Một số phương pháp cơ bản giải các dạng bài tập chương đại cương về Hóa học hữu cơ lớp 11 năm 2021

1. Dạng 1: Dạng bài tập gọi tên hợp chất hữu cơ 

Bước 1: Chọn mạch cacbon chính. Đó là mạch cacbon dài nhất hoặc ít cacbon nhưng chứa nối đôi, nối ba, nhóm thế, nhóm chức, …

Bước 2: Đánh số thứ tự các nguyên tử cacbon trong mạch chính xuất phát từ phía gần nhóm chức, nối đôi, nối ba, nhóm thế, mạch nhánh.

Quy tắc đánh số, theo thứ tự sau:

+) Nhóm chức → nối đôi → nối ba → mạch nhánh

+) Đối với hợp chất tạp chức thì ưu tiên lần lượt:

 Axit → andehit → rượu

Bước 3: Xác định nhóm thế và vị trí của chúng trên mạch cacbon chính.

Bước 4: Gọi tên

+) Trước tiên gọi tên các nhóm thế và vị trí của chúng trên mạch cacbon chính, cuối cùng gọi tên hợp chất ứng với mạch cacbon chính.

Chú ý: Mạch cacbon phải liên tục, không có nguyên tố khác chen vào giữa, ví dụ: CH₃-CH₂-O-CH(CH₃)2 có 2 mạch cacbon, đều là mạch thẳng.

+) Nếu có nhiều nhóm thế giống nhau thì gộp chúng lại và thêm từ đi (2), tri (3), tetra (4), penta (5), …

+) Theo qui ước: con số chỉ vị trí nhóm thế đặt trước tên gọi của nó, con số chỉ vị trí nối đôi, nối ba, nhóm chức (ở mạch cacbon chính) đặt ở phía sau.

2. Dạng 2: Các viết đồng phân của hợp chất hữu cơ 

- Xác định độ bất bão hòa của phân tử hợp chất hữu cơ qua công thức:

Xét CTPT của hợp chất hữu cơ có dạng: C_xH_yO_zN_tCl_u

Độ bất bão hòa: \(\Delta  = \frac{{2x + 2 - y + t - u}}{2}\)

Biết Δ = số π + số vòng từ đó xác định được dạng công thức của hợp chất.

3. Dạng 3: Xác định công thức hóa học hợp chất hữu cơ 

a. Dựa vào % khối lượng của cac nguyên tố

Bước 1: Đặt CTTQ

Bước 2: Tính số nguyên tử của mỗi nguyên tố C_xH_yO_zNt

- Áp dụng công thức : \(\frac{{12x}}{{mC}} = \frac{y}{{mH}} = \frac{{16z}}{{mO}} = \frac{{14t}}{{mN}} = \frac{{MA}}{{mA}}\) suy ra từng giá trị : x, y, z, t.

- Tính tỉ lệ số nguyên tử của các nguyên tố

- Khi đề cho % các nguyên tố áp dụng : \(\frac{{12x}}{{\% C}} = \frac{y}{{\% H}} = \frac{{16z}}{{\% O}} = \frac{{14t}}{{\% N}} = \frac{{MA}}{{100}}\)  suy ra : x, y, z, t

Bước 3: Tính n, suy ra CTPT

*Gợi ý: Tỷ lệ số nguyên tử các nguyên tố phải là tỷ lệ nguyên và tối giản.

- Chỉ số CTĐGN có thể tìm từ:

+ M

+ Dự kiện bài toán

+ Điều kiện hoá trị

b. Theo phương trình phản ứng cháy

Bước 1. Tính M_A

Bước 2. Viết phương trình phản ứng cháy

\({C_x}{H_y}{O_z}{N_t} + (x + \frac{y}{4} - \frac{z}{2}){O_2} \to xC{O_2} + \frac{y}{2}{H_2}O + \frac{t}{2}{N_2}\)

Bước 3. Lập tỷ lệ x:y:z:t

\(\frac{{{M_A}}}{{{m_A}}} = \frac{{44x}}{{mC{O_2}}} = \frac{{9y}}{{m{H_2}O}} = \frac{{14t}}{{m{N_2}}}\)

