A. TÓM TẮT LÝ THUYẾT
1. Nguồn gốc của cách mạng khoa học – kĩ thuật
- Do các đòi hỏi của cuộc sống về kĩ thuật và sản xuất để đáp ứng những nhu cầu vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người.
- Những năm gần đây, nhân loại đang đứng trước những vấn đề to lớn: bùng nổ dân số, tài nguyên cạn kiệt, ô nhiễm môi trường. Điều đó đặt ra những yêu cầu (công cụ sản xuất mới có kĩ thuật cao, nguồn năng lượng mới, những vật liệu mới) đối với khoa học kĩ thuật.
- Do nhu cầu phục vụ chiến tranh của các nước đế quốc.
2. Đặc điểm của cách mạng khoa học – kĩ thuật
- Khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.
- Thời gian phát minh khoa học đến ứng dụng vào sản xuất ngày càng rút ngắn.
- Đầu tư vào khoa học có lợi nhất.
- Khoa học đang trong thời kì bùng nổ thông tin.
3. Thành tựu của cách mạng khoa học – kĩ thuật
- Trong lĩnh vực khoa học cơ bản, con người đã thu được những thành tựu hết sức to lớn ở các ngành Toán học, Vật lí, Tin học, Hóa học, Sinh học.
- Phát minh lớn về công cụ sản xuất (máy tính, máy tự động, hệ thống máy tự động, rôbốt).
- Tìm ra nguồn năng lượng mới: năng lượng nguyên tử, năng lượng Mặt trời, năng lượng thủy triều, năng lượng gió, nặng lượng quả đất.
- Sáng chế ra những vật liệu sản xuất mới, quan trọng nhất là Polime (chất dẻo) đang giữ vị trí hàng đầu trong đời sống hàng ngày của con người cũng như trong các ngành công nghiệp
- Nhờ cuộc “Cách mạng xanh” trong nông nghiệp mà con người đã tìm ra được phương hướng khắc phục nạn thiếu lương thực và thực phẩm.
- Những tiến bộ lớn trong lĩnh vực giao thông vận tải và thông tin liên lạc (máy bay siêu âm khổng lồ, tàu hỏa tốc độ cao, tàu biển trọng tải triệu tấn, hệ thống vệ tinh nhân tạo phát sóng truyền hình hết sức hiện đại…).
- Thành tựu chinh phục vũ trụ (tàu vũ trụ, tàu con thoi, con người đặt chân lên Mặt Trăng).
4. Ý nghĩa và tác động của cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật
* Tích cực:
- Cách mạng khoa học – kĩ thuật đã mang lại những tiến bộ phi thường, những thành tựu kì diệu làm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của con người.
- Cho phép con người thực hiện những bước nhảy vọt chưa từng thấy về năng suất lao động.
- Thay đổi cơ cấu dân cư lao động với xu hướng tỉ lệ dân cư lao động trong nông nghiệp và công nghiệp giảm dần, tỉ lệ dân cư trong các ngành dịch vụ tăng dần.
- Đưa loài người sang nền văn minh thứ ba, nền văn minh sau thời kì công nghiệp hóa, lấy vi tính, điện tử, thông tin và khoa sinh hóa làm cơ sở.
- Làm cho sự giao lưu kinh tế, văn hóa, khoa học kĩ thuật…ngày càng quốc tế hóa cao.
* Hạn chế:
- Chế tạo các loại vũ khí và các phương tiện quân sự có sức tàn phá và hủy diệt sự sống.
- Nạn ô nhiễm môi trường (ô nhiễm khí quyển, đại dương, sông hồ…).
- Nhiễm phóng xạ nguyên tử, tai nạn lao động, tai nạn giao thông gắn liền với kĩ thuật mới, dịch bệnh và tệ nạn xã hội…
B. BÀI TẬP MINH HỌA
Câu 1: Lịch sử loài người đã từng chứng kiến những cuộc cách mạng kĩ thuật nào? Nguồn gốc của cách mạng khoa học – kĩ thuật.
Hướng dẫn giải
* Lịch sử loài người:
Đến nay, trong lịch sử loài người đã diễn ra hai cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật, đó là:
- Cách mạng kĩ thuật lần thứ nhất (hay cách mạng công nghiệp) ở thế kỉ XVIII.
