Phương pháp giải dạng bài tập khi cho axit tác dụng với muối môn Hóa học 9 năm 2021

1. Phân loại axit

Gồm 3 loại axit tác dụng với muối.

a. Axit loại 1:

Thường gặp là HCl, H₂SO₄loãng, HBr,..

Phản ứng xảy ra theo cơ chế trao đổi.

b. Axit loại 2:

Là các axit có tính oxi hoá mạnh: HNO₃, H₂SO₄đặc.

Phản ứng xảy ra theo cơ chế phản ứng oxi hoá khử.

c. Axit loại 3:

Là các axit có tính khử.

Thường gặp là HCl, HI, H₂S.

Phản ứng xảy ra theo cơ chế phản ứng oxi hoá khử.

2. Công thức phản ứng.

a. Công thức 1:

Muối + Axit → Muối mới + Axit mới.

Điều kiện: Sản phẩm phải có:

Kết tủa.

Hoặc có chất bay hơi(khí).

Hoặc chất điện li yếu hơn.

Đặc biệt: Các muối sunfua của kim loại kể từ Pb trở về sau không phản ứng với axit loại 1.

Ví dụ: Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + H₂O + CO_{2 (k)} 

 BaCl₂ + H₂SO₄ → BaSO_4(r) + 2HCl

b. Công thức 2:

Muối + Axit loại 2 → Muối + H₂O + sản phẩm khử.

Điều kiện:

Muối phải có tính khử.

Muối sinh ra sau phản ứng thì nguyên tử kim loại trong muối phải có hoá trị cao nhất.

Chú ý: Có 2 nhóm muối đem phản ứng.

Với các muối: CO₃^2-, NO₃^-, SO₄^2-, Cl^- .

+ Điều kiện: Kim loại trong muối phải là kim loại đa hoá trị và hoá trị của kim loại trong muối trước phải ứng không cao nhất.

Với các muối: SO₃^2-, S^2-, S₂^-.

+ Phản ứng luôn xảy ra theo công thức trên với tất cả các kim loại.

c. Công thức 3:

Thường gặp với các muối sắt(III). Phản ứng xảy ra theo quy tắc 2.(là phản ứng oxi hoá khử)

2FeCl₃ + H₂S → 2FeCl₂ + S_(r) + 2HCl.

Chú ý:

Bài tập: Cho từ từ dung dịch HCl vào  Na₂CO₃ (hoặc K₂CO₃) thì có các PTHH sau:

Giai đoạn 1 Chỉ có phản ứng

Na₂CO₃     +     HCl   →    NaHCO₃    +   NaCl  ( 1 )

x (mol)            x mol              x mol

Giai đoạn 2  Chỉ có phản ứng

NaHCO₃    +    HCl _dư    →    NaCl      +     H₂O    +     CO₂  ( 2 )

 x                      x                                                                x   mol

Hoặc chỉ có một phản ứng khi số mol HCl = 2 lần số mol Na₂CO₃.

Na₂CO₃    +     2HCl     →    2NaCl     +    H₂O      +      CO₂   ( 3 )

Đối với K₂CO₃  cũng tương tự.

Hướng giải:  xét tỷ lệ số mol để viết PTHH xảy ra

Đặt T = nHCl : nNa₂CO₃

Nếu T <= 1 thì chỉ có phản ứng (1) và có thể dư Na₂CO₃

Nếu T >=2 1 thì chỉ có phản ứng (3) và có thể dư HCl

Nếu 1 < T < 2 thì có cả 2 phản ứng (1) và (2) ở trên hoặc có thể viết như sau:

Đặt x là số mol của Na₂CO₃ (hoặc HCl) tham gia phản ứng ( 1 )

Na₂CO₃     +     HCl   →   NaHCO₃    +   NaCl  ( 1 )

x (mol)           x mol              x mol

Na₂CO₃    +     2HCl     →    2NaCl     +    H₂O      +      CO₂   ( 2 ) !

Tính số mol của Na₂CO₃ (hoặc HCl) tham gia phản ứng (2!) dựa vào bài ra và qua phản ứng (1).

