CHUYÊN ĐỀ CUỘC VẬN ĐỘNG TIẾN TỚI CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945
A. VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM 1939 - 1945
I. Tình hình thế giới và Đông Dương
- Tháng 9 – 1939, Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Ở châu Âu, quân đội phát xít Đức tấn
công nước Pháp, Chính phủ phản động Pháp đầu hàng làm tay sai cho Đức (6 – 1940).
- Ở Viễn Đông, quân đội phát xít Nhật đẩy mạnh xâm lược Trung Quốc và cho quân tiến sát biên
giới Việt-Trung.
- Tháng 9 – 1940, Nhật xâm lược Đông Dương, Pháp đầu hàng Nhật rồi cấu kết với Nhật để cùng
áp bức bóc lột nhân dân Đông Dương.
+ Thủ đoạn gian xảo của Pháp: Thi hành chính sách “kinh tế chỉ huy”, tăng các loại thuế.
+ Thủ đoạn thâm độc của Nhật: Thu mua lương thực (chủ yếu là gạo, lúa) theo lối cưỡng bức.
- Dưới hai tầng lớp áp bức, bóc lột của Pháp – Nhật, đời sống của các tầng lớp nhân dân, chủ yếu
là nông dân bị đẩy đến tình trạng cực khổ, điêu đứng.
- Trước tình hình đó, Đảng Cộng sản Đông Dương triệu tập Hội nghị Trung ương tháng 11 – 1939
để chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, tập trung giải quyết nhiệm vụ chống đế quốc Pháp và phát xít Nhật,
làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập.
- Hội nghị xác định nhiệm vụ, mục tiêu đấu tranh trước mắt của cách mạng Đông Dương là đánh
đổ đế quốc và bọn tay sai, giải phóng các dân tộc Đông Dương, làm cho Đông Dương hoàn toàn độc lập.
- Hội nghị chủ trương tạm gác khẩu hiệu tịch thu ruộng đất của đế quốc và địa chủ phản bội quyền
lợi của dân tộc, chống tô cao, lãi nặng. Khẩu hiệu lập chính quyền Xô viết công – nông – binh được thay
thế bằng khẩu hiệu Chính quyền Dân chủ Cộng hòa.
- Về phương pháp đấu tranh, Đảng chuyển từ đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ sang đấu tranh đánh
đổ chính quyền của đế quốc và tay sai; từ hoạt động hợp pháp, nửa hợp pháp sang hoạt động bí mật, bất
hợp pháp.
- Đảng chủ chương thành lập Mặt trận thống nhất Dân tộc phản đế Đông Dương thay cho Mặt trận
Dân chủ Đông Dương.
- Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng lần tháng 11 – 1939 “đánh dấu bước chuyển hướng quan
trọng về chỉ đạo chiến lược”, thể hiện sự nhạy bén về chính trị và năng lực sáng tạo của Đảng.
II. Những cuộc nổi dậy đầu tiên
1. Khởi nghĩa Bắc Sơn (27 – 9 – 1940)
- Đêm 22 – 9 – 1940, quân Nhật tiến đánh Lạng Sơn, quân Pháp thua bỏ chạy qua châu Bắc Sơn.
Thừa cơ đó, nhân dân Bắc Sơn nổi dậy tước khí giới của quân Pháp để tự võ trang cho mình, giải tán
chính quyền địch, thành lập chính quyền cách mạng (27 – 9 – 1940). Nhưng mấy hôm sau, Nhật thỏa hiệp
để Pháp quay trở lại đàn áp, tập trung dân, bắn giết nghĩa quân, đốt phá nhà cửa, cướp đoạt của cải.
- Lực lượng vũ trang Bắc Sơn rút vào rừng, bảo toàn lực lượng, thành lập đội du kích Bắc Sơn.
2. Khởi nghĩa Nam Kì (23 – 11 – 1940)
- Quân Xiêm (Thái Lan) với sự giúp đỡ của Nhật - lợi dụng cơ hội quân Pháp bại trận ở châu Âu
và yếu thế ở Đông Dương, tiên hành khiêu khích, xung đột dọc biên giới với Lào và Cam-pu-chia. Để
chống lại, thực dân Pháp bắt lính người Việt ra trận chết thay cho chúng (11 - 1910). Nhân dân, nhất là
binh lính người Việt, rất bất bình và sôi sục khí thế đấu tranh.
