Bài 35: Các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ và sự bành trướng thuộc địa

1. Tình hình kinh tế

• Đầu thập niên 70 của thế kỷ XIX, nền công nghiệp Anh vẫn đứng đầu thế giới. Sản lượng than của Anh gấp 3 lần Mĩ và Đức; sản lượng gang gấp 4 lần Mĩ và gần 5 lần Đức. Về xuất khẩu kim loại sản lượng của 3 nước Pháp, Đức, Mĩ gộp lại không bằng Anh.
• Từ cuối thập niên 70, Anh mất dần địa vị độc quyền công nghiệp, mất cả vai trò lũng đoạn thị trường thế giới, bị Mĩ và Đức vượt qua.

2. Nguyên nhân của sự giảm sút 

• Máy móc xuất hiện sớm nên  cũ và lạc hậu, việc hiện đại hóa rất tốn kém.
• Một số lớn tư bản chạy sang thuộc địa, vì ở đây lợi nhuận tư bản đẻ ra nhiều hơn chính quốc. Mặt khác, cướp đoạt thuộc địa có lợi nhiều hơn so với đầu tư cải tạo công nghiệp.
• Tuy vậy, Anh vẫn chiếm ưu thế về tài chính, xuất cảng tư bản, thương mại, hải quân và thuộc địa.
• Công nghiệp: Quá trình tập trung tư bản diễn ra mạnh mẽ, nhiều tổ chức độc quyền ra đời chi phối toàn bộ đời sống kinh tế nước Anh.( 5 ngân hàng ở khu Xi-ti Luân Đôn nắm 70% số tư bản cả nước.)
• Nông nghiệp: khủng hoảng trầm trọng, phải nhập khẩu lương thực.

3. Tình hình chính trị

• Đối nội: Anh là nước quân chủ lập hiến ,thực hiện chế độ hai Đảng (Đảng Tự do và Đảng Bảo thủ) thay nhau cầm quyền, bảo vệ  quyền lợi của giai cấp tư sản, đàn áp phong trào quần chúng và đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
• Đối ngoại
• Đây là thời kì giai cấp tư sản Anh tăng cường mở hệ thống thuộc địa đặc biệt ở châu Á và châu Phi.
• Đặc điểm đế quốc Anh: là chủ nghĩa đế quốc thực dân.
• Chủ nghĩa đế quốc Anh tồn tại và phát triển dựa trên sự bóc lột một hệ thống thuộc địa rộng lớn (chiếm 1/4 dân số thế giới) do vậy được mệnh danh là chủ nghĩa đế quốc thực dân "Mặt trời không bao giờ lặn" trên đất nước Anh. ( hệ thống thuộc địa rộng lớn của đế quốc Anh đầu thế kỷ XX trải dài từ Bắc Mĩ, châu Phi, châu Á đến châu Đại Dương.)
• Lê-nin nhận xét: "Nước Anh không chỉ là quê hương của hệ thống công xưởng của chủ nghĩa tư bản, mà còn là thủy tổ của chủ nghĩa đế quốc hiện đại".
• Chủ nghĩa thực dân Anh đã trở thành đặc trưng riêng của chủ nghĩa đế quốc Anh.Việc xuất khẩu tư bản của Anh mang những qui mô to lớn. Nước Anh là một cường quốc thuộc địa chính.
• Đế quốc mà mặt trời không bao giờ lặn : thuộc địa có khắp nơi Niu Di lân, Ô x trây lia , An Độ , Ai Cập, Xu đăng , Nam Phi, Ca na đa …., nên gọi là “Chủ nghĩa đế quốc thực dân”.

1. Tình hình kinh tế

• Trước 1870, công nghiệp Pháp đứng hàng thứ hai thế giới, cuối thập niên 70 trở đi công nghiệp Pháp bắt đầu chậm lại. tụt xuống hàng thứ tư sau Đức, Mĩ, Anh

2. Nguyên nhân

• Kĩ thuật lạc hậu
• Pháp thất bại trong cuộc chiến tranh Pháp - Phổ, mất đất, phải bồi thường chiến tranh
• Nghèo tài nguyên và nhiên liệu, đặc biệt là than đá.
• Giai cấp tư sản chỉ chú trọng đến xuất cảng tư bản, không chú trọng phát triển công nghiệp trong nước.
• Sự thâm nhập của phương thức: sản xuất tư bản chủ nghĩa trong nông nghiệp ở Pháp diễn ra chậm chạp do đất đai bị chia nhỏ, không cho phép sử dụng máy móc và kĩ thuật canh tác mới.
• Đầu thế kỷ XX quá trình tập trung sản xuất diễn ra trong lĩnh vực công nghiệp, dẫn đến việc hình thành các công ty độc quyền, chi phối nền kinh tế Pháp, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng (chậm hơn các nước khác)
• Đặc điểm nổi bật của các tổ chức độc quyền ở Pháp:
• Sự tập trung ngân hàng đạt đến mức cao: 5 ngân hàng lớn ở Pa-ri nắm 2/3 tư bản của các ngân hàng trong cả nước.
•  Khác với Anh tư bản chủ yếu đầu tư vào thuộc địa, còn ở Pháp tư bản phần lớn đưa vốn ra nước ngoài, cho các nước chậm tiến vay với lãi suất lớn.
• Đặc điểm: Tư bản Pháp phần lớn đưa vốn ra nước ngoài, cho các nước chậm tiến vay với lãi suất lớn. Chủ nghĩa đế quốc cho vay nặng lãi.

3. Tình hình chính trị

a. Đối nội

• Sau cách mạng tháng 9 - 1870, nước Pháp thành lập nền cộng hòa thứ ba, song phái cộng hòa đã sớm chia thành hai nhóm: Ôn hòa và Cấp tiến thay nhau cầm quyền.
• Đặc điểm của nền cộng hòa là tình trạng thường xuyên khủng hoảng nội các. (Trong vòng 40 năm (1875 - 1914) ở Pháp diễn ra 50 lần thay đổi chính phủ.)

b. Đối ngoại 

• Pháp tăng cường chạy đua vũ trang để trả mối thù với Đức.
• Tiến hành những cuộc chiến tranh xâm lược thuộc địa chủ yếu ở khu vực châu Á và châu Phi, hệ thống thuộc địa của Pháp rất rộng lớn, chỉ sau Anh.…

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 10 Bài 35 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Điểm nổi bật của các tổ chức độc quyền ở Pháp là

  • A. Sự tập trung trong công nghiệp đạt mức cao
  • B. Sự tập trung ngân hàng đạt mức cao
  • C. Sự tập trung trong ngành dịch vụ đạt mức cao
  • D. Chi phối hoàn toàn nhà nước

• Câu 2:

  So với Anh, việc xuất khẩu tư bản của Pháp có điểm khác là

   

  • A. Chú trọng xuất khẩu sang các thuộc địa
  • B. Chỉ chú trọng cho vay với lãi xuất nặng
  • C. Chỉ chú trọng cho Nga vay
  • D. Bị Đức, Mĩ cạnh tranh gay gắt

• Câu 3:

  Diện tích thuộc địa của Pháp đứng hàng thứ mấy so với các đế quốc khác?

  • A. Thứ nhất
  • B. Thứ hai
  • C. Thứ ba
  • D. Thứ tư

• Câu 4:

  Đặc điểm nổi bật của chủ nghĩa đế quốc Pháp là

  • A. Đế quốc thực dân
  • B. Đế quốc quân phiệt hiếu chiến
  • C. Đế quốc cho vay lãi
  • D. Đế quốc đi vay lãi

Câu 5 - Câu 11: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 10 Bài 35 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Bài tập Thảo luận 1 trang 177 SGK Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập Thảo luận 2 trang 177 SGK Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập Thảo luận trang 179 SGK Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập Thảo luận trang 180 SGK Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập Thảo luận trang 181 SGK Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập Thảo luận trang 182 SGK Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập 1 trang 145 SBT Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập 2 trang 145 SBT Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập 3 trang 146 SBT Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập 4 trang 146 SBT Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập 5 trang 147 SBT Lịch sử 10 Bài 35

Bài tập 6 trang 147 SBT Lịch sử 10 Bài 35

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử Chúng tôi sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!