sống, đồng thời thải CO2 ra ngoài.

Hô hấp ở động vật

  • Hô hấp bao gồm các quá trình hô hấp ngoài, hô hấp trong và vận chuyển khí

  • Hô hấp ngoài: là quá trình trao đổi khí với môi trường bên ngoài thông qua bề mặt trao đổi khí ( phổi, mang, da)  giữa cơ thể và môi trường → cung cấp oxi cho hô hấp tế bào, thải CO2 từ hô hấp trong ra ngoài.

  • Hô hấp trong là quá trình trao đổi khí trong tế bào và quá trình  ho hấp tế bào, tế bào nhận O2 , thực hiện quá trình hô hấp tế bào và thải ra khí CO2 để thực hiện các quá trình trao đổi khí trong tế bào

1.2. Bề mặt trao đổi khí

  • Bề mặt trao đổi khí quyết định hiệu quả trao đổi khí.

  • Đặc điểm bề mặt trao đổi khí:   

    • Bề mặt trao đổi khí rộng, diện tích lớn

    • Mỏng và ẩm ướt giúp khí khuếch tán qua dễ dàng

    • Có nhiều mao mạch và máu có sắc tố hô hấp

    • Có sự lưu thông khí tạo ra sự chênh lệch nồng độ để các khí khuếch tán dễ dàng

  • Nguyên tắc trao đổi khí: khuếch tán.

  • Các bề mặt trao đổi khí ở động vật gồm có: bề mặt cơ thể, hệ thống ống khí, mang, phổi.

1.3. Các hình thức hô hấp:

Các hình thức hô hấp ở động vật

Đặc điểm so sánh

Hô hấp qua bề mặt cơ thể

Hô hấp bằng hệ thống ống khí

Hô hấp bằng mang

Hô hấp bằng phổi

Bề mặt hô hấp

Bề mặt tế bào hoặc bề mặt cơ thể

Ống khí

Mang

Phổi

Đại diện

Động vật đơn bào (amip, trùng dày,...), đa bào bậc thấp(ruột khoang, giun tròn, giun dẹp)

Côn trùng

Các loài cá, chân khớp (tôm, cua), thân mềm (trai, ốc)

Các loài động vật sống trên cạn như Bò sát, Chim và Thú

Đặc điểm của  bề mặt hô hấp

 

  • Mỏng và ẩm ướt giúp khí khuếch tán qua dễ dàng
  • Có nhiều mao mạch và máu có sắc tố hô hấp

 

Hệ thống ống khí được cấu tạo từ những ống dẫn chứa không khí phân nhánh nhỏ dần và tiếp xúc trực tiếp với tế bào

  • Mang có các cung mang, trên các cung mang có phiến mang có bề mặt mỏng và chứa rất nhiều mao mạch máu.
  • Mao mạch trong mang song song và ngược chiều với chiều chảy của dòng nước
  • Phổi thú có nhiều phế nang, phế nang có bề mặt mỏng và có mạng lưới mao mạch máu dày đặc
  • Phổi chim có thêm nhiều ống khí.

Cơ chế  hô hấp

Khí O2 và CO2 được khuếch tán qua bề mặt cơ thể hoặc bề mặt tế bào

Khí O2 từ môi trường ngoài tế bào, CO2 ra môi trường

Khí O2 trong nước khuếch tán qua mang vào máu và khí COkhuếch tán từ máu qua mang vào nước.

Khí O2 và CO2 được trao đổi qua bề mặt phế nang.

Hoạt động thông khí

 

Sự thông khí được thực hiện nhờ sự co giãn của phần bụng.

 

  • Cá hít vào: cửa miệng cá mở → nắp mang đóng lại → thể tích khoang miệng tăng, áp suất giảm → nước tràn vào khoang miệng mang theo O2
  • Cá thở ra: cửa miệng đóng lại → nắp mang mở ra → thể tích khoang miệng giảm, áp suất tăng → đẩy nước trong khoang miệng qua mang ra ngoài mang theo CO2
  • Miệng và nắp mang đóng mở nhịp nhàng và liên tục → thông khí liên tục

Sự thông khí chủ yếu nhờ các cơ hô hấp làm thay đổi thể tích khoang thân (bò sát), khoang bụng (chim) hoặc lồng ngực (thú); hoặc nhờ sự nâng lên, hạ xuống của thềm miệng (lưỡng cư).

 

2. Luyện tập Bài 17 Sinh học 11

Sau khi học xong bài này các em cần:

  • Nêu được khái niệm hô hấp ở động vật và các đặc điểm chung của bề mặt hô hấp.
  • Nêu được các hình thức hô hấp của động vật ở nước và ở cạn.
  • Chứng minh được sự tiến hoá của hệ hô hấp qua từng ngành động vật

2.1. Trắc nghiệm

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 11 Bài 17 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

Câu 2- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

2.2. Bài tập SGK và Nâng cao 

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 11 Bài 17 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Bài tập 5 trang 38 SBT Sinh học 11

Bài tập 6 trang 39 SBT Sinh học 11

Bài tập 7 trang 39 SBT Sinh học 11

Bài tập 8 trang 39 SBT Sinh học 11

Bài tập 9 trang 39 SBT Sinh học 11

Bài tập 21 trang 42 SBT Sinh học 11

Bài tập 22 trang 42 SBT Sinh học 11

Bài tập 1 trang 70 SGK Sinh học 11 NC

Bài tập 2 trang 70 SGK Sinh học 11 NC

Bài tập 3 trang 70 SGK Sinh học 11 NC

Bài tập 4 trang 70 SGK Sinh học 11 NC

Bài tập 5 trang 70 SGK Sinh học 11 NC

3. Hỏi đáp Bài 17 Chương 1 Sinh học 11

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học Chúng tôi sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!

Tham khảo thêm

Bình luận

Có Thể Bạn Quan Tâm ?