Chuyên đề trội lặn hoàn toàn và trội lặn không hoàn toàn Sinh học 9

QUY LUẬT TRỘI LẶN HOÀN TOÀN

VÀ QUY LUẬT TRỘI LẶN KHÔNG HOÀN TOÀN

I. QUI LUẬT TRỘI LẶN HOÀN TOÀN

• Quy luật này được phản ánh qua định luật 1 và 2 của Men Đen
• Nội dung: Khi lai hai cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau bởi một cặp tính trạng tương phản thì F₁ đồng tính về tính trạng trội và F₂ phân tính  3 trội : 1 lặn   
• Hoặc: Trong quá trình phát sinh giao tử , mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền sẽ phân li về mỗi giao tử và giữ nguyên bản chất như thế hệ P.
• Thí nghiệm: Khi lai đậu Hà Lan thuần chủng hạt với hạt xanh được F₁ toàn hạt vàng, F₂ thu được tỉ lệ 3 vàng : 1 xanh

               P             Đậu hạt vàng        x              Đậu hạt xanh

                                     AA                                          aa

               F₁                                 Đậu hạt vàng 

                                                           Aa

               F₁ x F₁    Đậu hạt vàng        x              Đậu hạt vàng

                                     Aa                                          Aa

               F₂       KG              1AA     :   2Aa     :  1aa                   

                         KH                   3 vàng              1 xanh                

• Cơ chế:
  • Gen A đứng cạnh gen a trong thể dị hợp không bị hoà lẫn mà vẫn giữ nguyên bản chất, khi giảm phân sẽ cho hai giao tử A và a
  • Sự tổ hợp ngẫu nhiên của các loại giao tử F₁ sẽ cho F­₂ với tỉ lệ kiểu gen  là 1AA : 2Aa : 1aa
  • Do A át hoàn toàn a nên KG AA và Aa đều có KH trội
• Điều kiện nghiệm đúng:
  • P thuần chủng
  • 1 gen qui định 1 tính trạng
  • Trội hoàn toàn
  • Số cá thể lai đủ lớn

II. QUY LUẬT TRỘI LẶN KHÔNG HOÀN TOÀN

• Nội dung: Khi lai hai cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trạng tương phản thì F₁ biểu hiện tính trạng trung gian giữa bố và mẹ còn F₂ phân tính với  tỉ lệ 1 trội : 2 trung gian : 1 lặn

               P                Hoa đỏ        x              Hoa trắng

                                     AA                               aa

               F₁                              Hoa hồng 

                                                     Aa

               F₁ x F₁     Hoa hồng        x              Hoa hồng

                                     Aa                                   Aa

               F₂       KG              1AA     :   2Aa    :  1aa                   

                          KH             1 đỏ   :   2 hồng    : 1 trắng

III. CÂU HỎI LÝ THUYẾT

1. Trình bày thí nghiệm của MenĐen về lai một cặp tính trạng? Viết sơ đồ lai và giải thích theo quan điểm của MenĐen và theo quan điểm của di truyền học hiện đại? Nêu nội dung và điều kiện nghiệm đúng của qui luật phân li?

2. Nêu ví dụ về hiện tượng trội không hoàn toàn? Viết sơ đồ lai và nêu nội dung của qui luật trội không hoàn toàn?

3. So sánh quy luật trội lặn hoàn toàn và quy luật trội không hoàn toàn?

IV. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP

1. Nhận dạng các bài toán thuộc các qui lụât Men Đen

a. Trường hợp 1:

• Nếu đề bài đã nêu điều kiện nghiệm đúng của định luật Menđen:
  • 1 gen qui định 1 tính trạng
  • Trội hoàn toàn
  • Các cặp gen nằm trên các cặp NST tương đồng khác nhau        

b. Trường hợp 2:

• Nếu đề bài đã xác định tỉ lệ phân li kiểu hình ở đời con
  • Nếu lai một cặp tính trạng cho kiểu hình có các tỉ lệ sau đây: 100%; 1 : 1; 3 :1; 2 : 1 (tỉ lệ gen gây chết); 1 : 2 :1 (di truyền trung gian)
  • Khi lai hai hay nhiều tính trạng cho kiểu hình có các tỉ lệ sau (1 : 1)ⁿ , (3 : 1)ⁿ, (1 : 2 : 1)ⁿ …

c. Trường hợp 3:

• Nếu đề bài không cho xác đinh tỉ lệ phân li kiểu hình mà chỉ cho một kiểu hình nào đó ở con lai
  • Khi lai một cặp tính trạng, tỉ lệ kiểu hình được biết bằng hoặc là  bội số của 25% (hoặc 1/4)
  • Khi lai hai hay nhiều cặp tính trạng, tỉ lệ kiểu hình được biết bằng hoặc là  bội số của 6,25% (hoặc 1/16)

2. Cách giải bài tập thuộc định luật MenĐen

• Thường qua 3 bước:
  • Bước 1: Qui ước gen
    • Nếu đề bài chưa qui ước gen thì cần xác định tính trội lặn dựa vào các tỉ lệ quen thuộc rồi qui ước
  • Bước 2: Biện luận để xác định KG, KH của cặp bố mẹ
  • Bước 3: Lập sơ đồ lai, nhận xét tỉ lệ KG, KH và giải quyết các yêu cầu khác của bài

3. Bài tập vận dụng

Bài 1: ở lúa, hạt đục trội hoàn toàn so với hạt trong. Cho lúa hạt đục thuần chủng thụ phấn với lúa hạt trong

a. Xác định kết quả thu được ở F₁ và F₂

b. Nếu cho cây F₁ và F₂ có hạt  gạo đực nói trên lai với nahu thì kết quả như thế nào?

Giải:        Qui ước       A  : đục          a : trong

a.                Cây P có gạo hạt trong có kiểu gen: aa

                   Cây P có gạo hạt trong có kiểu gen: AA

• Sơ đồ lai:

               P             Gạo hạt đục        x              Gạo hạt trong

                                     AA                                          aa

               G                    A                                             a

               F₁                                 Gạo hạt đục 

                                                           Aa

               F₁ x F₁    Gạo hạt đục        x              Gạo hạt đục

                                     Aa                                          Aa

               G F₁         A , a                                         A, a

               F₂       KG              1AA     :   2Aa     :  1aa                   

                         KH                   3  đục  :             1 trong

b. Cây F₁ có kiểu gen: Aa, F₂ có kiểu gen: AA, Aa

• Sơ đồ lai:

               P             Gạo hạt đục        x              Gạo hạt đục

                                     AA                                          Aa

               G                     A                                           A, a

               F₁                                 Gạo hạt đục 

                                                       AA : Aa

               P            Gạo hạt đục        x              Gạo hạt đục

                                     Aa                                          Aa

               G               A , a                                         A, a

               F₁      KG              1AA     :   2Aa     :  1aa                   

                         KH                   3  đục  :             1 trong

Bài 2: ở cà chua, tính trạng thân cao là trội hoàn toàn so với tính trạng thân thấp. Hãy xác định:

1. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải như thế nào để có F₁ phân li theo tỉ lệ 1 cao : 1 thấp?
2. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải như thế nào để có F₁ phân li theo tỉ lệ 3 cao : 1 thấp?
3. Kiểu gen và kiểu hình của cây bố mẹ phải như thế nào để có F₁ đồng tính cây cao?

Giải:

Qui ước            A: cao                      a : thấp

a. F₁ phân tính theo tỉ lệ 1 cao : 1 thấp suy ra F₁ có 2 kiểu tổ hợp gen do đó 1 cơ thể P cho ra hai giao tử A và a , 1 cơ thể cho ra 1 giao tử lặn a

• Kiểu gen tương ứng của P là Aa và aa
• Sơ đồ lai:                  

               P                Cây cao        x              Cây thấp

                                     Aa                                 aa

               G                    A, a                               a

               F₁        KG                         Aa :  aa

                           KH                   1 cao : 1 thấp

b. F₁ phân tính theo tỉ lệ 3 cao : 1 thấp suy ra F₁ có 4 kiểu tổ hợp gen do đó  P cho ra hai giao tử A và a  tương đương ơ r cả hai cơ thể

• Kiểu gen tương ứng của P là Aa
• Sơ đồ lai:                  

               P                Cây cao        x              Cây thấp

                                     Aa                                 Aa

               G                    A, a                             A, a

               F₁        KG             1AA : 2Aa :  aa

                           KH                   3 cao : 1 thấp

c. F₁ đồng tính cây cao

• KH cây cao có kiểu gen tương ứng là AA, Aa, có 3 khả năng:
• Khả năng 1: Kiểu gen của F₁ là AA ,  kiểu gen tương ứng của P là AA
• Sơ đồ lai:

               P                Cây cao        x              Cây cao

                                     AA                                 AA

               G                    A                                     A

               F₁        KG                       AA

                           KH                   100% cao

• Khả năng 2: Kiểu gen của F₁ là Aa ,  kiểu gen tương ứng của P là AA và aa
• Sơ đồ lai:

               P                Cây cao        x              Cây thấp

                                     AA                                 aa

               G                    A                               a

               F₁        KG                         Aa

                           KH                   100% cao

• Khả năng 3: Kiểu gen của F₁ là AA : Aa ,  kiểu gen tương ứng của P là AA và Aa
• Sơ đồ lai:

               P                Cây cao        x              Cây cao

                                     AA                                 Aa

               G                    A                                 A, a

               F₁        KG                    1AA : 1Aa

                           KH                   100% cao

{-- xem đầy đủ nội dung ở phần xem online hoặc tải về --}

Trên đây là một phần trích đoạn nội dung Chuyên đề trội lặn hoàn toàn và trội lặn không hoàn toàn. Để xem toàn bộ nội dung các em chọn chức năng xem online hoặc đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.