- Tình thế cấp bách nên Đảng bộ Nam Kì phải quyết định khởi nghĩa tuy chưa có sự chuẩn y của
Trung ương, lệnh đình chỉ khởi nghĩa của Đảng ngoài Bắc vào chậm. Trước ngày khởi sự, một số cán bộ
chỉ huy bị bắt, kế hoạch khởi nghĩa bị lộ, thực dân Pháp tìm cách đối phó.
- Tuy vậy, cuộc khởi nghĩa vẫn nổ ra theo dự kiến vào đêm 22 rạng sáng 23 - 11 - 1940 ở hầu
khắp các tỉnh Nam Kì. Nghĩa quân triệt hạ nhiều đồn bốt của giặc, phá tan nhiều chính quyền địch, thành
lập chính quyền nhân dân và toà án cách mạng ở địa phương. Cờ đỏ sao vàng lần đầu xuất hiện từ trong
khởi nghĩa quần chúng.
- Thực dân Pháp tập trung lực lượng, dùng nhiều thủ đoạn đàn áp cuộc khởi nghĩa. Cách mạng bị
tổn thất nặng nề, nhưng một số cán bộ và nghĩa quân rút vào rừng, chờ thời cơ để hoạt động trở lại.
3. Binh biến Đô Lương (13 -1 - 1941)
- Binh lính Việt Nam trong quân đội Pháp (ở Nghệ An) bị Pháp đẩy đi làm bia đỡ đạn cho chúng
ở biên giới Lào - Thái Lan.
- Ngày 13-1 -1941, binh lính ở Chợ Rạng nổi dậy chiếm đồn Đô Lương, sau đó lên ô tô kéo về
Vinh, định phối hợp với binh lính ở đây giết giặc chiếm thành, song kế hoạch không thành.
- Binh biến Đô Lương nhanh chóng bị Pháp dập tắt.
* Ý nghĩa và bài học ba sự kiện trên:
- Cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam Kì và binh biến Đô Lương nổ ra vào lúc kẻ thù còn mạnh, lực
lượng cách mạng chưa được tổ chức và chuẩn bị kĩ lưỡng nên trước sau đều thất bại.
- Các sự kiện oanh liệt đó đã "gây ảnh hưởng rộng lớn trong toàn quốc", nêu cao tinh thần anh
hùng bất khuất của nhân dân ta, giáng đòn chí tử vào thực dân Pháp, cảnh báo nghiêm khắc phát xít Nhật
vừa mới đặt chân vào nước ta. "Đó là những tiếng súng báo hiệu của cuộc khởi nghĩa toàn quốc".
- Các cuộc khởi nghĩa và binh biến trên, đặc biệt là cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, đã để lại cho Đảng
Cộng sản Đông Dương những bài học bổ ích về khởi nghĩa vũ trang, xây dựng lực lượng vũ trang và
chiến tranh du kích, trực tiếp chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám về sau.
B. CAO TRÀO CÁCH MẠNG TIẾN TỚI TỔNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM NĂM 1945
I. Mặt trận Việt Minh ra đời (19 – 5 – 1941)
1. Bối cảnh lịch sử
* Thế giới:
- Chiến tranh thế giới thứ hai bước sang năm thứ ba. Tháng 6 - 1941, phát xít Đức mở cuộc tấn
công Liên Xô.
- Trên thế giới hình thành hai trận tuyến, một bên là các lực lượng dân chủ do Liên Xô dẫn đầu,
một bên là khối phát xít Đức - I-ta-li-a - Nhật. Cuộc đấu tranh của nhân dân ta là một phần trong cuộc đấu
tranh của lực lượng dân chủ.
* Trong nước:
- Nhật vào Đông Dương, Pháp - Nhật câu kết với nhau để gây áp bức, thống trị nhân dân Đông
Dương, vận mệnh của dân tộc nguy vong hơn bao giờ hết.
- Ngày 28 - 1 - 1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước, tại Pắc Bó - Cao Bằng, Người trực tiếp tổ
chức và chủ trì Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8.
+ Hội nghị diễn ra từ ngày 10 đến ngày 19 - 5 -1941) đã chủ trương:
+ Đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên trên hết.
