Đề kiểm tra HK2 môn Ngữ văn lớp 12 năm 2018-2019, trường THPT Yên Lạc 2

  SỞ GD & ĐT VĨNH PHÚC                                        KỲ THI KSCL LẦN 2 NĂM HỌC 2018 – 2019

TRƯỜNG THPT YÊN LẠC 2                                                        Năm học 2018-2019

      ĐỀ CHÍNH THỨC                                                                    Môn: Ngữ văn – Lớp 12

Thời gian: 120 phút, không kể thời gian giao đề.

Đề thi gồm: 02 trang.

I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Đọc đoạn trích dưới đây:

Cách đây hàng triệu năm, sa mạc Sahara còn là những khu rừng xanh tốt, cây cối um tùm. Các loài cây đều thỏa thuê hút và tận hưởng dòng nước ngầm dồi dào mát lành và thi nhau đâm cành trổ lá xum xuê. Riêng có cây sồi Tenere là vẫn chịu khó đâm xuyên những chiếc rễ của mình xuống tận sâu dưới lòng đất. Cho đến một ngày kia khi nguồn nước ngỡ như vô tận bỗng cạn kiệt dần rồi biến mất hẳn, các loài cây đều không chịu nổi hạn hán và chết dần, duy chỉ có cây sồi Tenere là vẫn còn tồn tại giữa sa mạc Sahara. Tên tuổi của nó được cả thế giới biết đến khi một mình đứng giữa sa mạc, xung quanh bán kính 400km không một bóng cây nào bầu bạn. Người ta kinh ngạc khi phát hiện ra rễ cây đã đâm sâu xuống đất tận 36m để tìm nước.

Bạn có thấy rằng trong cuộc sống cũng có một dòng chảy luôn vận động không ngừng không? Đó chính là thời gian; nó quan trọng như là nước đối với cây cối.

Sẽ có những người chỉ sử dụng thời gian để lớn lên, hưởng những thú vui đời thường và rồi những thách thức cuộc đời sẽ đánh gục họ, khiến họ phải đau khổ, giống như những cái cây chỉ biết “hút và tận hưởng”.

Nhưng có những người có sự chuẩn bị tốt, họ học cách sử dụng thời gian hiệu quả, họ đầu tư cho sự phát triển bản thân cũng giống như cây sồi đầu tư cho sự phát triển bộ rễ của mình.

Họ hiểu triết lí: Bộ rễ yếu ớt không thể nào giữ được cái thân to khoẻ. Bạn khó có thể thành công nếu không có sự chuẩn bị tốt về những kĩ năng và kiến thức nền tảng.

(Phỏng theo Hạt giống tâm hồn - Câu chuyện về cây sồi, https://saos tar.vn)

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1. Theo tác giả, tên tuổi của cây sồi Tenere được cả thế giới biết đến khi nào?

Câu 2. Theo anh/chị câu văn sau có ý nghĩa gì: “Nhưng có những người có sự chuẩn bị tốt, họ học cách sử dụng thời gian hiệu quả, họ đầu tư cho sự phát triển bản thân cũng giống như cây sồi đầu tư cho sự phát triển bộ rễ của mình”.

Câu 3. Anh/chị hiểu như thế nào về ý nghĩa biểu tượng của hai hình ảnh: Hình ảnh cây sồi Tenere với bộ rễ đâm sâu xuống lòng đất để tìm kiếm nguồn nước và hình ảnh những loài cây khác chỉ biết “hút và tận hưởng”?

Câu 4. Thông điệp nào của đoạn trích trên có ý nghĩa nhất đối với anh/chị? Vì sao?

II.  LÀM VĂN (7,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm)

Anh/chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của mình về ý kiến được nêu ra trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu: “Bạn khó có thể thành công nếu không có sự chuẩn bị tốt về kỹ năng và kiến thức nền tảng”.

Câu 2 (5,0 điểm)

Trong bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường khám phá sông Hương với một cuộc hành trình. Ở thượng nguồn: “Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.” và khi về đến thành phố Huế: “Từ đây, như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long (...) sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu (...). Đấy là điệu Slow tình cảm dành riêng cho Huế (...) sông Hương đã trở thành người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”.

(Hoàng Phủ Ngọc Tường - Ngữ văn 12, Tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, 2015, tr.198 và tr.199,200)

Phân tích hình ảnh sông Hương qua các chi tiết trên, từ đó làm nổi bật vẻ đẹp khác nhau của dòng sông trong cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện của Hoàng Phủ Ngọc Tường.

HƯỚNG DẪN CHẤM

ĐÁP ÁN:

PHẦN I: ĐỌC – HIỂU: (3.0 điểm)

Câu 1:

• Tên tuổi của cây sồi Tenere được cả thế giới biết đến khi: 
  • Khi nguồn nước ngỡ như vô tận bỗng cạn kiệt dần rồi biến mất hẳn, các loài cây đều không chịu nổi hạn hán và chết dần, duy chỉ có cây sồi Tenere là vẫn còn tồn tại giữa sa mạc Sahara.
  • Khi một mình đứng giữa sa mạc, xung quanh bán kính 400km không một bóng cây nào bầu bạn.
  • Khi phát hiện ra rễ cây đã đâm sâu xuống đất tận 36m để tìm nước.

Câu 2:

• Câu văn khẳng định vai trò, tầm quan trọng của việc sử dụng thời gian. Con người muốn tồn tại trong xã hội cạnh tranh khốc liệt hiện nay cần biết sử dụng thời gian hợp lí để đầu tư cho sự phát triển của bản thân.

Câu 3:           

• Hình ảnh cây sồi Tenere với bộ rễ đâm sâu xuống lòng đất để tìm kiếm nguồn nước là biểu tượng cho những người biết tranh thủ thời gian để học tập mọi kĩ năng và kiến thức cần thiết để sinh tồn. 
• Hình ảnh những cây chỉ biết “hút và tận hưởng” là biểu tượng cho những người chỉ biết lãng phí thời gian vào những việc vô bổ và hưởng thụ lạc thú của cuộc đời mà không biết lo xa, phòng bị trước cho bản thân.

Câu 4:

• Có thể lựa chọn một trong các thông điệp sau: 
  • Thông điệp về thái độ sống biết lo xa, phòng trước mọi biến cố không may trong cuộc đời.
  • Thông điệp về việc tranh thủ thời gian để học hỏi mọi kiến thức và kĩ năng cần thiết. 
• Chọn thông điệp nào cũng cần có sự phân tích lí giải hợp lí.          

PHẦN II: LÀM VĂN (7.0 điểm)

Câu 1: Anh/chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của mình về ý kiến được nêu ra trong đoạn trích ở phần Đọc hiểu: “Bạn khó có thể thành công nếu không có sự chuẩn bị tốt về kỹ năng và kiến thức nền tảng”.

• Đảm bảo cấu trúc đoạn văn nghị luận 200 chữ: Có đủ các phần mở đoạn, phát triển đoạn, kết đoạn. Mở đoạn nêu được vấn đề, phát triển đoạn triển khai được vấn đề, kết đoạn kết luận được vấn đề.
• Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Tầm quan trọng của việc chuẩn bị tốt về kỹ năng và kiến thức để có được thành công trong cuộc sống.
• Triển khai vấn đề nghị luận  Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề theo nhiều cách, nhưng cần làm rõ vấn đề nghị luận. Có thể theo hướng sau:
  • Giải thích: 
    • Thành công: Là có được thành quả, đạt được những mục đích mà mình đặt ra. 
    • Kỹ năng: Là khả năng thích nghi, ứng phó và giải quyết các tình huống thực tiễn. 
    • Kiến thức: Là những hiểu biết có được từ sách vở và đời sống thông qua quá trình học tập, trải nghiệm. 
    • ⇒ Ý kiến khẳng định: muốn có được thành công trong cuộc sống cần phải chuẩn bị tốt cả về kỹ năng và kiến thức cơ bản.
  • Bàn luận: 
    • Thành công luôn là đích đến của mỗi người trong cuộc sống. Cuộc sống luôn có những khó khăn, thuận lợi chia đều cho mỗi người, vì vậy cần biết vượt qua những khó khăn, tận dụng những thuận lợi để đạt được mục đích của mình. 
    • Kỹ năng và kiến thức chính là nền tảng để có được thành công.  
      • Việc rèn luyện kỹ năng sống giúp con người thích ứng và hòa nhập với môi trường sống. 
      • Việc tích lũy kiến thức giúp con người tăng vốn hiểu biết để khám phá thế giới, khẳng định bản thân, vươn tới thành công. (Dẫn chứng từ thực tế cuộc sống để minh họa) 
  • Mở rộng: Chuẩn bị tốt kiến thức, kĩ năng nền tảng phải gắn liền với việc thực hành những kiến thức và kĩ năng ấy mới đem lại hiệu quả cao.
  • Bài học nhận thức và hành động:
    • Nhận thức được tầm quan trọng của việc chuẩn bị tốt kỹ năng và kiến thức nền tảng để hoàn thiện bản thân, vươn đến thành công.
• Đảm bảo quy tắc chuẩn chính tả, dùng từ, đặt câu. 
  • Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Câu 2:

• Yêu cầu chung 
  • Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng để viết bài văn nghị luận văn học. 
  • Bài viết có bố cục, kết cấu rõ ràng; lập luận thuyết phục; diễn đạt mạch lạc; không mắc lỗi chính tả... 
  • Thí sinh có thể viết theo nhiều cách khác nhau nhưng phải bám sát tác phẩm, kết hợp nhuần nhuyễn các thao tác lập luận.
• Yêu cầu cụ thể
  • Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận (có đủ các phần mở bài, thân bài, kết luận).
  • Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Vẻ đẹp của dòng sông Hương thông qua các chi tiết.
  • Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận; có sự kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng, cụ thể:
    • Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm và vấn đề cần nghị luận.
    • Phân tích những chi tiết miêu tả sông Hương ở thượng nguồn và khi về thành phố Huế
      • Sông Hương ở thượng nguồn 
        • Vị trí chi tiết: Vẻ đẹp của sông Hương nơi thượng nguồn xuất hiện ở đầu bài kí.
        • Phân tích chi tiết:
          • Là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực sâu bí ẩn: Vẻ đẹp hùng vĩ với sức sống mãnh liệt, sự hoang dã đầy ấn tượng.
          • Dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi của hoa đỗ quyên rừng: Vẻ đẹp lãng mạn, dịu dàng, rực rỡ, ấm áp.
        • ⇒ Một sông Hương mạnh mẽ, tự nhiên, giàu sức quyến rũ. Nhà văn đã cho người đọc được khám phá phần đời bí ẩn mà ít người biết tới về Hương giang - nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành của nó”.
      • Sông Hương khi về đến Huế
        • Vị trí chi tiết: Nằm ở phần giữa đoạn trích, miêu tả hình ảnh sông Hương gắn liền với không gian văn hóa Huế.
        • Phân tích chi tiết:
          • Từ đây, như đã tìm đúng đường về, Sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long: Sông Hương không còn băn khoăn, trăn trở mà vui tươi hẳn lên khi nhìn thấy những dấu hiệu của thành phố, giống như cô gái sau một hành trình gian truân và đầy vất vả đã tìm được bến đỗ của đời mình. Dòng sông trở nên gần gũi vô cùng, thân thương vô cùng.
          • Sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu: Không chỉ miêu tả dáng điệu mềm mại, trữ tình của dòng sông mà còn cho thấy tính cách dịu dàng, kín đáo của người con gái Huế.
          • Điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế: Điệu chảy lững lờ, cơ hồ như không chảy tạo nên nét đặc trưng thần thái của Hương giang.
          • Sông Hương đã trở thành người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya: Gợi nhắc đến một nét sinh hoạt văn hóa đã trở thành niềm tự hào của xứ Huế, đó là những đêm trình diễn âm nhạc cổ điển. Dưới góc nhìn này, sông Hương đã trở thành một dòng văn hóa, sông Hương mang vẻ đẹp tâm hồn sâu sắc, trí tuệ, giàu tính nghệ thuật.
        • ⇒ Sông Hương trở thành sinh thể có tâm hồn - một cô gái đẹp duyên dáng, trữ tình. Một sự lột xác khi gặp người tình nhân tri kỉ trong cuộc tìm kiếm có ý thức. Hương giang thực sự là mình khi nằm giữa thành phố Huế. Sự thay đổi của sông Hương không chỉ do cấu trúc địa hình mà còn là sự lắng đọng, kết tụ những giá trị văn hóa Huế. Hình ảnh sông Hương là biểu tượng cho vẻ đẹp tâm hồn xứ Huế.         
    • Đánh giá chung 
      • Nhà văn đã chọn những chi tiết tiêu biểu, đắt giá để miêu tả vẻ đẹp khác nhau của sông Hương: 
        • Ở thượng nguồn: Khám phá phần đời bí mật, hoang dại ít ai biết đến về sông Hương. 
        • Về thành phố Huế: Khám phá vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng của dòng sông; góp phần khẳng định sông Hương là nơi khai sinh và cũng là nơi lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống của mảnh đất kinh kì. 
      • Vẻ đẹp khác nhau của sông Hương bắt nguồn từ cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện của Hoàng Phủ Ngọc Tường, nhà văn đã khám phá sông Hương bằng một quan niệm thẩm mỹ, một tư duy thẩm mỹ, một mỹ cảm riêng (văn phong trong cách tiếp cận và biểu hiện của nhà văn ). 
        • Ngôn từ giàu hình ảnh, nhạc tính. 
        • Câu văn dài, sinh động với những vế đối, động từ mạnh, tính từ cặp đôi. 
        • Khả năng quan sát tinh tế, sức liên tưởng, tưởng tượng phong phú.
        • Các chi tiết nghệ thuật thể hiện ý thức lao động công phu nghiêm túc, tinh thần say mê, vốn hiểu biết sâu rộng về lịch sử, văn hóa, địa lý cùng tài năng viết kí bậc thầy của Hoàng Phủ Ngọc Tường. 
        • Thể hiện chất tài hoa, uyên bác cùng tình yêu tha thiết, mãnh liệt với quê hương xứ sở của nhà văn.     
  • Sáng tạo: Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận .
  • Chính tả, dùng từ, đặt câu: Đảm bảo quy tắc chính tả, ngữ nghĩa, ngữ pháp tiếng Việt.
• Lưu ý:
  • Học sinh có thể trình bày theo bố cục khác nhưng vẫn đảm bảo tính logic thì giám khảo căn cứ vào bài làm cụ thể để cho điểm một cách hợp lí.
  • Khuyến khích những bài làm có tính sáng tạo, có cảm xúc.