- Cách mạng kĩ thuật lần thứ hai (hay cách mạng khoa học – kĩ thuật thế kỉ XX), bắt đầu từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay với phạm vi ngày càng sâu rộng.
* Nguồn gốc:
- Do các đòi hỏi của cuộc sống về kĩ thuật và sản xuất để đáp ứng những nhu cầu về vật chất và tinh thần ngày càng cao của con người.
- Những năm gần đây, nhân loại đang đứng trước những vấn đề to lớn như: bùng nổ dân số, tài nguyên cạn kiệt, ô nhiễm môi trường. Điều đó đặt ra những yêu cầu mới (công cụ sản xuất mới có kĩ năng cao, nguồn năng lượng mới, những vật liệu mới) đối với khoa học, kĩ thuật.
- Do nhu cầu phục vụ chiến tranh của các nước đế quốc.
Câu 2: Những thành tựu khoa học – kĩ thuật mà loài người đạt được. Tác động tích cực của những thành tựu đó đối với đời sống nhân loại.
Hướng dẫn giải
* Những thành tựu của cách mạng khoa hoc – kĩ thuật:
- Trong lĩnh vực khoa học cơ bản, con người đã thu được những thành tựu hết sức to lớn ở các ngành Toán học, Vật lí, Tin học, Hóa học, Sinh học.
- Phát minh lớn về công cụ sản xuất (máy tính, máy tự động, hệ thống máy tự động, rôbốt).
- Tìm ra nguồn năng lượng mới: năng lượng nguyên tử, năng lượng Mặt trời, năng lượng thủy triều, năng lượng gió, nặng lượng quả đất.
- Sáng chế ra những vật liệu sản xuất mới, quan trọng nhất là Polime (chất dẻo) đang giữ vị trí hàng đầu trong đời sống hàng ngày của con người cũng như trong các ngành công nghiệp
- Nhờ cuộc “Cách mạng xanh” trong nông nghiệp mà con người đã tìm ra được phương hướng khắc phục nạn thiếu lương thực và thực phẩm.
- Những tiến bộ lớn trong lĩnh vực giao thông vận tải và thông tin liên lạc (máy bay siêu âm khổng lồ, tàu hỏa tốc độ cao, tàu biển trọng tải triệu tấn, hệ thống vệ tinh nhân tạo phát sóng truyền hình hết sức hiện đại…).
- Thành tựu chinh phục vũ trụ (tàu vũ trụ, tàu con thoi, con người đặt chân lên Mặt Trăng).
* Tác động tích cực:
- Cách mạng khoa học – kĩ thuật đã mang lại những tiến bộ phi thường, những thành tựu kì diệu làm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của con người.
- Cho phép con người thực hiện những bước nhảy vọt chưa từng thấy về năng suất lao động.
- Thay đổi cơ cấu dân cư lao động với xu hướng tỉ lệ dân cư lao động trong nông nghiệp và công nghiệp giảm dần, tỉ lệ dân cư trong các ngành dịch vụ tăng dần.
- Đưa loài người sang nền văn minh thứ ba, nền văn minh sau thời kì công nghiệp hóa, lấy vi tính, điện tử, thông tin và khoa sinh hóa làm cơ sở.
- Làm cho sự giao lưu kinh tế, văn hóa, khoa học kĩ thuật…ngày càng quốc tế hóa cao.
Câu 3: Ý nghĩa lịch sử của cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật lần thứ hai.
Hướng dẫn giải
- Đây là mốc đánh dấu trong lịch sử tiến hóa của văn minh loài người.
- Mang lại những tiến bộ phi thường, những tiến bộ kì diệu và thay đổi to lớn trong cuộc sống của con người.
- Trong cuộc cách mạng này, con người thực hiện những bước nhảy vọt chưa từng thấy về sản xuất và năng suất lao động.
- Mức sống và chất lượng cuộc sống được nâng cao.
Câu 4: Hãy giải thích thế nào là khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.
Hướng dẫn giải
- Về nguồn gốc:
+ Cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật ngày nay, khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, khác với cuộc cách mạng công nghiệp thế kỉ XVIII.
