1. Bố cục văn bản
- Bố cục gồm 4 phần:
- Phần 1: (bài 1): Công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.
- Phần 2: (bài 2): Nỗi nhớ mẹ của người con gái lấy chồng xa quê.
- Phần 3: (bài 3): Nỗi nhớ và sự kính yêu đối với ông bà.
- Phần 4: (bài 4): Tình cảm anh em.
2. Hướng dẫn soạn văn Ca dao, dân ca những câu hát về tình cảm gia đình
Câu 1. Lời của từng bài ca dao là lời của ai, nói với ai? Tại sao em khẳng định như vậy?
- Bài 1: lời của người mẹ hát ru con
- Bài 2: lời của người con gái lấy chồng xa quê nói với mẹ.
- Bài 3: lời của con cháu nói với ông bà.
- Bài 4: lời của cha mẹ dặn dò con cái hoặc lời anh em tâm sự với nhau.
- Em khẳng định như vậy là dựa vào từ ngữ, nội dung của mỗi bài ca dao.
Câu 2. Tình cảm mà bài 1 muốn diễn tả là tình cảm gì? Hãy chỉ ra cái hay của ngôn ngử, hình ảnh, âm điệu của bài ca dao này. Tìm những câu ca dao cũng nói đến công cha nghĩa mẹ tương tự như bài 1.
- Tình cảm mà bài 1 muốn diễn tả là tình cảm cha mẹ với con cáu, nhắn nhủ con phải ghi nhớ công lao trời biển của cha mẹ.
- Cái hay của ngôn ngữ, hình ảnh, âm điệu: phép so sánh (công cha - núi ngất trời; nghĩa mẹ - nước biển Đông), đối xứng (cha - mẹ; núi - biển), thể lục bát dân gian, âm điệu sâu lắng đi vào lòng người.
- Một số câu ca dao tương tự:
"Lên non mới biết non cao
Nuôi con mới biết công lao mẫu tử"
"Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con"
Câu 3. Bài 2 là tâm trạng người phụ nữ lấy chồng xa quê. Hãy nói rõ tâm trạng đó qua việc phân tích các hình ảnh thời gian, không gian, hành động và nỗi niềm của nhân vật.
- Thời gian: "chiều chiều" - từ láy gợi buồn và thời gian tuần hoàn, lặp lại.
- Không gian: "ngõ sau" - vắng lặng, không gian rộng, gợi sự cô đơn.
- Hành động: "đứng:" - sự hướng vọng, không yên lòng.
- Nỗi niềm: "ruột đau chín chiều" - "chín bề", "nhiều bề": nỗi cô đơn làm dâu xứ lạ, nhớ thương cha mẹ, tê tái, đau buồn không giúp đỡ được cha mẹ.
Câu 4. Bài 3 diễn tả nỗi nhớ và sự kính yêu đối với ông bà. Tình cảm đó được diễn tả như thê nào? Cái hay của cách diễn tả đó.
- Bài 3 diễn tả nỗi nhớ và sự kính yêu đối với ông bà, tình cảm này được diễn tả: Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh để diễn tả tình cảm ấy.
- Cái hay của cách diễn đạt này nằm ở cách dùng từ “ngó lên” chỉ sự thành kính và hình ảnh so sánh “nỗi nhớ - nuộc lạt” ngoài ý nghĩa chỉ nỗi nhớ vô kể, không đếm được nó còn thể hiện sự kết nối bền chặt tình cảm máu mủ, tình cảm huyết thống của những người trong gia đình mà cụ thể là của con cháu đối với ông bà.
Câu 5. Trong bài 4, tình cảm anh em thân thương được diễn tả như thế nào? Bài ca dao này nhắc nhở chúng ta điều gì?
- Trong bài 4, tình cảm anh em thân thương được diễn tả thông qua:
- Điệp từ "cùng chung - cùng thân": tính thiêng liêng, quan trọng.
- So sánh: ví anh - em với tay - chân, những bộ phận gắn bó khăng khít trên một thể thống nhất, nói lên sự gắn bó của anh em.
- Bài ca dao muốn nhắc nhở chúng ta: anh em phải hòa thuận, đoàn kết, thương yêu nhau để cha mẹ vui lòng, đây cũng là lẽ sống đúng đắn.
Câu 6. Những biện pháp nghệ thuật nào được cả bốn bài ca dao sử dụng?
- Những biện pháp nghệ thuật được cả bốn bài ca dao sử dụng:
- Thể thơ lục bát.
- Lối ví von, so sánh.
- Hình ảnh gần gũi, quen thuộc trong đời sống.
- Ngôn ngữ vẫn mang tính chất hướng ngoại nhưng không theo hình thức đối đáp mà chỉ là lời nhắn nhủ, tâm tình.
Trên đây là bài Soạn văn 7 Ca dao, dân ca những câu hát về tình cảm gia đình tóm tắt. Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài soạn chi tiết Ca dao, dân ca những câu hát về tình cảm gia đình.
-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----
