Bài 9: Sự biến đổi tuần hoàn tính chất của các nguyên tố hóa học và Định luật tuần hoàn

• Kim loại là những nguyên tố dễ mất electron để trở thành ion dương
• Phi kim là những nguyên tố dễ nhận electron để trở thành ion âm.

• Kim loại càng mạnh khi khả năng mất electron càng lớn.

• Phi kim càng mạnh khi khả năng nhận electron càng lớn.

1.1.1. Sự biến đổi tính chất trong một chu kì

Hình 1: Bán kính nguyên tử của một số nguyên tố

Trong mỗi chu kì, bán kính nguyên tử giảm từ trái qua phải

Trong mỗi nhóm A, bán kính nguyên tử tăng từ trên xuống dưới

• Trong chu kì tính kim loại giảm dần, tính phi kim tăng dần.

• Theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân thì điện tích hạt nhân tăng dần, số lớp electron không đổi, lực hút giữa hạt nhân và electron lớp ngoài cùng tăng, làm cho bán kính nguyên tử giảm khả năng mất electron giảm, khả năng nhận electron tăng.

1.1.2. Sự biến đổi tính chất trong một nhóm A

• Tính kim loại tăng dần, tính phi kim giảm dần.

• Theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân trong nhóm A, số lớp electron tăng dần, làm cho bán kính nguyên tử tăng, lực hút giữa hạt nhân và electron lớp ngoài cùng giảm, khả năng mất electron tăng, khả năng nhận electron giảm. 

• Trong nhóm A theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân, tính kim loại của các nguyên tố tăng dần đồng thời tính phi kim giảm dần.

1.1.3. Độ âm điện

Hình 2: Giá trị Độ âm điện của một số nguyên tố nhóm A trong Bảng tuần hoàn theo Pau-linh

• Độ âm điện của một nguyên tử càng lớn thì tính phi kim của nó càng mạnh và ngược lại.

• Trong chu kì theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân giá trị độ âm điện tăng dần.

• Trong nhóm A theo chiều tăng dần của diện tích hạt nhân, giá trị độ âm điện giảm dần.

• Sự biến đổi giá trị độ âm điện và tính kim loại, tính phi kim phù hợp với nhau.

• Độ âm điện của một nguyên tố càng lớn thì tính phi kim càng mạnh, tính kim loại càng giảm và ngược lại.

• Trong chu kì 3 đi từ đi từ trái sang phải, hóa trị cao nhất của các nguyên tố đối với oxi tăng từ 1 đến 7 còn hóa trị trong hợp chất khí đối với hiđro giảm từ 4 đến 1

• Trong chu kì hóa trị cao nhất của các nguyên tố đối với oxi tăng dần và hiđro giảm dần.

Tính bazơ của các oxit và hiđroxit giảm dần đồng thời tính axit của nó mạnh dần.

Na₂O    +   H₂O   →   2NaOH

Cl₂O₇   +   H₂O  \(\leftrightarrows\)    2HClO₄

Tính chất của các nguyên tố và đơn chất cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân nguyên tử.

Bài 1:

Viết cấu hình electron của nguyên tử Mg (Z=12). Để đạt cấu hình electron của nguyên tử khí hiếm gần nhất trong bảng tuần hoàn, nguyên tử Mg nhận hay nhường bao nhiêu eletron? Magie thể hiện tính kim loại hay phi kim?

Hướng dẫn:

Cấu hình e của nguyên tử Mg (Z= 12) : 1s²2s²2p⁶3s²

                   Mg   →    Mg²⁺   + 2e

                (2, 8, 2)    (2, 8)

Sau bài học cần nắm:

• Thế nào là tính kim loại, tính phi kim của các nguyên tố hóa học?
• Sự biến đổi tuần hoàn tính kim loại, tính phi kim? Khái niệm độ âm điện và sự biến đổi tuần hoàn độ âm điện.
• Sự biến đổi tuần hoàn hóa trị cao nhất đối với oxi của nguyên tố trong oxit và hóa trị cao nhất trong hợp chất khí đối với hiđro.
• Sự biến đổi tính chất oxit và hiđroxit của các nguyên tố nhóm A. Hiểu được định luật tuần hoàn.

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 10 Bài 9 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

• Câu 1:

  Trong một chu kì, bán kính nguyên tử các nguyên tố

  • A. Tăng theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
  • B. Giảm theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.
  • C. Giảm theo chiều tăng của tính phi kim.
  • D. B và C đều đúng.

• Câu 2:

  Trong một nhóm A, bán kính nguyên tử của các nguyên tố:

  • A. Tăng theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.
  • B. Giảm theo chiều tăng của điện tích hạt nhân.
  • C. Giảm theo chiều giảm của tính kim loại.
  • D. A và C đều đúng  

• Câu 3:

  Các nguyên tố halogen được xắp xếp theo chiều bán kính nguyên tử giảm dần (từ trái sang phải) như sau :

  • A. I, Br, Cl, F.
  • B. I, Br, F, Cl.
  • C. F, Cl, Br, I.   
  • D. Br, I, Cl, F.      

• Câu 4:

  Các nguyên tố của chu kì 2 được sắp xếp theo chiều giá trị độ âm điện giảm dần (từ trái sang phải) như sau:

  • A. F, O, N, C, B, Be, Li.
  • B. Li, B, Be, N, C, F, O.
  • C. Be, Li, C, B, O, N, F.
  • D. N, O, F, Li, Be, B, C.

• Câu 5:

  Theo quy luật biến đổi tính chất của các nguyên tố trong bảng tuần hoàn thì:

  • A. Phi kim mạnh nhất là iot
  • B. Phi kim mạnh nhất là liti
  • C. Phi kim mạnh nhất là flo
  • D. Kim loại yếu nhất là Xesi

Câu 3- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể hệ thống lại nội dung bài học thông qua phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 10 Bài 9.

Bài tập 3 trang 49 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 4 trang 49 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 5 trang 49 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 6 trang 49 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 7 trang 49 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 1 trang 55 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 2 trang 55 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 3 trang 55 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 4 trang 55 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 5 trang 55 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 6 trang 55 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 7 trang 55 SGK Hóa học 10 nâng cao

Trong quá trình học tập nếu có bất kì thắc mắc gì, các em hãy để lại lời nhắn ở mục Hỏi đáp để cùng cộng đồng Hóa Chúng tôi thảo luận và trả lời nhé.