+ Trong cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật hiện đại, mọi phát minh kĩ thuật đều bắt nguồn từ nghiên cứu khoa học. Khoa học gắn liền với kĩ thuật, khoa học đi trước mở đường cho sản xuất. Như vậy, khoa học đã tham gia trực tiếp vào sản xuất, trở thành nguồn gốc chính của những tiến bộ kĩ thuật và công nghệ.
- Về ý nghĩa:
+ Làm cho năng suất lao động ngày càng tăng lên, nâng cao không ngừng mức sống và chất lượng cuộc sống con người. Từ đó dẫn đến những thay đổi lớn về cơ cấu dân cư, chất lượng nguồn nhân lực, những đòi hỏi mới về giáo dục và đào tạo nghề nghiệp, sự hình thành một thị trường thế giới với xu thế toàn cầu hóa.
+ Làm thay đổi các yếu tố của sản xuất, tạo ra những bước nhảy vọt về lực lượng sản xuất và năng suất lao động.
+ Đưa loài người chuyển sang nền văn minh mới đó là “văn minh trí tuệ”.
+ Làm cho sự giao lưu kinh tế, văn hóa, khoa học – kĩ thuật ngày càng được quốc tế hóa.
C. LUYỆN TẬP
Câu 1: Vì sao nói khoa học đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp:
A. Kỹ thuật đi trước mở đường cho khoa học
B. Sự bùng nổ của các lĩnh vực khoa học công nghệ.
C. Các nhà khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp.
D. Mọi phát minh kỹ thuật đều bắt nguồn từ nghiên cứu khoa học.Khoa học ngắn liền với kỹ thuật, khoa học đi trước mở đường cho kỹ thuật,
Câu 2: Khi dân số bùng nổ, tài nguyên thiên nhiên ngày càng cạn kiệt, nhân lọai đang cần đến những yếu tố nào?
A. Những công cụ sản xuất mới, có kĩ thuật cao.
B. Nguồn năng lượng mới và vật liệu mới.
C. Tài nguyên thiên nhiên được tái tạo lại.
D. Câu A và B đều đúng.
Câu 3: Giai đoạn thứ hai của cách mạng khoa học - kĩ thuật lần thứ hai diễn ra trong khoảng thời gian nào?
A. Từ những năm 70 đến những năm 80 của thể kỉ XX.
B. Từ những năm 40 đến những năm 80 của thể kỉ XX.
C. Từ cuộc khủng hoảng năng lượng năm 1273 đến nay.
D. Từ những năm 80 đến nay.
Câu 4: Từ năm 1973 đến nay, cuộc cách mạng nào được nâng lên vị trí hàng đầu?
A. “Cách mạng xanh” trong nông nghiệp.
B. “Cách mạng trắng” trong nông nghiệp.
C. Cách mạng công nghiệp.
D. Cách mạng công nghệ.
Câu 5: Giai đoạn thứ nhất của cách mạng khoa học - kĩ thuật lần thứ hai diễn ra trong khoảng thời gian nào?
A. Từ những năm 40 đến những năm 80 của thế kỉ XX.
B. Từ những năm 30 đến những năm 70 của thế kỉ XX.
C. Từ những năm 40 đến những năm 70 của thế kỉ XX.
D. Từ những năm 50 đến những năm 80 của thế kỉ XX.
Câu 6: Nguồn năng lượng nào được coi là "năng lượng sạch, "chất đốt cao thượng"?
A. Năng lượng nhiệt hạch.
B. Năng lượng mặt trời.
C. Năng lượng thuỷ triều.
D. Năng lượng nguyên tử.
Câu 7: Nội dung nào sau đây không phải là biểu hiện của xu thế toàn cầu hóa:
A. Sự phát triển nhanh chóng của quan hệ thương mại quốc tế.
B. Sự phát triển và tác động to lớn của các công ty xuyên quốc gia.
C. Sự sáp nhập và hợp nhất các công ty thành những tập đoàn khổng lồ.
D. Sự ra đời của các tổ chức liên kết kinh tế, quân sự và khu vực
Câu 8: Cuộc “cách mạng xanh" trong nông nghiệp bắt nguồn từ nước nào?
A. Mĩ
B. Ấn Độ.
C. Nhật.
D. Mê-hi-cô.
Câu 9: Những yếu tố nào đã trở thành nguồn gốc sâu xa dẫn tới cuộc cách mạng công nghiệp thế kỉ XVIII - XIX và cách mạng khoa học - kĩ thuật hiện nay?