Bài tập: Cho từ từ dung dịch chứa x(mol)  HCl vào y (mol)  Na₂CO₃ (hoặc K₂CO₃). Hãy biện luận và cho biết các trường hợp có thể xảy ra viết PTHH , cho biết chất tạo thành, chất còn dư sau phản ứng:

TH 1:      x    <    y

Có PTHH: Na₂CO₃     +     HCl   →   NaHCO₃    +   NaCl

                    x                      x                   x                 x     mol

- Dung dịch sau phản ứng thu được là: số mol  NaHCO₃   =   NaCl  =  x (mol)

- Chất còn dư là Na₂CO₃ (y – x) mol

TH 2:   x   =    y

Có PTHH :  Na₂CO₃     +     HCl   →    NaHCO₃    +   NaCl

                      x                     x                    x                   x     mol

- Dung dịch sau phản ứng thu được là:  NaHCO₃ ;    NaCl 

- Cả 2 chất tham gia phản ứng đều hết.

TH 3:         y    <    x     <     2y

Có 2 PTHH:  Na₂CO₃     +     HCl   →   NaHCO₃    +   NaCl

                      y                        y                  y                 y     mol

sau phản ứng (1) dung dịch HCl còn dư (x – y) mol nên tiếp tục có phản ứng

NaHCO₃     +     HCl   →   NaCl       +    H₂O      +     CO₂

 (x – y)           (x – y)          (x – y)                            (x – y)

- Dung dịch thu được sau phản ứng là:  có  x(mol)  NaCl  và   (2y – x)mol   NaHCO₃ còn dư

TH 4:  x   =   2y

Có PTHH:  

Na₂CO₃    +     2HCl     →    2NaCl     +    H₂O      +      CO₂  

y                   2y                       2y                                      y    mol

- Dung dịch thu được sau phản ứng là: có 2y (mol)  NaCl, cả 2 chất tham gia phản ứng đều hết.

TH 5:   x    >    2y

Có PTHH: 

 Na₂CO₃    +     2HCl     →    2NaCl     +    H₂O      +      CO₂  

    y                   2y                       2y                                  y    mol

- Dung dịch thu được sau phản ứng là: có 2y (mol)  NaCl và còn dư (x – 2y) mol HCl.

Bài tập : Cho từ từ dung dịch HCl vào hỗn hợp muối gồm NaHCO₃ và Na₂CO₃ (hoặc KHCO₃ và K₂CO₃) thì có các PTHH sau:

Đặt x, y lần lượt là số mol của Na₂CO₃ và NaHCO₃.

Giai đoạn 1: Chỉ có Muối trung hoà tham gia phản ứng.

Na₂CO₃     +     HCl   →   NaHCO₃    +   NaCl  ( 1 )

   x (mol)           x mol              x mol

Giai đoạn 2: Chỉ có phản ứng

NaHCO₃    +    HCl _dư    →     NaCl      +     H₂O    +     CO₂  ( 2 )

  (x + y)          (x + y)                                                   (x + y)   mol

Đối với K₂CO₃ và KHCO₃ cũng tương tự.

Bài tập: Cho từ từ dung dịch HCl vào hỗn hợp muối gồm Na₂CO₃; K₂CO₃; NaHCO₃ thì có các PTHH sau:

Đặt x, y, z lần lượt là số mol của Na₂CO₃; NaHCO₃ và K₂CO₃.

Giai đoạn 1: Chỉ có Na₂CO₃ và K₂CO₃ phản ứng.

Na₂CO₃    +    HCl   →     NaHCO₃      +      NaCl  ( 1 )

 x (mol)          x                      x                          x

K₂CO₃      +    HCl   →   KHCO₃        +      KCl    ( 2 )

z (mol)        z                       z                      z

Giai đoạn 2: có các phản ứng

NaHCO₃    +    HCl _dư    →    NaCl      +     H₂O    +     CO₂  ( 3 )

 (x + y)            (x + y)                                                 (x + y)   mol

KHCO₃    +    HCl _dư    →    KCl      +     H₂O    +     CO₂  ( 4 )

  z (mol)           z                                                          z    mol

Bài tập: Cho từ từ dung dịch HCl vào dung dịch NaAlO₂ thì có các PTHH sau.

NaAlO₂      +     HCl    +    H₂O   →    Al(OH)₃     +     NaCl  ( 1 )

Al(OH)₃       +     3HCl  _dư     →  AlCl₃       +      3H₂O   ( 2 )

NaAlO₂      +      4HCl   →    AlCl₃      +     NaCl      +     2H₂O  ( 3 )

Bài 1: Hoà tan Na₂CO₃ vào V(ml) hỗn hợp dung dịch axit HCl 0,5M và H₂SO₄ 1,5M thì thu được một dung dịch A và 7,84 lit khí B (đktc). Cô cạn dung dịch A thu được 48,45g muối khan.

a. Tính V(ml) hỗn hơp dung dịch axit đã dùng?

b. Tính khối lượng Na₂CO₃ bị hoà tan.

