Bài 10: Ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học

• Vị trí của một nguyên tố trong bảng tuần hoàn, có thể suy ra: 
  • Số đơn vị điện tích hạt nhân
  • Số lớp electron
  • Số electron ở lớp ngoài cùng
• Cấu tạo nguyên tử:
  • Số proton, số electron
  • Số lớp electron

  • Số electron lớp ngoài cùng

Vị trí của một nguyên tố trong bảng tuần hoàn có thể suy ra tính chất hóa học:

• Tính kim loại và phi kim
• Hóa trị cao nhất của nguyên tố đó với oxi, với hiđro (nếu có)
• Oxit, hiđroxit có tính axit hay bazơ.

• Trong chu kì theo chiều tăng của Z:

  • Tính phi kim tăng dần, tính kim loại yếu dần
  • Oxit và hiđroxit của các nguyên tố có tính bazơ yếu dần đồng thời tính axit tăng dần.

• Trong nhóm A theo chiều tăng dần của Z:

  • Tính kim loại tăng dần, tính phi kim giảm dần.
  • Oxit và hiđroxit của các nguyên tố có tính bazơ tăng dần, tính axit giảm dần.

Hình 1: Sơ đồ tư duy về Bảng tuần hoàn

Bài 1:

Mức năng lượng cao nhất trong cấu hình electron của ion kim loại R³⁺ là 3d³. Vị trí của nguyên tố R trong bảng hệ thống tuần hoàn là:

Hướng dẫn:

Mức năng lượng cao nhất trong cấu hình electron của ion kim loại R³⁺ là 3d³.
⇒ cấu hình em phân lớp ngoài cùng là 3d³
⇒ Với R thì: 3d⁵4s¹ là các phân lớp ngoài cùng
⇒ Chu kỳ IV nhóm VIB

Bài 2:

Cho các nguyên tố: Al (Z = 13), Si (Z = 14), Mg (Z = 12). Dãy các nguyên tố được sắp xếp theo chiều giảm dần bán kính nguyên tử từ trái sang phải là:

Hướng dẫn:

Al: 1s²2s²2p⁶3s²3p¹ (nhóm IIIA, chu kỳ 3)
Si: 1s²2s²2p⁶3s²3p² (nhóm IVA, chu kỳ 3)
Mg: 1s²2s²2p⁶3s² (nhóm IIA, chu kỳ 3)
Cùng chu kỳ, đi từ trái sang phải, bán kính nguyên tử giảm dần: Mg, Al, Si. 

Bài 3:

Hợp chất A được tạo thành từ ion M⁺ và ion X^2-. Tổng số 3 loại hạt trong A là 140. Tổng số các hạt mang điện trong ion M⁺ lớn hơn tổng số hạt mang điện trong ion X^2- là 19. Trong nguyên tử M, số hạt proton ít hơn số hạt nơtron 1 hạt; trong nguyên tử X, số hạt proton bằng số hạt nơtron. Số p trong M và X lần lượt là:

Hướng dẫn:

A là M₂X: 2.(2p_M + n_M) + (2p_X + n_X) = 140     (1)
Số hạt mang điện trong M⁺ = 2p_M – 1
Số hạt mang điện trong X^2- = 2p_X + 2
⇒ 2p_M – 1 = (2p_X + 2) + 19 ⇒ p_M – p_X = 11    (2)
Trong M: p_M + 1 = n_M      (3)
Trong X: p_X = n_X (4)
Giải hệ (1, 2, 3, 4) ta được: p_M = 19 và p_X = 8

Bài 4:

Hai nguyên tố X, Y thuộc 2 nhóm A liên tiếp. Tổng số proton trong 2 hạt nhân X, Y bằng 23. Nếu X ở nhóm VA thì Y là nguyên tố nào, biết X, Y không phản ứng với nhau:

Hướng dẫn:

X và Y thuộc 2 nhóm A liên tiếp
Ta có: P_X + P_Y =23
Nếu X và Y cùng chu kỳ
⇒ P_Y – P_X = 1
⇒ P_X = 11 (Na): thuộc nhóm IA
    P_Y = 12 (Mg) : thuộc nhóm IIA
Theo đề X thuộc nhóm VA (loại)
Vậy X và Y ở hai chu kỳ khác nhau
- Nếu X là N ⇒ P_X = 7
Vậy nguyên tố Y sẽ ở nhóm IVA hoặc VIA
- Nếu Y ở nhóm IVA ⇒ P_Y = 14
P_X + P_Y = 21 (loại)
⇒ Y ở nhóm VIA ⇒ P_Y =16 (nhận)
X là N; Y là S.

Sau bài học cần nắm:

• Mối quan hệ giữa vị trí (ô) nguyên tố, cấu tạo nguyên tử và tính chất của nguyên tố ở đơn chất và hợp chất.
• Các kiến thức cơ bản về bảng tuần hoàn và định luật tuần hoàn.

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 10 Bài 10 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

• Câu 1:

  Trong nhóm IA, theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần, nhìn chung sự biến đổi nào sau đây không đúng? 

  • A. Bán kính nguyên tử tăng dần
  • B. Tính khử của kim loại giảm dần.
  • C. Nhiệt độ nóng chảy giảm dần.
  • D. Khối lượng riêng tăng dần.

• Câu 2:

  Nguyên tố R thuộc chu kì 3, nhóm VIIA của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Công thức oxit cao nhất của R là:

  • A. RO₃.
  • B. R₂O₇.
  • C. R₂O₃.
  • D. R₂O.

• Câu 3:

  Oxit cao nhất của một nguyên tố nhóm A là R₂O₅. Trong hợp chất với hiđro thì hydro chiếm17,647% về khối lượng. Nguyên tử khối của nguyên tố R là:

  • A. 31.
  • B. 14.
  • C. 39.
  • D. 16.

• Câu 4:

  Nhận xét nào sau đây không đúng về bảng tuần hoàn Menđêlêep.

  • A. Trong một chu kỳ, từ trái sang phải, bán kính nguyên tử giảm dần.
  • B. Trong nhóm A từ trên xuống dưới độ âm điện tăng dần.
  • C. Cấu hình e nguyên tử các nguyên tố nhóm A biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng dần của điện tích hạt nhân.
  • D. Các nguyên tố nhóm B đều là kim loại.

Câu 3- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể hệ thống lại nội dung bài học thông qua phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 10 Bài 10.

Bài tập 10.11 trang 26 SBT Hóa học 10

Bài tập 10.12 trang 26 SBT Hóa học 10

Bài tập 1 trang 57 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 2 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 3 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 4 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 5 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 6 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 7 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 8 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 9 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Bài tập 10 trang 58 SGK Hóa học 10 nâng cao

Trong quá trình học tập nếu có bất kì thắc mắc gì, các em hãy để lại lời nhắn ở mục Hỏi đáp để cùng cộng đồng Hóa Chúng tôi thảo luận và trả lời nhé.