1. Luận điểm phân tích
- Nhân vật cô Hiền
- Các nhân vật khác trong truyện
- Ý nghĩa của câu chuyện "cây si cổ thụ"
- Giọng điệu trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật
2. Hướng dẫn soạn văn Một người Hà Nội
Câu 1: Nhân vật trung tâm của truyện là cô Hiền. Nhận xét về tính cách cô Hiền, đặc biệt là suy nghĩ, cách ứng xử của cô trong từng thời đoạn của đất nước. Vì sao tác giả cho cô Hiền là một "hạt bụi vàng" của đất nước?
- Nhân vật trung tâm của truyện là cô Hiền:
- Xuất thân từ gia đình giàu có, lương thiện: mẹ buôn nước mắm, cha đỗ tú tài, rèn giũa con cái khuôn phép.
- Ngoại hình: xinh đẹp, khuôn mặt tư sản, thông minh, yêu văn thơ.
- Tính cách và phẩm chất của cô Hiền:
- Cô cùng Hà Nội, cùng đất nước trải qua nhiều thăng trầm nhưng vẫn giữ được cốt cách con người, chân thật, thẳng thắn.
- Trong hôn nhân: chọn người chồng chăm chỉ, hiền lành.
- Chuyện sinh con: dừng lại ở tuổi 40 khi sinh được 5 đứa con để có thể chăm lo cho con chu đáo.
- Việc dạy con: dạy từ cái nhỏ nhất, dạy từ cái ăn uống hằng ngày, dạy cách lịch sự, tế nhị, hào hoa, biết giữ phẩm chất của con người Hà thành.
- Chiêm nghiệm lẽ đời: vui vẻ hơi nhiều, nói hơi nhiều.
- Cô Hiền là người thức thời khi biết cách cư xử hợp lí với tình hình đất nước.
- Cô khuyên con nhập ngũ, dạy con sống không phải xấu hổ.
- Sau khi đất nước thống nhất cô mở tiệm hàng lưu niệm, cô chỉ làm những điều có lợi cho đất nước.
- → Cô Hiền với nhân cách thanh lịch, là hạt bụi vàng của Hà Nội với bao thăng trầm vẫn sống có ý nghĩa cho đất nước.
Câu 2: Nêu cảm nghĩ về nhân vật tôi, Dũng, người mẹ của Tuất, những thanh niên Hà Nội và cả những người tạo nên "nhận xét không mấy vui vẻ” của nhân vật "tôi” về Hà Nội.
- Nhân vật tôi:
- Là người có những quan sát tinh tế, cảm nhận nhạy bén, sắc sảo về nhân vật cô Hiền, về Hà Nội.
- Lúc đầu nhân vật còn tỏ ra nghi ngại, giữ khoảng cách với cô Hiền.
- Về sau anh khâm phục, ngợi ca khẳng định nét đẹp của người Hà Nội, nét đẹp trong bề sâu nhân cách con người.
- Thể hiện một tình yêu sâu nặng, cách nhìn nhận về Hà Nội: đa chiều, lịch lãm.
- Nhân vật Dũng:
- Anh là đứa con trai đầu mà cô Hiền rất mực yêu quý. Anh đã sống đúng với những lời mẹ dạy về cách sống của người Hà Nội. Năm 1965, Dũng "tình nguyện đăng kí xin đi đánh Mĩ", anh đã dũng cảm, kiên cường chiến đấu suốt mười năm trở về lại Hà Nội trong ngày toàn thắng.
- → Nhân vật góp phần tô điểm thêm cốt cách tinh thần của người Hà Nội, phẩm giá cao đẹp của thanh niên Việt Nam.
- Người mẹ Tuất: người mẹ yêu thương con hết mực, bà nén chịu nỗi đau mất con, tiếp tục sống, tiếp tục xây dụng cuộc sống.
- Những người tạo nên "nhận xét không mấy vui vẻ" của nhân vật tôi về Hà Nội
- Đó là ông bạn trẻ đạp xe như gió... làm xe người khác suýt đổ, lại còn phóng xe vượt qua rồi lên mặt chửi: "tiên sư cái anh già".
- Đó là những người mà nhân vật tôi quên đường hỏi thăm, những người trả lời sõng hoặc hất cằm, có những người giương mắt nhìn như con thú lạ...
- → Đó là một góc khác, những "hạt sạn của Hà Nội" mà người nghệ sĩ đã dám thẳng thắn nhìn vào và phản ánh trong tác phẩm của mình.
Câu 3: Chuyện cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn bị bão đánh bật rễ rồi lại hồi sinh gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì?
- Hình ảnh cây si bị bão đánh bật rễ, thể hiện sự khắc nghiệt của thiên nhiên, đồng thời đó cũng là quy luật xã hội:
- Sự hồi sinh của cây si cổ thụ nói lên quy luật bất diệt của sự sống, thể hiện niềm tin của con người khi cứu sống được cây cối.
- Cây si là biểu tượng nghệ thuật, hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp Hà Nội: có thể bị tàn phá, bị nhiễm bệnh, nhưng vẫn là người Hà Nội với truyền thống văn hóa được nuôi dưỡng trường kì lịch sử, cốt cách tinh hoa đất nước.
Câu 4: Giọng điệu trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Khải có gì đáng chú ý?
- Giọng điệu trần thuật: trải đời, tự nhiên, dân dã, trĩu nặng suy tư, triết lí.
- Mang phong vị hài hước có duyên trong lời kể của nhân vật.
- Tính đa thanh thể hiện nhiều trong lời kể, nhiều giọng.
- Giọng trần thuật khiến truyện vừa gần gũi, vừa đậm chất hiện đại.
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật “tôi” và các nhân vật khác:
- Tạo tình huống gặp gỡ nhân vật “tôi” và nhân vật khác.
- Ngôn ngữ nhân vật góp phần khắc họa tính cách (ngôn ngữ nhân vật “tôi” đậm vẻ suy tư, chiêm nghiệm, pha chút hài hước, tự trào.
Trên đây là bài Soạn văn 12 Một người Hà Nội tóm tắt. Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài soạn chi tiết Một người Hà Nội.
-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----
