THÍ NGHIỆM LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG CỦA MEN ĐEN MÔN SINH HỌC 9 NĂM 2021
I. LÍ THUYẾT
Các khái niệm cơ bản:
- Alen (allele): các phiên bản khác nhau của 1 gen quy định các biến thể của môt tính trạng di truyền.
- Kiểu hình (KH):
Là tổ hợp toàn bộ các tính trạng của cơ thể. Nhưng trên thực tế, khi nói tới kiểu hình của một cơ thể, người ta chỉ xét một vài tính trạng đang được quan tâm.
VD: quả đỏ, quả vàng, thân cao, mắt nâu, …
- Kiểu gen (KG):
Là tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào của cơ thể. Thông thường, khi nói tới kiểu gen của một cơ thể, người ta chỉ xét một vài cặp gen liên quan tới các tính trạng đang được quan tâm.
VD: AA, Bb, Aabb, CCdd, ...
1. Thí nghiệm của Menđen:
- Đối tượng thí nghiệm của ông là đậu Hà lan, ông chọn loài này vì:
+ Loại đậu này có rất nhiều tính trạng biến dị, có các cặp tính trạng tương phản VD: hoa đỏ - hoa trắng ; hạt xanh – hạt vàng….
+ Thời gian thế hệ ngắn, số lượng cá thể đời con là rất lớn.
+ Đây là 1 loài tự thụ phấn nghiêm ngặt nên dễ tạo dòng thuần
- Menđen đã tiến hành giao phấn giữa các giống đậu Hà lan khác nhau về 1 cặp tính trạng thuần chủng tương phản.
- Phương pháp cho hai cây giao phấn:
.png?enablejsapi=1)
Ông bỏ nhị hoa đỏ, lấy hạt phấn từ hoa trắng sang thụ phấn cho bầy nhụy hoa đỏ.
- Kết quả thu được: toàn bộ F1 là cây hoa đỏ.
- Cho F1 tự thụ phấn thu được F2 có sự phân ly kiểu hình xấp xỉ 3 hoa đỏ: 1 hoa trắng.
- Sơ đồ lai:
.png)
Ông lấy hạt phấn của cây hoa đỏ thụ phấn cho cây hoa trắng cũng thu được kết quả tương tự.
Menđen quy ước: hoa đỏ là tính trạng trội, hoa trắng là tính trạng lặn.
2. Menđen giải thích kết quả thí nghiệm
- F1 đều mang tính trạng trội còn tính trạng lặn xuất hiện tại F2 giúp Menđen thấy các tính trạng không trộn lẫn vào nhau như quan niệm đương thời.
- Menđen cho rằng mỗi tính trạng của cơ thể do nhân tố di truyền quy định.
- Trong tế bào sinh dưỡng nhân tố di truyền tồn tại thành từng cặp, hai nhân tố di truyền này có thể giống nhau trong trường hợp cơ thể đồng hợp tử như ở P mà Menđen đem lai.
- Từ đây ta có thể gọi: AA , aa: cơ thể đồng hợp tử ( thuần chủng) ; Aa: cơ thể dị hợp tử
.png)
.png)
- Ông cho rằng hai alen quy định một tính trạng di truyền phân ly ( tách rời nhau) trong quá trình hình thành giao tử và đi về các giao tử khác nhau. Bởi vậy mỗi trứng hoặc tinh trùng chỉ chứa 1 trong 2 giao tử có ở trong tế bào sinh dưỡng.
- P đem lai thuần chủng về 2 tính trạng tương phản nên mỗi bên cho 1 loại giao tử. cơ thể F1 mang 2 alen khác nhau nên khi giảm phân hình thành giao tử tạo ra 2 loại với tỷ lệ 1/2 .
- Khung Punnett
| 1/2A | 1/2a | |
| 1/2A | 1/4AA | 1/4Aa |
| 1/2a | 1/4Aa | 1/4Aa |
Ta thấy 3/4 A- ( hoa đỏ): 1/4 aa ( hoa trắng)
3. Quan hệ trội lặn giữa các tính trạng
Ở phép lai trên, ta quy ước gen:
A : quy định hoa đỏ
a : quy đinh hoa trắng
F1 có kiểu hình 100% hoa đỏ nên A trội hoàn toàn so với a, vậy nếu A trội không hoàn toàn so với a thì F1 sẽ mang kiểu hình trung gian giữa hoa đỏ và hoa trắng. khi đó ta có : AA: hoa đỏ ; Aa: hoa hồng : aa: hoa trắng.
VD:
- Một số tính trạng trội - lặn: ở cà chua tính trạng thân, cao quả đỏ là trội tính trạng thân thấp quả vàng là lặn. Ở người:các tính trạng da đen, lông mi cong, dái tai trúc, tóc xoăn..là trội so với tính trạng da trắng, lông mi thẳng, dái tai liền, tóc thẳng…
4. Lai phân tích
Phép lai phân tích là phép lai giữa 1 cơ thể mang tính trạng trội với cơ thể đồng hợp lặn.
Ứng dụng của phép lai phân tích là để kiểm tra cơ thể mang tính trạng trội đó là đồng hợp tử hay dị hợp tử:
VD : A: quy định tính trạng trội ; a: quy định tính trạng lặn. ( giả sử trội là trội hoàn toàn)
- Nếu là đồng hợp tử: AA × aa → Aa : 100% mang tính trạng trội
- Nếu là dị hợp tử: Aa × aa → 1Aa: 1aa : 50% mang tính trạng trội : 50% mang tính trạng lặn
1/2A1/2a1/2A1/4AA1/4Aa1/2a1/4Aa1/4Aa
II. BÀI TẬP MINH HỌA
Câu 1: Biến dị tổ hợp là gì? Vì sao biến dị tổ hợp lại xuất hiện phổ biến ở các loài giao phối?