Bước 4. Sau khi biết được x, y, t và M ta suy ra z

4. Dạng 4: Xác định hàm lượng nguyên tố trong hợp chất hữu cơ 

Cho hợp chất hữu cơ có công thức C_xH_yO_zN_t khối lượng a gam

- Áp dụng các công thức tính sau:

\(\begin{gathered}
  \% mC = \frac{{12.mC{O_2}.100\% }}{{44.a}} \hfill \\
  \% mH = \frac{{2.m{H_2}O.100\% }}{{18.a}} \hfill \\
  \% mN = \frac{{28.{V_{{N_2}}}.100\% }}{{22,4.a}} \hfill \\
  \% mO = 100\%  - (...) \hfill \\ 
\end{gathered} \)

Bài 1: Đốt cháy hoàn toàn 3 gam hợp chất hữu cơ X ( C, H, O ). Hấp thụ toàn bộ sản phẩm cháy vào dung dịch Ca(OH)₂ dư. Sau thí nghiệm , thu được 10 gam kết tủa và khối lượng dung dịch giảm 3,8 gam so với dung dịch Ca(OH)₂ ban đầu. Thành phần phần trăm khối lượng oxi trong X là

Hướng dẫn:

n_CO2 = n_CaCO3 = 10/100 = 0,1 mol

m_giảm = m_CaCO3 - (m_CO2 + m_H2O) = 3,8g m_CO2 + m_H2O = 10-3,8 = 6,2g

m_H2O = 6,2 – 0,1.44 = 1,8 (gam) ⇒ n_H2O = 1,8/18 = 0,1 mol

m_X = m_C + m_H + m_O = 12n_CO2 + 2n_H2O + m_O

12.0,1 + 2.0,1 + m_O = 3 ⇒ m_O = 1,6 gam ⇒ 

Bài 2: Đốt cháy hoàn toàn 4 gam hi đrocacbon X. Hấp thụ toàn bộ sản phẩm cháy vào dung dịch Ca(OH)₂. Sau thí nghiệm, thu được 25 gam kết tủa và khối lượng dung dịch giảm 8,2 gam so với dung dịch Ca(OH)₂.ban đầu. Thành phần phần trăm khối lượng cacbon trong X là

Hướng dẫn:

m_giảm = m_CaCO3 - (m_CO2 + m_H2O) = 8,2g m_CO2 + m_H2O = 25-8,2 = 16,8g

44n_CO2 + 18n_H2O = 16,8 (1)

m_X = m_C + m_H = 12n_CO2 + 2n_H2O = 4 (2)

Từ (1), (2) ⇒ n_CO2 = 0,3 mol; n_H2O = 0,2 mol ⇒ 

Bài 3: Phân tích 0,45 gam hợp chất hữu cơ X (C, H, N), thu được 0,88 gam CO₂. Mặt khác , nếu phân tích 0,45 gam X để toàn bộ N trong X chuyển thành NH₃ rồi dẫn NH₃ vừa tạo thành vào 100ml dung dịch H₂SO₄ 0,4M thu được dung dịch Y. Trung hòa axit dư trong Y cần 70 ml dung dịch NaOH 1M. Biết 1 lít hơi chất X (đktc) nặng 2,009 gam. Công thức phân tử của X là

Hướng dẫn:

n_CO2 = 0,88/44 = 0,03 mol; n_H2SO₄ = 0,04 mol; n_NaOH = 0,07 mol

2NH₃ + H₂SO₄ → (NH₄)₂SO₄

2NaOH + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 2H₂O

2n_H2SO₄ = n_NaOH + n_NH3 ⇒ n_NH3 = 0,01 mol

M_X = 2,009.22,4 = 45

Đặt CTPT của X là C_xH_yN_z

⇒ 0,01x = 0,02 x = 2; 0,01z = 0,01 z = 1

12.2 + y + 1.14 = 45 ⇒ y = 7 ⇒ CTPT là C₇H₇N

Bài 4: Đốt cháy hoàn toàn 4,4 gam hợp chất hữu cơ X ( C, H, O ). Dẫn sản phẩm cháy lần lượt qua bình (1) đựng dung dịch H₂SO₄ đặc, bình (2) đựng dung dịch Ca(OH)₂ dư. Sau thí nghiệm, khối lượng bình (1) tăng 3,6 gam, ở bình (2) có 20 gam kết tủa. Tỉ khối của X đối với hiđro là 30. Xác định công thức của phân tử X.

