Soạn văn 7 Cảnh khuya, Rằm tháng giêng tóm tắt

1. Bố cục văn bản

• Cảnh khuya:
  • Bố cục gồm 2 phần:
    • Phần 1: (2 câu đầu): Bức tranh thiên nhiên cảnh khuya nơi chiến khu Việt Bắc.
    • Phần 2: (2 câu cuối): Tâm trạng của Bác.
• Rằm tháng giêng:
  • Bố cục gồm 2 phần:
    • Phần 1: (2 câu đầu): Cảnh trăng rằm tháng giêng trên sông Việt Bắc.
    • Phần 2: (2 câu cuối): Hình ảnh con người.

2. Hướng dẫn soạn văn Cảnh khuya

Câu 1. Hai bài Cảnh khuya và Nguyên tiêu (phiên âm) được làm theo thể thơ nào? Vận dụng những hiểu biết về thể thơ này qua những bài thơ Đường mà em đã học, hãy chỉ ra các đặc điểm về số tiếng (chữ) trong mỗi câu thơ, số câu của một bài, cách gieo vần, ngắt nhịp của hai bài thơ nói trên.

• Hai bài phiên âm được làm theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt: gồm 4 câu, mỗi câu 7 tiếng, gieo vần chân ở câu 1-2-4.
  • Cảnh khuya ngắt nhịp 3/4 (câu 1), 4/3 (câu 2 và 3), 2/5 (câu 4)
  • Rằm tháng giêng ngắt nhịp 4/3 toàn bài.

Câu 2. Phân tích hai câu thơ đầu của bài Cảnh khuya. (Chú ý: Âm thanh và cách so sánh trong hai câu thơ thứ nhất, vẻ đẹp của hình ảnh trong câu thơ thứ hai.)

• Mở đầu bài thơ: âm thanh tiếng suối róc rách, văng vẳng, mơ hồ bên tai nhà thơ, khiến Người tưởng như có giọng hát ngọt ngào nào đó của ai vang vọng trong đêm trăng khuya tĩnh lặng.⇒ Thi trung hữu nhạc.
• Câu 2 đem đến cho người thưởng thức vẻ đẹp của hình ảnh (trăng, cây cổ thụ, hoa). ⇒ Thi trung hữu họa.

Câu 3. Hai câu thơ cuối của bài Cảnh khuya đã biểu hiện những tâm trạng gì của tác giả? Trong hai câu thơ ấy có từ nào được lặp lại và điều đó có tác dụng như thế nào đối với việc thể hiện tâm trạng của nhà thơ?

• Hai câu cuối của bài Cảnh khuya biểu hiện sự say mê vẻ đẹp thiên nhiên của tác giả. Bác chưa ngủ không chỉ vì thiên nhiên mà còn vì tấm lòng lo dân lo nước.
• Trong hai câu ấy có từ “chưa ngủ” được lặp lại, đó là nỗi băn khoăn về vận nước, đó là tấm lòng thiết tha vì dân vì nước.

Câu 4. Hãy nhận xét về hình ảnh không gian và cách miêu tả không gian trong bài Rằm tháng giêng. Câu thơ thứ hai có gì đặc biệt về từ ngữ và đã gợi ra vẻ đẹp của không gian đêm trăng rằm tháng giêng như thế nào? 

•  Rằm tháng giêng miêu tả một không gian rộng lớn với bầu trời, mặt nước, dòng sông như nối liền, trải rộng được miêu tả khái quát từ gần tới xa, từ thấp lên cao.
• Câu thơ thứ hai lặp lại ba lần chữ “xuân” thể hiện sự tràn đầy sắc xuân, sức xuân, sức sống ùn ùn trỗi dậy, mùa xuân chuyển động lớn dần, lớn dần.

Câu 5. Bài Nguyên tiêu (phiên âm) gợi cho em nhớ tới những tứ thơ, câu thơ và hình ảnh nào trong thơ cổ Trung Quốc có trong Ngữ văn 7, tập một?

• Bài Nguyên tiêu gợi nhớ đến câu: Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền trong bài Phong Kiều dạ bạc của Trương Kế.

Câu 6. Cảnh khuya và Rằm tháng giêng được viết trong những năm đầu rất khó khăn của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Hai bài thơ đó đã biểu hiện tâm hồn và phong thái của Bác Hồ như thế nào trong hoàn cảnh ấy?

•  Hai bài thơ biểu hiện tâm hồn thơ mộng, yêu thiên nhiên, say đắm, hòa mình vào ánh trăng núi rừng. Thể hiện phong thái ung dung, tinh thần lạc quan của Bác.

Câu 7*. Hai bài thơ đều miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc. Em hãy nhận xét cảnh trăng trong mỗi bài có nét đẹp riêng như thế nào?

• Cảnh khuya là trăng sáng trong rừng khuya, ánh trăng lồng vào bóng cây, bóng hoa lung linh huyền ảo mà ấm áp tình người.
• Nguyên tiêu là trăng sáng lồng lộng trên sông nước, trong bầu trời khiến không gian càng thêm bao la bát ngát và đầy ắp sắc xuân.

Trên đây là bài Soạn văn 7 Cảnh khuya, Rằm tháng giêng tóm tắt. Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài soạn chi tiết Cảnh khuya, Rằm tháng giêng.

-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----