Luyện từ và câu: Luyện từ và câu: Câu ghép

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Mỗi lần dời nhà đi, bao giờ con khỉ cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó to. Hễ con chó đi chậm, con khỉ cấu hai tai con chó giật giật. Con chó chạy sải thì con khỉ gò lưng như người phi ngựa. Chó chạy thong thả, khỉ buông thõng hai tay, ngồi ngúc nga ngúc ngắc.

ĐOÀN GIỎI

1. Đánh số thứ tự các câu trong đoạn văn trên rồi xác định chủ ngữ, vị ngữ trong từng câu.

Gợi ý:

(1) Mỗi lần dời nhà đi, bao giờ  con khỉ / cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó.

                                                C                                  V

(2) Hễ con chó / đi chậm, con khỉ / cấu hai tai con chó giật giật.

            C1             V1        C2                  V2

(3) Con chó / chạy sải thì khỉ / gò lưng như người phi ngựa. 

       C1             V1          C2                     V2

(4) Chó / chạy thong thả, khỉ / buông thõng hai tay, ngồi ngúc nga ngúc ngắc.

      C1            V1            C2                                V2

2. Xếp các câu trên vào nhóm thích hợp:

a)  Câu đơn (câu do một cụm chủ ngữ - vị ngữ tạo thành).

b)  Câu ghép (câu do nhiều cụm chủ ngữ - vị ngữ bình đẳng với nhau tạo thành).

Gợi ý:

• Câu 1: câu đơn
• Các câu 2, 3, 4: câu ghép 

3. Có thể tách mỗi cụm chủ ngữ - vị ngữ trong các câu ghép nói trên thành một câu đơn được không? Vì sao?

Gợi ý:

• Không thể tách mỗi cụm C - V trong các câu ghép trên thành một câu đơn được vì các vế câu diễn tả những ý có quan hệ chặt chẽ với nhau. Tách mỗi vế câu thành 1 câu đơn (kể cả trong trường hợp bỏ quan hệ từ hễ...thì) sẽ tạo nên một chuỗi câu rời rạc, không gắn kết với nhau về nghĩa.

• Câu ghép là câu do nhiều vế câu ghép lại.
• Mỗi vế câu ghép thường có cấu tạo giống một đơn vị (có đủ chủ ngữ, vị ngữ) và thể hiện một ý có quan hệ chặt chẽ với ý của những vế câu khác.

Câu 1 (trang 8 sgk Tiếng Việt 5): Tìm câu ghép trong đoạn văn dưới đây. Xác định các vế câu trong từng câu ghép.

Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng thẳm xanh, như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ... Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. Nhưng vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu muôn sắc ấy phần rất lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nên.

Theo VŨ TÚ NAM

Gợi ý:

• Trời / xanh thẳm// biển / cũng thẳm xanh, như dâng cao lên chắc nịch.

Vế 1                                           Vế 2

• Trời /rải mây trắng nhạt,// biển / mơ màng dịu hơi sương.

Vế 1                                           Vế 2

• Trời/âm u mây mưa,// biển /xám xịt nặng nề.

Vế 1                                           Vế 2

• Trời / ầm ầm dông gió,// biển / đục ngầu giận dữ.

Vế 1                                           Vế 2

• Biển / nhiều khi rất đẹp,// ai / cũng thấy như thế.

Vế 1                                           Vế 2

Câu 2 (trang 9 sgk Tiếng Việt 5): Có thể tách mỗi vế câu ghép vừa tìm được ở bài tập 1 thành một câu đơn được không? Vì sao?

Gợi ý:

• Không thể tách mỗi vế câu ghép nói trên thành một câu đơn vì mỗi vế câu thể hiện một ý có quan hệ rất chặt chẽ với ý của vế câu khác.

Câu 3 (trang 9 sgk Tiếng Việt 5): Thêm một vế câu vào chỗ trống để tạo thành câu ghép:

a) Mùa xuân đã về, ...

b) Mặt trời mọc, ...

c) Trong truyện cổ tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn ...

d) Vì trời mưa to ...

Gợi ý:

a) Mùa xuân đã về, những chồi lộc bung nở cùng trăm hoa.

b) Mặt trời mọc, em cùng mẹ đi đến trường.

c) Trong truyện cổ tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn người anh lười biếng, độc ác.

d) Vì trời mưa to nên em không đi chơi bóng đá cùng bạn.