Hướng dẫn:

Đặt CTPT của X là C_xH_yO_z

M_X = 30.2 = 60 ; n_CO2 = n_CaCO3 = 20/100 = 0,2 mol; n_H2O = 3,6/18 = 0,2 mol

n_X = 6/60 = 0,1 mol

Bảo toàn nguyên tố C: 0,1.x = 0,2 ⇒ x = 2

Bảo toàn nguyên tố H: 0,1y = 2.0,2 ⇒ y = 4

12.4 + 4.1 + 16z = 60 ⇒ z = 2 ⇒ CTPT: C₂H₄O₂

Bài 5: Số công thức cấu tạo có thể có ứng với các công thức phân tử C₄H₁₀O là

Hướng dẫn:

CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – OH ;

CH₃ – CH₂ – CH(OH) - CH₃;

(CH₃)₂CH – CH₂ – OH;

(CH₃)₃C – OH;

CH₃ – CH₂ – O – CH₂ – CH₃;

CH₃ – O – CH₂ – CH₂ – CH₃; CH₃ – O – CH(CH₃)₂

Câu 1: Thành phần các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ

A. nhất thiết phải có cacbon, th­ường có H, hay gặp O, N sau đó đến halogen, S, P...

B. gồm có C, H và các nguyên tố khác.

C. bao gồm tất cả các nguyên tố trong bảng tuần hoàn.

D. th­ường có C, H hay gặp O, N, sau đó đến halogen, S, P.

Câu 2: Đặc điểm chung của các phân tử hợp chất hữu cơ là

1. thành phần nguyên tố chủ yếu là C và H.                   

2. có thể chứa nguyên tố khác như Cl, N, P, O.

3. liên kết hóa học chủ yếu là liên kết cộng hoá trị.

4. liên kết hoá học chủ yếu là liên kết ion.

5. dễ bay hơi, khó cháy.                                 

6. phản ứng hoá học xảy ra nhanh.

Nhóm các ý đúng là:

A. 4, 5, 6.                                B. 1, 2, 3.                               C. 1, 3, 5.                                D. 2, 4, 6.

Câu 3: Cấu tạo hoá học là

A. số lượng liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

B. các loại liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

C. thứ tự liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

D. bản chất liên kết giữa các nguyên tử trong phân tử.

Câu 4: Phát biểu nào sau được dùng để định nghĩa công thức đơn giản nhất của hợp chất hữu cơ ?

A. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị số nguyên tử của mỗi nguyên tố trong phân tử.

B. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị tỉ lệ tối giản về số nguyên tử của các nguyên tố trong phân tử.

C. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị tỉ lệ phần trăm số mol của mỗi nguyên tố trong phân tử.

D. Công thức đơn giản nhất là công thức biểu thị tỉ lệ số nguyên tử C và H có trong phân tử.

Câu 5: Cho chất axetilen (C₂H₂) và benzen (C₆H₆), hãy chọn nhận xét đúng trong các nhận xét sau :

A. Hai chất đó giống nhau về công thức phân tử và khác nhau về công thức đơn giản nhất.

B. Hai chất đó khác nhau về công thức phân tử và giống nhau về công thức đơn giản nhất.

C. Hai chất đó khác nhau về công thức phân tử và khác nhau về công thức đơn giản nhất.

D. Hai chất đó có cùng công thức phân tử và cùng công thức đơn giản nhất.

Câu 6: Đặc điểm chung của các cacbocation và cacbanion là:

A. kém bền và có khả năng phản ứng rất kém.

B. chúng đều rất bền vững và có khả năng phản ứng cao.

C. có thể dễ dàng tách được ra khỏi hỗn hợp phản ứng.

D. kém bền và có khả năng phản ứng cao.

Câu 7: Phản ứng hóa học của các hợp chất hữu cơ có đặc điểm là:

A. thường xảy ra rất nhanh và cho một sản phẩm duy nhất.

B. thường xảy ra chậm, không hoàn toàn, không theo một hướng nhất định.

C. thường xảy ra rất nhanh, không hoàn toàn, không theo một hướng nhất định.

D. thường xảy ra rất chậm, nhưng hoàn toàn, không theo một hướng xác định.

Câu 8: Phát biểu nào sau đây là sai ?

