Bài 28: Thực hành Xem băng hình về tập tính của sâu bọ

Sâu bọ thuộc ngành chân khớp. Đây là lớp động vật vô cùng phong phú với hơn một triệu loài, chúng giữ một vai trò quan trọng trong giới tự nhiên.

1.1.1. Về giác quan

Sâu bọ có đủ 5 giác quan:

• Xúc giác biểu thị dưới dạng các lông và các râu của chúng, đặc biệt là hai râu dài của chúng.
• Khứu giác ở dạng các hố trên râu.
  • Khứu giác của loài ruồi rất nhạy.
  • Ở vài loài bướm, chúng có thể nhận ra các mùi (hooc môn) của nhau cách xa hàng km.

• Vị giác là các nhú lồi ở tua miệng hay ở bàn chân. Sâu bọ là những nhà vô dịch nhận ra các vị dù nồng độ rất loãng.

• Thị giác của sâu bọ rất đặc biệt. Một số loài có mắt kép,có thể điều chỉnh để nhìn thấy tia tử ngoài. Một số loài vừa có mắt đơn vừa có mắt kép. Chúng có thể nhìn với góc nhìn rất rộng.
• Thính giác các râu và các lông của sâu bọ rất nhạy với dao động âm, giúp chúng định hướng nguồn âm phát ra, thậm chí loài muỗi còn nghe được siêu âm. Người ta chế ra các máy phát thu hút chúng.

1.1.2. Về thần kinh

⇒ Đây chính là cơ sở lưu giữ, di truyền những tập tính bản năng của sâu bọ.

1.1.3. Tập tính

• Phần lớn các sâu bọ trải qua nhiều giai đoạn biến thái trong một vòng đời:
  • Bướm trưởng thành, giao phối đẻ trứng, trứng nở ra sâu. 
  • Sâu phát triển thành ấu trùng, ấu trùng biến thái thành con trưởng thành.
• Cào cào, châu chấu biến thái không hoàn toàn:
  • Trứng nở ra cào cào con và lột xác nhiều lần ra cào cào trưởng thành.
  • Con trưởng thành bao giờ cũng có 3 đôi chân, đầu có 2 đôi râu, và hô hấp bằng hệ thống ống khí.
• Nhiều loài như ve, bọ cánh cứng,… có giai đoạn sâu, ấu trùng kéo dài tới 3 năm, còn trong giai đoạn trưởng thành ngắn, hầu như chỉ làm nhiệm vụ duy trì nòi giống.

1.1.4. Môi trường sống

• Môi trường sống của các giai đoạn cũng khác: ấu trùng của chuồn chuồn (con bà mụ) sống dưới nước. 

• Sâu bọ sống thích nghi với môi trường.

Hình 2: Thích nghi của côn trùng đất

a- Bọ que gần giống cành cây xanh

b- Ấu trùng ve sầu lột xác sau hàng chục năm sống trong đất

c- Con bọ dừa đang hạ cánh xuống mặt đất

• Trong điều kiện thuận lợi chúng sinh sôi nảy nở rất nhiều gây ra đại dịch: châu chấu, rầy nâu…

• Một số loài như mối, muỗi,… Gây hại cho con người.

⇒ Nhưng ở góc độ môi trường thiên nhiên không thể thiếu chúng.

• Nhiều loài sâu bọ có khả năng ngụy trang tránh kẻ thù, chúng thay đổi dáng vẻ bề ngoài như cảnh vật môi trường quanh nó.

Hình 3: Bướm đất có thể chuyển màu sắc ngụy trang xanh hoặc xám để lẫn vào môi trường xung quanh

Hình 4: Sâu bướm có thể bắt chước như hình mắt và đầu rắn để dọa nạt kẻ thù

• Nhiều loài ong, mối, kiến,… sống tập trung thành đàn có tổ chức chặt chẽ như một “xã hội”. Tất nhiên đây chỉ là bản năng.

Hình 5: A- Trong xã hội tổ ong mật

B- 3 đẳng cấp chính là: Ong thợ, ong chúa và ong đực

• Sâu bọ xuất hiện rất sớm trong lịch sử tự nhiên.
• Nhiều triệu năm về trước con gián vẫn như bây giờ.
• Sâu bọ sống ở khắp mọi nơi trên trái đất.

1.1.5. Lợi ích của sâu bọ

• Sâu bọ có nhiều loài có ích cho nhà nông như loài ong thụ phấn cho hoa… một số được khai thác làm dược liệu, thực phẩm.
• Nhiều loài thiên địch của nhau.
• Nhà nông lợi dụng những con có ích để tiêu diệt các sâu bọ có hại: Bọ ăn sâu, ong mắt đỏ…

1.2. Thu hoạch

Tên ĐV  quan sát	Môi trường sống	Cách dinh dưỡng	Làm tổ	Sinh sản	Tự vệ, tấn công
Châu chấu	Trên cạn	Chồi và lá cây	Trong đất 2-3cm	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Thay đổi màu sắc
Ong	Trên cây	Mật hoa, Sâu non	Trên cây	Đẻ trứng (Biến thái hoàn toàn)	Kim độc
Bướm	Trên không	Hút dịch hoa	Trên cây	Đẻ trứng (Biến thái hoàn toàn)	Thay đổi màu sắc
Kiến	Mặt đất, trên cây	Ăn tạp	Dưới đất	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Tiết dịch cay
Bọ rùa	Trên cây	Các loài Rệp	Mặt sau lá cây	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Thay đổi màu sắc
Dế trũi	Trên cạn	Trùng đất	Dưới đất	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	ẩn nấp trong hang
Bọ xít	Trên cây	Nhựa cây	Trong hốc	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	Tiết dịch cay, hôi
Sâu ăn tạp	Trên đất, trên cây	Các phần của cây	Trên cây	Đẻ trứng (Biến thái không hoàn toàn)	ẩn nấp dưới lá, hốc cây

Các em học sinh có thể tham khảo bài thực hành Tập tính của sâu bọ do nhóm học sinh trường THCS Lê Hồng Phong - Krong Búk - Tỉnh Đắk Lắk thực hiện:

Video: Thực hành Tập tính sâu bọ - sinh học 7

Sau khi học xong bài này các em cần:

• Tìm hiểu quan sát một số tập tính của sâu bọ như: tìm kiếm, cất giữ thức ăn, chăm sóc và bảo vệ thế hệ sau, quan hệ bầy đàn … . 

• Rèn luyện kĩ năng quan sát, tóm tắt nội dung quan sát được

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 7 Bài 28 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Qua quan sát tranh ảnh về tập tính của bướm, cho biết bướm có những tập tính nào để thích nghi với điều kiện sống?

  • A. Sống thành xã hội.         
  • B. Bắt mồi bằng 2 chân trước.
  • C. Hút mật hoa và ngụy trang giống chiếc lá để tự vệ.
  • D. Ngụy trang giống cành cây.

• Câu 2:

  Tại sao kiến, ong, mối có tập tính sống thành xã hội?

  • A. Vì não trước của chúng có thể nấm phát triển.
  • B. Vì chúng có não giữa phát triển.
  • C. Vì chúng có não sau phát triển.
  • D. Vì chúng có cơ quan thu, phát âm thanh.

Câu 3- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 7 Bài 28 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Đang cập nhật câu hỏi và gợi ý làm bài.

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học Chúng tôi sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!