Hướng dẫn:

Giả sử phải dùng V(lit) dung dịch gồm HCl 0,5M và H₂SO₄ 1,5M.

Na₂CO₃ + 2HCl → 2NaCl + H₂O + CO₂

0,25V        0,5V         0,5V                 0,25V   (mol)

Na₂CO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + H₂O + CO₂

1,5V          1,5V          1,5V                   1,5V   (mol)

Theo bài ra ta có:

Số mol CO₂ = 0,25V + 1,5V = 7,84 : 22,4 = 0,35 (mol)   (I)

Khối lượng muối thu được: 58,5.0,5V + 142.1,5V = 48,45 (g)   (II)

V = 0,2 (l) = 200ml.

Số mol Na₂CO₃ = số mol CO₂ = 0,35 mol

Vậy khối lượng Na₂CO₃ đã bị hoà tan:

^mNa₂CO₃ = 0,35 . 106 = 37,1g.

Bài 2:

a. Cho 13,8 gam (A) là muối cacbonat của kim loại kiềm vào 110ml dung dịch HCl 2M. Sau phản ứng thấy còn axit trong dung dịch thu được và thể tích khí thoát ra V₁ vượt quá 2016ml. Viết phương trình phản ứng, tìm (A) và tính V₁ (đktc).

b. Hoà tan 13,8g (A) ở trên vào nước. Vừa khuấy vừa thêm từng giọt dung dịch HCl 1M cho tới đủ 180ml dung dịch axit, thu được V₂ lit khí. Viết phương trình phản ứng xảy ra và tính V₂ (đktc).

Hướng dẫn:

a. M₂CO₃ + 2HCl → 2MCl + H₂O + CO₂

Theo PTHH ta có:

Số mol M₂CO₃ = số mol CO₂ > 2,016 : 22,4 = 0,09 mol

→ Khối lượng mol M₂CO₃ < 13,8 : 0,09 = 153,33   (I)

Mặt khác: Số mol M₂CO_{3 phản ứng} = 1.2 số mol HCl < 1.2. 0,11.2 = 0,11 mol

→ Khối lượng mol M₂CO₃ = 13,8 : 0,11 = 125,45   (II)

Từ (I, II) -→ 125,45 < M₂CO₃ < 153,33 → 32,5 < M < 46,5 và M là kim loại kiềm

→ M là Kali (K)

Vậy số mol CO₂ = số mol K₂CO₃ = 13,8 : 138 = 0,1 mol → V_CO = 2,24 (lit)

b. Giải tương tự: → V₂ = 1,792 (lit)

Bài 3: Cho 4,2g muối cacbonat của kim loại hoá trị II. Hoà tan vào dung dịch HCl dư, thì có khí thoát ra. Toàn bộ lượng khí được hấp thụ vào 100ml dung dịch Ba(OH)₂ 0,46M thu được 8,274g kết tủa. Tìm công thức của muối và kim loại hoá trị II.

Hướng dẫn:

TH₁ khi Ba(OH)₂ dư, thì công thức của muối là: CaCO₃ và kim loại hoá trị II là Ca.

TH₂ khi Ba(OH)₂ thiếu, thì công thức của muối là MgCO₃ và kim loại hoá trị II là Mg.

---(Nội dung đầy đủ, chi tiết từ bài số 4 đến số 6 của tài liệu vui lòng xem tại online hoặc đăng nhập để tải về máy)---

Câu 1: Dãy gồm các kim loại tác dụng được với dung dịch H₂SO₄ loãng là:

A. Fe,  Cu, Mg.                                               B.  Zn,  Fe,  Cu.   

C.  Zn,  Fe,  Al.                                               D.  Fe,  Zn,  Ag

Câu 2: Nhóm chất  tác dụng với nước và với dung dịch HCl là:

A. Na₂O,  SO₃ , CO₂ .                              

B.  K₂O,  P₂O₅,  CaO. 

C.  BaO,  SO₃,  P₂O₅.

D.  CaO,  BaO,  Na₂O.

Câu 3: Dãy oxit tác dụng với dung dịch HCl tạo thành muối và nước là:

A.  CO₂,  SO₂,  CuO.                                 

B.  SO₂,  Na₂O,  CaO. 

C.  CuO,  Na₂O,  CaO.

D.  CaO,  SO₂,  CuO.

Câu 4: Dãy oxit tác dụng với dung dịch H₂SO₄ loãng là:

 A.  MgO,  Fe₂O₃,  SO₂,  CuO.                 

B.  Fe₂O₃, MgO,  P₂O₅,  K₂O . 

C.  MgO,  Fe₂O₃,  CuO,  K₂O.

D.  MgO,  Fe₂O₃,  SO₂,  P₂O₅.

Câu 5: Dãy các chất không tác dụng được với dung dịch H₂SO₄ loãng là:

A.  Zn,  ZnO,  Zn(OH)₂.                                

B.  Cu,  CuO,  Cu(OH)_2.                          

C.  Na₂O,  NaOH,  Na₂CO₃.

D.  MgO,  MgCO₃,  Mg(OH)_2.

Câu 6: Dãy các chất không tác dụng được với dung dịch HCl là:

 A.  Al,  Fe,  Pb.                                      

B.  Al₂O₃,  Fe₂O₃,  Na₂O.       

C.  Al(OH)₃,  Fe(OH)₃,  Cu(OH)₂.               

D.  BaCl₂,  Na₂SO₄,  CuSO_4.

Câu 7: Chất tác dụng với dung dịch HCl  tạo thành chất khí nhẹ hơn không khí là:

A.  Mg                    B.  CaCO₃                      C.  MgCO₃                   D.  Na₂SO₃

Câu 8: CuO tác dụng với dung dịch H₂SO₄ tạo thành:

A.  Dung dịch không màu.      

B  Dung dịch có màu lục nhạt.

C.  Dung dịch có màu xanh lam.

D.  Dung dịch có màu vàng nâu.

Câu 9: Cặp chất tác dụng với nhau tạo thành  muối và nước:

 A Magie và dung dịch axit sunfuric                

B. Magie oxit và dung dịch axit sunfuric      

C. Magie nitrat và natri hidroxit

D.Magie clorua và  natri clorua

Câu 10: Cặp chất tác dụng với nhau tạo thành sản phẩm có chất khí:

A Bari oxit và axit sunfuric loãng                   

B. Bari hiđroxit và axit sunfuric loãng           

C. Bari cacbonat và axit sunfuric loãng

D Bari clorua và axit sunfuric loãng

Câu 11: Kẽm  tác dụng với dung dịch axit clohiđric  sinh ra:

A.  Dung dịch có màu xanh lam và chất khí màu nâu.                     

B.  Dung dịch không màu và chất khí có mùi hắc.

C.  Dung dịch có màu vàng nâu và chất khí không màu

D. Dung dịch không màu và chất khí cháy được trong không khí.

Câu 12: Chất phản ứng được với dung dịch HCl tạo ra một chất khí có mùi hắc, nặng hơn không khí và làm đục nước vôi trong:

A. Zn                   B.  Na₂SO₃                    C.  FeS                     D.  Na₂CO₃

Câu 13: Nhóm chất tác dụng với dung dịch H₂SO₄ loãng sinh ra chất kết tủa màu trắng:

A.  ZnO,  BaCl₂                                              

B.  CuO,  BaCl₂       

C.  BaCl₂,  Ba(NO₃)₂                                                 

D.  Ba(OH)₂,  ZnO

Câu 14:  MgCO₃ tác dụng với dung dịch HCl sinh ra:

A. Chất khí cháy được trong không khí                     

B. Chất khí làm vẫn đục nước vôi trong.       

C. Chất khí duy trì sự cháy và sự sống.

D. Chất khí không tan trong nước.

Câu 15: Dãy chất tác dụng với dung dịch H₂SO₄ loãng tạo thành dung dịch có màu xanh lam:

A. CuO,  MgCO₃                                             

B. Cu,  CuO            

C. Cu(NO₃)₂,  Cu

D. CuO,  Cu(OH)₂

Trên đây là trích đoạn nội dung tài liệu Phương pháp giải dạng bài tập khi cho axit tác dụng với muối môn Hóa học 9 năm 2021, nội dung đầy đủ chi tiết ở xem online hoặc tải về. Ngoài ra để xem thêm nhiều tài liệu tham khảo hữu ích các em vui lòng đăng nhập vào hệ thống Chúng tôi

Chúc các em học sinh lớp 9 học tập thật tốt, đạt kết quả thật cao trong các kỳ thi!