Trả lời
Phương pháp nghiên cứu của Menđen có các điểm độc đáo sau:
- Chọn các dòng thuần khác nhau bằng cách cho tự thụ phấn liên tiếp nhiều thế hệ dùng làm dạng bố mẹ đem lai.
- Theo dõi trước tiên kết quả di truyền của từng tính trạng qua vài thế hệ, trong đó thế hệ cây lai F1 sinh ra do giao phấn giữa hai dạng bố mẹ thuần chủng khác nhau, còn thế hệ cây lai F2 sinh ra từ sự tự thụ phấn của F1, rồi sau đó mới tiến hành nghiên cứu sự di truyền đồng thời của hai hoặc nhiều tính trạng.
- Khái quát và lí giải các kết quả thí nghiệm thu được bằng toán thống kê và xác suất.
- Kiểm tra lại một cách cẩn thận các giả thuyết bằng các phép lai thuận nghịch và lai phân tích.
Câu 2: Những điểm mới trong phương pháp nghiên cứu di truyền của Menđen
Trả lời
1. Chọn đối tượng nghiên cứu nhiều thuận lợi.
Menđen đã chọn cây đậu Hà Lan làm đối tượng nghiên cứu có 3 thuận lợi cơ bản:
- Thời gian sinh trưởng ngắn trong vòng 1 năm.
- Cây đậu Hà Lan có khả năng tự thụ phấn cao nên tránh được sự tạp giao trong lai giống.
- Có nhiều tính trạng đối lập và tính trạng đơn gen .
2. Đề xuất phương pháp phân tích cơ thể lai gồm 4 nội dung cơ bản:
- Tạo dòng thuần chủng trước khi nghiên cứu bằng cách cho tự thụ phấn nhiều đời.
- Lai các cặp bố mẹ thuần chủng khác nhau về một hoặc vài cặp tính trạng tương phản rồi theo dõi các đời con cháu, phân tích di truyền chung của nhiều tính trạng.
- Sử dụng phép lai phân tích để phân tích kết quả lai, trên cơ sở đó xác định được bản chất của sự phân li, tổ hợp của các nhân tố di truyền trong giảm phân và thụ tinh. Từ nhận thức này đã cho phép xây dựng được giả thiết giao tử thuần khiết.
- Dùng toán thống kê và lý thuyết xác suất để phân tích quy luật di truyền các tính trạng của bố mẹ cho các thế hệ sau.
Câu 3: Nếu không dùng phép lai phân tích có thể sử dụng phương pháp nào để xác định một cơ thể mang tính trạng trội là đồng hợp hay dị hợp.
Trả lời
Nếu không dùng phép lai phân tích có thể xác định được 1 cá thể có kiểu hình trội có phải kiểu gen đồng hợp hay không nhờ vào tự thụ phấn.
- Nếu kết quả phép lai thu được là đồng tính thì cơ thể đem lai là đồng hợp.
- Nếu kết quả phép lai thu được là phân tính theo tỉ lể 3:1 thì cơ thể đem lai là dị hợp.
Câu 4: So sánh trội hoàn toàn và trội không hoàn toàn trong lai 1 cặp tính trạng?
Trả lời
a. Giống nhau
- Đây đều là phép lai 1 cặp tính trạng.
- Bố mẹ đem lai đều thuần chủng.
- Kết quả thu được F1 đồng tính về kiểu hình và kiều gen dị hợp.
- Kết quả thu được ở F2 là sự phân hoá về kiểu gen theo tỉ lệ 1:2:1
b. Khác nhau
| Trội hoàn toàn | Trội không hoàn toàn |
| - Gen trội lấn át hoàn toàn gen lặn do đó kiểu gen dị hợp biểu hiện kiểu hình của gen trội. | - Gen trội không lấn át hoàn toàn gen lặn do đó kiểu gen dị hợp biểu hiện tính trạng trung gian giữa bố và mẹ. |
| - F1 thu được đồng loạt kiểu hình trội | - F1 thu được đồng loạt kiểu hình trung gian. |
| - F2 kiểu hình thu được phân tính theo tỉ lệ 3 trội:1 lặn | - F2 KH thu được phân tính theo tỉ lệ 1 : 2: 1. |
Câu 5: Phát biểu định luật phân li? Nếu ý nghĩa của quy luật phân li.
Trả lời
Định luật phân li: Trong quá trình phát sinh giao tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân li về một giao tử và giữ nguyên bản chất như ở cơ thể thuần chủng của P.
Ý nghĩa của quy luật phân li:
- Đối với tiến hóa: Góp phần giải thích nguồn gốc và sự đa dạng của sinh giới trong tự nhiên.
- Đối với chọn giống: Là cơ sở khoa học và là phương pháp tạo ưu thế lai.
-----
-(Để xem nội dung tài liệu, các em vui lòng xem online hoặc đăng nhập tải về máy)-
Trên đây là toàn bộ nội dung tài liệu Thí nghiệm Lai Một Cặp Tính Trạng của Men Đen môn Sinh học 9 năm 2021. Để xem thêm nhiều tài liệu tham khảo hữu ích khác các em chọn chức năng xem online hoặc đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.
Hy vọng tài liệu này sẽ giúp các em học sinh ôn tập tốt và đạt thành tích cao trong học tập.
Chúc các em học tập tốt !
Các em quan tâm có thể tham khảo thêm các tài liệu cùng chuyên mục:
