Bài 10: Amino axit

a. Khái niệm

• Thành phần phân tử: C, H, O, N.
• Công thức chung (NH₂)_xR(COOH)_y    với  \(x, y\geq 1\)
• Khái niệm: Amino axit là loại hợp chất hữu cơ tạp chức mà phân tử chứa đồng thời nhóm amino (NH₂) và nhóm cacboxyl (COOH). Ví dụ: ​

b. Danh pháp

Axit+ số thứ tự C gắn với NH₂ + amino + tên gốc axit tương ứng.

• Ở trạng thái kết tinh aa tồn tại ở dạng ion lưỡng cực.

• Trong dd dạng ion chuyển một phần nhỏ thành dạng phân tử.

a. Tính chất lưỡng tính

Amino axit tác dụng với dd axit vô cơ mạnh và dd bazơ mạnh

H₂NCH₂COOH+HCl → ClH₃NCH₂COOH

H₃NCH₂COOH + HCl → ClNCH₂COOH

H₂NCH₂COOH+NaOH → H₂NCH₂COONa

b. Tính axit - bazơ của dung dịch amino axit

Amino axit (NH₂)_xR(COOH)_y

• Khi x = y, pH_dd \(\approx\) 7  

• Khi x < y, pHdd < 7 

​​

• Khi x > y, pHdd > 7

c. Phản ứng riêng của COOH: Phản ứng este hóa

d. Phản ứng trùng ngưng

• Là những hợp chất cơ sở để kiến tạo nên các loại protein trong cơ thể sống.
• Muối Mononatri của Axit Glutamic dùng làm bột ngọt, axit glutamic là thuốc bổ trợ thần kinh, methionin là thuốc bổ gan.
• Là nguyên liệu để sản xuất nilon 6, nilon 7, ...

Bài 1: 

Cho các dung dịch riêng biệt chứa các chất: anilin (1), metylamin (2), glixin (3), axit glutamic (4), axit 2,6- điamino hexanoic (5), H₂NCH₂COONa (6). Các dung dịch làm quỳ tím hóa xanh là

Hướng dẫn:

Các amino axit có số nhóm -NH₂ nhiều hơn -COOH làm quỳ tím hóa xanh. Vậy các dung dịch làm quỳ hóa xanh là (2), (5), (6)

(5)

\(C-C-C-C-C-COOH\)

 \(\mid\)                                             \(\mid\)

\(NH_{2}\)                                 \(NH_{2}\)   

                ( Lysin)

(6)

\(H_{2}N-CH_{2}-COONa\)

Bài 2:

Cho 8,24 gam α-amino axit X (phân tử có một nhóm –COOH và một nhóm –NH₂) phản ứng với dung dịch HCl dư thì thu được 11,16 gam muối. X là

Hướng dẫn:

X có dạng: H₂NRCOOH + HCl → ClH₃NRCOOH
⇒ Bảo toàn khối lượng: m_X + m_HCl = m_Muối ⇒ n_HCl = 0,08 mol
⇒ M_X = 103 = R + 61 ⇒ R = 42 (C₃H₆)
Vì là α-amino axit ⇒ Chất thỏa mãn: H₂NCH(C₂H₅)COOH

Bài 3:

Cho 200 ml dung dịch amino axit X nồng độ 0,2M tác dụng vừa đủ với 80 ml dung dịch NaOH 0,5M, thu được dung dịch chứa 5 gam muối. Công thức của X là?

Hướng dẫn:

Ta có n_X = 0,04; n_NaOH = 0,04 mol.
⇒ M_muối = 5 : 0,04 = 125.
⇒ Công thức muối NH₂C₃H₆COONa.
⇒ X là H₂NC₃H₆COOH.

Bài 1:

Cho 13,23 gam axit glutamic phản ứng với 200 ml dung dịch HCl 1M thu được dung dịch X. Cho 400 ml dung dịch NaOH 1M vào X được Y. Cô cạn Y thu được m gam rắn khan, biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của m là

Hướng dẫn:

Axit glutamic có dạng: HOOC – CH₂ – CH₂ – CH(NH₂) – COOH
⇒ n_{axit glutamic} = 0,09 mol
Có n_HCl = 0,2 mol; n_NaOH = 0,4 mol
⇒ n_{NaOH dư} = n_{NaOH ban đầu} – (2n_Glutamic + n_HCl) = 0,02 mol
⇒ Chất rắn khan gồm:
      0,02 mol NaOH;
      0,09 mol NaOOC – CH₂ – CH₂ – CH(NH₂) – COONa;
      0,2 mol NaCl.
⇒ m = 29,69 g

Bài 2:

Cho 4,41 gam một amino axit X tác dụng với dung dịch NaOH dư cho ra 5,73 gam muối. Mặt khác cũng lượng X như trên nếu cho tác dụng với dung dịch HCl dư thu được 5,505 g muối clorua. Công thức cấu tạo của X là:

Hướng dẫn:

Cứ 1 gốc -COOH + NaOH 1 gốc -COONa
và 1 gốc -NH₂ + HCl 1 gốc -NH3Cl
\(\Rightarrow\) Khi X + NaOH dư:
\(\Rightarrow \Delta m = m _{muoi} - m_X = m_{COONa} - m_{-COOH}\)
\(\Rightarrow n_{-COOH}\times (67 - 45) = 5,73 - 4,41\)
\(\Rightarrow n_{-COOH} = 0,06\ (mol)\)
Khi X + HCl ta có:\(\Delta m = m_{muoi} - m_X = m_{-NH_3Cl} - m_{-NH_2}\)
\(\Rightarrow n_{-NH_2}\times (52,5 - 16) = 5,505 - 4,41\)
\(\Rightarrow n_{-NH_2} = 0,03\ (mol)\)
\(\Rightarrow\) Ta thấy trong 4,41 g X có

 \(\left\{\begin{matrix} 0,03 \ mol-NH_2\\ 0,06 \ mol-COOH \end{matrix}\right.\)
\(\Rightarrow\) Đặt CTPT X là: R(COOH)_2n(NH₂)_n \(\Rightarrow\) n_X = (mol)
\(\Rightarrow\) M_X = R + 90n + 16n
⇔  R = 41n
Ta thấy: n = 1; M_R = 41 \(\Rightarrow\) R = C₃H₅ thỏa mãn
\(\Rightarrow\) X là HOOC-CH₂-CH(NH₂)-CH₂-COOH hoặc HOOC-CH(NH₂)-CH₂-CH₂-COOH

Sau bài học cần nắm:

• khái niệm, tính chất hóa học điển hình của amino axit
• ứng dụng Amino axit

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 12 Bài 10 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

• Câu 1:

  Amino axit là những hợp chất hữu cơ chứa các nhóm chức:

  • A. Cacboxyl và hidroxyl 
  • B. Hidroxyl và amino  
  • C. Cacboxyl và amino
  • D. Cacbonyl và amino 

• Câu 2:

  Dung dịch Amino axit nào sau đây làm xanh quỳ tím?

  • A. Lysin
  • B. Glyxin
  • C. Alanin
  • D. Axit glutamic

• Câu 3:

  Ứng dụng nào sau đây của amino axit là không đúng

  • A. Axit glutamic là thuốc bổ thần kinh 
  • B. Muối đinatri glutamat dùng làm gia vị thức ăn (gọi là mì chính hay bột ngọt)
  • C. Amino axit thiên nhiên (hầu hết là a-amino axit) là cơ sở để kiến tạo nên các loại protein của cơ thể sống.
  • D. Các amino axit có nhóm –NH₂ ở vị trí số 6 trở lên là nguyên liệu để sản xuất tơ nilon.

• Câu 4:

  Cho 0,1 mol α-amino axit dạng H₂NRCOOH (X) phản ứng hết với HCl tạo 12,55g muối. X là?

  • A. Alanin.
  • B. Phenylalanin.
  • C. Glixin.
  • D. Valin.

• Câu 5:

  Cho 22,25 g hỗn hợp X gồm CH₂NH₂CH₂COOH và CH₃CHNH₂COOH tác dụng với V ml dung dịch NaOH 1M thu được dung dịch Y. Biết dung dịch Y tác dụng vừa đủ với 400 ml dung dịch HCl 1M. Giá trị của V là?

  • A. 100 ml.
  • B. 150 ml.
  • C. 400 ml.
  • D. 250 ml.

• Câu 6:

  Ứng với công thức phân tử C₂H₇O₂N có bao nhiêu chất vừa phản ứng được với dung dịch NaOH, vừa phản ứng được với dung dịch HCl?

  • A. 4
  • B. 1
  • C. 2
  • D. 3

Câu 3- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể hệ thống lại nội dung bài học thông qua phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 12 Bài 10.

Bài tập 8 trang 67 SGK Hóa 12 Nâng cao

Bài tập 10.1 trang 19 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.2 trang 20 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.3 trang 20 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.4 trang 20 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.5 trang 20 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.6 trang 20 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.7 trang 20 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.8 trang 21 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.9 trang 21 SBT Hóa học 12

Bài tập 10.10 trang 21 SBT Hóa học 12

Bài tập 3 trang 67 SGK Hóa học 12 nâng cao

Trong quá trình học tập nếu có bất kì thắc mắc gì, các em hãy để lại lời nhắn ở mục Hỏi đáp để cùng cộng đồng Hóa Chúng tôi thảo luận và trả lời nhé.