A. Liên kết hóa học chủ yếu trong hợp chất hữu cơ là liên kết cộng hóa trị.

B. Các chất có cấu tạo và tính chất tương tự nhau nhưng về thành phần phân tử khác nhau một hay nhiều nhóm -CH₂- là đồng đẳng của nhau.

C. Các chất có cùng khối lượng phân tử là đồng phân của nhau.

D. Liên kết ba gồm hai liên kết p và một liên kết s.

Câu 9: Kết luận nào sau đây là đúng ?

A. Các nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ liên kết với nhau không theo một thứ tự nhất định.

B. Các chất có thành phần phân tử hơn kém nhau một hay nhiều nhóm -CH₂-, do đó tính chất hóa học khác nhau là những chất đồng đẳng.

C. Các chất có cùng công thức phân tử nhưng khác nhau về công thức cấu tạo được gọi là các chất đồng đẳng của nhau.

D. Các chất khác nhau có cùng công thức phân tử được gọi là các chất đồng phân của nhau.

Câu 10: Hiện tượng các chất có cấu tạo và tính chất hoá học tương tự nhau, chúng chỉ hơn kém nhau một hay nhiều nhóm metylen (-CH₂-) được gọi là hiện tượng

A. đồng phân.             B. đồng vị.                              C. đồng đẳng.                         D. đồng khối.

Câu 11: Hợp chất chứa một liên kết p trong phân tử thuộc loại hợp chất

A. không no.               B. mạch hở.                           C. thơm.                                  D. no hoặc không no.

Câu 12: Hợp chất hữu cơ được phân loại như sau:

A. Hiđrocacbon và hợp chất hữu cơ có nhóm chức.

B. Hiđrocacbon và dẫn xuất của hiđrocacbon.

C. Hiđrocacbon no, không no, thơm và dẫn xuất của hiđrocacbon.

D. Tất cả đều đúng.

Câu 13: Phát biểu không chính xác là:

A. Tính chất của các chất phụ thuộc vào thành phần phân tử và cấu tạo hóa học.

B. Các chất có cùng khối lượng phân tử là đồng phân của nhau.

C. Các chất là đồng phân của nhau thì có cùng công thức phân tử.

D. Sự xen phủ trục tạo thành liên kết s, sự xen phủ bên tạo thành liên kết p.

Câu 14: Nung một hợp chất hữu cơ X với lượng dư chất oxi hóa CuO người ta thấy thoát ra khí CO₂, hơi H₂O và khí N₂. Chọn kết luận chính xác nhất trong các kết luận sau :

A. X chắc chắn chứa C, H, N và có thể có hoặc không có oxi.

B. X là hợp chất của 3 nguyên tố C, H, N.

C. Chất X chắc chắn có chứa C, H, có thể có N.

D. X là hợp chất của 4 nguyên tố C, H, N, O.

Câu 15: Cho hỗn hợp các ankan sau : pentan (sôi ở 36^oC), heptan (sôi ở 98^oC), octan (sôi ở 126^oC), nonan (sôi ở 151^oC). Có thể tách riêng các chất đó bằng cách nào sau đây ?

A. Kết tinh.                            B. Chưng cất               C. Thăng hoa.             D. Chiết.

---(Nội dung đầy đủ, chi tiết từ câu 16 đến câu 45 của tài liệu vui lòng xem tại online hoặc đăng nhập để tải về máy)---

Trên đây là phần trích dẫn Một số phương pháp cơ bản giải các dạng bài tập chương đại cương về Hóa học hữu cơ lớp 11 năm 2021, để xem toàn bộ nội dung chi tiết, mời các bạn cùng quý thầy cô vui lòng đăng nhập để tải về máy. 

Ngoài ra các em có thể tham khảo thêm một số tư liệu cùng chuyên mục tại đây:

• Bài tập trắc nghiệm Đại cương về Hóa hữu cơ môn Hóa học 11 năm 2020 Trường THPT Nguyễn Thanh
• Bộ 100 câu trắc nghiệm ôn tập Đại cương về Hóa hữu cơ môn Hóa 11 năm 2020 Trường THPT Lê Chân
• Một số dạng bài tập ôn chuyên đề đại cương Hóa hữu cơ môn Hóa học 11 năm 2020 Trường THPT Hợp Giang

Chúc các em đạt điểm số thật cao trong kì thi sắp đến!