A. Yêu cầu của kĩ thuật và đời sống xã hội.
B. Yêu cầu của chiến tranh và sự gia tăng dân số.
C. Yêu cầu của sự văn minh nhân lọai.
D. Yêu cầu của kĩ thuật và sản xuất.
Câu 10: Cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật lần thứ hai diễn ra theo những phương hướng nào?
A. Đẩy mạnh các phát minh cơ bản.
B. Đẩy mạnh tự động hóa công cụ lao động, chế tạo công cụ mới.
C. Tìm những nguồn năng lượng mới.
D. Cả A, B và C đều đúng.
Câu 11: Ý nghĩa quan trọng nhất của cách mạng khoa học – kĩ thuật lần 2 là gì?
A. Tạo ra 1 khối lượng hàng hóa đồ sộ.
B. Đưa loài người chuyển sang nền văn minh trí tuệ.
C. Thay đổi 1 cách cơ bản các nhân tố sản xuất.
D. Sự giao lưu quốc tế ngày càng được mở rộng.
Câu 12: Cuộc cách mạng khoa học - kĩ thuật diễn ra từ những năm 40 đến nay có điểm nào khác nhau cơ bản với cách mạng khoa học - kĩ thuật trước đây?
A. Nó đã kết hợp chặt chẽ giữa cách mạng khoa học và cách mạng kĩ thuật.
B. Nó đã đạt được những thành tựu rất cao.
C. Nó đã có những phát minh, sáng chế mới.
D. Nó đã đưa loài người bước vào nền văn minh công nghiệp.
Câu 13: Đặc trưng cơ bản của cách mạng khoa học - kĩ thuật là gì?
A. Cải tiến việc tổ chức sản xuất.
B. Cải tiến, hoàn thiện những phương tiện sản xuất (công cụ, máy móc, vật liệu).
C. Cải tiến việc quản lí sản xuất.
D. Cải tiến việc phân công lao động.
Câu 14: Nước khởi đầu cuộc cách mạng khoa họe - kĩ thuật lần thứ hai là nước nào?
A. Anh
B. Nhật
C. Mĩ
D. Liên Xô
Câu 15: Hai yếu tố khoa học và kĩ thuật không tách rời nhau, đó là đặc điểm của cách mạng khoa học - kĩ thuật lần thứ mấy?
A. Lần thứ nhất.
B. Lần thứ hai.
C. Lần thứ ba.
D. Lần thứ tư.
---(Nội dung đầy đủ, chi tiết từ câu số 16 đến câu số 45 của tài liệu vui lòng xem tại online hoặc đăng nhập để tải về máy)---
ĐÁP ÁN PHẦN LUYỆN TẬP
| 1 | D | 10 | D | 19 | B | 28 | B | 37 | D |
| 2 | D | 11 | C | 20 | C | 29 | C | 38 | A |
| 3 | C | 12 | A | 21 | B | 30 | A | 39 | C |
| 4 | D | 13 | B | 22 | D | 31 | C | 40 | D |
| 5 | C | 14 | C | 23 | D | 32 | C | 41 | A |
| 6 | B | 15 | B | 24 | D | 33 | A | 42 | C |
| 7 | D | 16 | A | 25 | B | 34 | C | 43 | B |
| 8 | B | 17 | A | 26 | B | 35 | B | 44 | A |
| 9 | A | 18 | B | 27 | B | 36 | A | 45 | C |
Trên đây là một phần trích dẫn nội dung Chuyên đề cuộc cách mạng khoa học, kĩ thuật từ năm 1945 đến nay ôn thi HSG môn Lịch Sử 9. Để xem toàn bộ nội dung các em đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.
Hy vọng tài liệu này sẽ giúp các em học sinh ôn tập tốt và đạt thành tích cao trong học tập.
Ngoài ra các em có thể tham khảo thêm một số tư liệu cùng chuyên mục tại đây:
- Bộ 5 đề thi chọn đội tuyển HSG môn Lịch Sử 9 năm 2021 có đáp án Trường THCS Ngọc Sơn
- Bộ 5 đề thi chọn HSG môn Lịch Sử 9 năm 2021 có đáp án Trường THCS Quang Trung
Chúc các em học tốt!