+ Chủ trương thành lập "Việt Nam độc lập đồng minh" gọi tắt là Việt Minh.
2. Hoạt động của Mặt trận Việt Minh
- Xây dựng lực lượng cách mạng:
+ Ở căn cứ Bắc Sơn- Vũ Nhai: Các đội du kích đã thống nhất thành đội Cứu quốc quân và phát
động chiến tranh du kích, sau phân tán nhỏ để gây cơ sở trong quần chúng.
+ Ở các nơi khác: Đảng tranh thủ tập hợp rộng rãi các tầng lớp nhân dân như học sinh, sinh viên,
trí thức, tư sản dân tộc vào mặt trận cứu quốc.
+ Đảng và Mặt trận Việt Minh đã xuất bản một số tờ báo để tuyên truyền đường lối chính sách của
Đảng.
-Tiến lên đấu tranh vũ trang:
+ Tháng 5 - 1944, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị sửa soạn khởi nghĩa.
+ Ngày 22 - 12 - 1944, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập.
+ Lực lượng vũ trang và lực lượng chính trị phát triển mạnh, hỗ trợ cho nhau, góp phần mở rộng
căn cứ cách mạng trong cả nước.
II. Cao trào kháng Nhật, cứu nước tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945
1. Nhật đảo chính Pháp (9 – 3 – 1945)
- Cuối 1944 đầu 1945, chiến tranh thế giới bước vào giai đoạn kết thúc. Trên chiến trường châu
Âu , phát xít Đức bị quét khỏi lãnh thổ Liên Xô, nhiều nước Đông Âu được giải phóng, Béc-lin sắp thất
thủ. Nước Pháp được giải phóng.
- Ở Mặt trận Thái Bình Dương, phát xít Nhật khốn đốn vì những đòn tấn công của Anh, Mĩ.
- Ở Đông Dương: Thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị chờ quân đồng minh vào.
- Đêm 9 - 3 - 1945, khi tình thế thất bại của phát xít Nhật gần kề, buộc Nhật đảo chính Pháp để
độc chiếm Đông Dương.
2. Tiến tới khởi nghĩa tháng Tám 1945
- Ngay khi Nhật đảo chính Pháp, Hội nghị Thường vụ Trung ương Đảng đã họp:
+ Ra bản chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”.
+ Xác định kẻ thù cụ thể lúc này là: Phát xít Nhật. Thay khẩu hiệu “đánh đổ phát xít Pháp-Nhật”
bằng khẩu hiệu “đánh đổ phát xít Nhật”, đưa ra khẩu hiệu “thành lập chính phủ cách mạng” để chống lại
chính quyền bù nhìn Nhật.
+ Hội nghị Ban thường vụ quyết định phát động một cao trào "kháng Nhật cứu nước" mạnh mẽ
làm tiền đề cho cuộc Tổng khởi nghĩa. Tiếp đó Mặt trận Việt Minh ra "hịch" kêu gọi đồng bào toàn quốc
đẩy mạnh cao trào kháng Nhật cứu nước.
-Những hoạt động tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng Tám.
+ Phong trào đấu tranh, khởi nghĩa từng phần phát triển mạnh ở thượng du và trung du miền Bắc.
+ Ngày 15 - 4 - 1945, Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kì quyết định thông nhất các lực lượng vũ
trang thành Việt Nam Giải phóng quân.
+ Khu giải phóng Việt Bắc ra đời (4 - 6 -1945).
+ Phong trào "phá kho thóc, giải quyết nạn đói".
Một bầu không khí tiền khởi nghĩa lan rộng khắp cả nước, báo trước giờ hành động quyết định sắp
tới.
---Để xem tiếp nội dung của tài liệu các em vui lòng xem online hoặc tải về máy---
Trên đây là trích dẫn một phần nội dung tài liệu Chuyên đề Cuộc vận động tiến tới Cách mạng tháng 8 Lịch sử 9. Để xem thêm nhiều tài liệu tham khảo hữu ích khác các em chọn chức năng xem online hoặc đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.
Ngoài ra các em học sinh có thể tham khảo các tài liệu cùng chuyên mục:
- Chuyên đề Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930- 1939 môn Lịch sử 9
- Chuyên đề Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919- 1930 môn Lịch sử 9
Chúc các em học tốt!
