Cảm nghĩ về bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương

A. Sơ đồ tóm tắt gợi ý

B. Dàn ý chi tiết

1. Mở bài

• Giới thiệu tác giả
  • Hồ Xuân Hương là nữ thi sĩ nổi tiếng của nước ta cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. Được ca ngợi là “Bà chúa thơ Nôm”.
  • Bà đã gửi gắm vào thơ những điều suy tư trăn trở trước hiện thực phức tạp của xã hội phong kiến.
• Giới thiệu tác phẩm
  • Ấn tượng cảm xúc chung về bài thơ
    • “Bánh trôi nước” là một trong những bài thơ vịnh vật xuất sắc của Hồ Xuân Hương.
    • Mượn hình ảnh bánh trôi tác giả kín đáo phản ánh thân phận phụ thuộc và phẩm giá cao đẹp của người phụ nữ Việt Nam.

2. Thân bài

a. Nghĩa đen

• Bài thơ miêu tả quá trình làm bánh trôi nước, bánh hình tròn, làm bằng bột nếp, nhân bằng đường đỏ luộc trong nước sôi, chìm nổi vài lần là chín

b. Nghĩa bóng

• Mượn đặc điểm trên bài thơ miêu tả vẻ đẹp, số phận của người phụ nữ Việt Nam
  • Vẻ đẹp hình thể: Đẹp trong trắng, dịu dàng, thuỳ mị: “Thân em vừa trắng lại vừa tròn”
  • Số phận long đong chìm nổi của người phụ nữ Việt Nam, sống phụ thuộc, không có quyền quyết định cuộc đời mình: “Bảy nổi ba chìm với nước non”
  • Vẻ đẹp tâm hồn: Sự trong trắng, Thuỷ chung, son sát

“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặng

Mà em vẫn giữ tấm lòng son”

• Ngôn ngữ thơ bình dị, bài thơ mang nhiều lớp nghĩa, sử dụng thành ngữ, biện pháp tu từ như lời khẳng định phẩm chất trong sạch, cao quí của người phụ nữ, lời thách thức đối với thế lực tàn bạo đang chà đạp lên quyền sống và nhân phẩm của người phụ nữ.

3. Kết bài

• Ấn tượng chung về tác phẩm
  • Bài thơ tứ tuyệt 28 chữ mà hàm chứa sâu xa ý nghĩa nhân sinh.
  • Cách nhìn và cách nghĩ tiến bộ của Hồ Xuân Hương đậm tính nhân văn, do đó mà thơ bà sống mãi với thời gian.

Bài văn mẫu

Đề bài: Anh chị hãy viết bài văn phát biểu cảm nghĩ về bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương.

Gợi ý làm bài

Bài mẫu 1

   Nhà thơ Xuân Diệu rất mê thơ Hồ Xuân Hương, ông đã dành nhiều thời gian để thưởng thức, nghiên cứu thơ Xuân Hương và rất tâm đắc với cái biệt danh mà ông đặt cho nhà thơ này: Bà chúa thơ Nôm.

Hồ Xuân Hương là một nhà thơ nổi tiếng của nước ta vào cuối thế kỉ XVIII, đầu thế kỉ XIX, cùng thời với đại thi hào Nguyễn Du. Chế độ phong kiến ở giai đoạn suy tàn đã bộc lộ mặt trái đầy xấu xa, tiêu cực. Là người giàu tâm huyết với con người và cuộc đời, Hồ Xuân Hương đã gửi gắm vào thơ những điều suy tư trăn trở trước hiện thực phức tạp của xã hội, trước số phận bất hạnh của con người, nhất là phụ nữ. Bài thơ “Bánh trôi nước”  phản ánh thân phận đau khổ, phụ thuộc của người phụ nữ và ngợi ca phẩm chất cao quý của họ.

   Bánh trôi là thứ bánh quen thuộc, dân dã của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Gạo nếp xay thành bột nhuyễn, lọc cho mịn, để thật ráo rồi bẻ thành từng miếng nhỏ, nặn cho tròn, nhân làm bằng đường thẻ có màu nâu đỏ. Cho bánh vào nồi nước sôi, luộc chín, vớt ra nhúng sơ vào nước lạnh rồi xếp vào đĩa. Lúc nguội, bánh ăn dẻo và thơm ngọt. Người xưa cho rằng đây là thứ bánh tinh khiết, có thể dùng để cúng (Mùng 3 tháng 3 Âm lịch có tục cúng trời đất, tổ tiên bằng bánh trôi, bánh chay và hoa quả).

Bài thơ “Bánh trôi nước” thuộc loại thơ vịnh vật (giống như “Quả nút”, “Cái quạt”, “Con Ốc nhồi”...). Hồ Xuân Hương chịu ảnh hưởng sâu sắc của cách diễn đạt trong thơ ca dân gian:

"Thân em vừa trắng lại vừa tròn,

Bảy nổi ba chìm với nước non"

Chiếc bánh trôi vừa trắng, vừa tròn, thật đẹp đẽ, đáng yêu nhưng đằng sau những chi tiết rất thực ấy lại là điều Hồ Xuân Hương muốn nói: Người phụ nữ và thân phận họ. Xưa nay, phụ nữ được gọi là phái đẹp, là tinh hoa của tạo hóa. Bởi vậy, nhìn chiếc bánh trôi nước xinh xắn, ta dễ liên tưởng đến vẻ đẹp trong trắng của người con gái.

Cũng giống như chiếc bánh trôi bao lần chìm nổi, người phụ nữ xưa phải chịu số phận bảy nổi ba chìm trong xã hội trọng nam khinh nữ đầy bất công. Lễ giáo phong kiến đã tước đoạt quyền tự do, buộc họ phải sống lệ thuộc vào người khác: “Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử”. Đã vậy, những thế lực đen tôi luôn đẩy họ vào nghịch cảnh đau thương. Người phụ nữ trong thơ Xuân Hương cũng cùng chịu chung số phận với người phụ nữ trong thơ Nguyễn Du:

“Đau đớn thay phận đàn bà,

Lời ràng bạc mệnh cũng là lời chung!”

(Truyện Kiều)

-- Để tham khảo được tài liệu một cách đầy đủ, thầy cô và các em vui lòng đăng nhập vào Chúng tôi để xem và tải tài liệu về máy --

Được cha mẹ sinh ra để làm người, nhưng người phụ nữ không làm chủ được mình, cuộc đời họ do người khác định đoạt. Nàng Vũ Nương thuỳ mị nết na, đức hạnh thuỷ chung, chồng ra trận nàng ở nhà một thân một mình nuôi mẹ già, con thơ. Nàng đã làm tròn bổn phận của một người con, người vợ, người mẹ trong gia đình. Vậy mà do sự đa nghi ghen tuông quá mức, nàng bị chồng nghi cho là thất tiết. Nàng đã phải lấy cái chết để chứng minh cho sự trong sạch của mình. Câu chuyện mang đến cho chúng ta một thông điệp: Trong xã hội ấy người tốt như nàng không được sống hạnh phúc.

Cùng như vậy cuộc đời của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến luôn bị xã hội nhào nặn xô đẩy:

“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”

Dù cuộc đời có phũ phàng, bất hạnh họ vẫn giữ vẹn phẩm giá, tâm hồn cao đẹp của mình.

“Mà em vẫn giữ tấm lòng son”

Sự sáng tạo của nữ sĩ khá độc đáo. Bà lựa chọn chi tiết không nhiều nhưng lại nói được nhiều. Hai từ “thân em” được đặt trước chiếc bánh, chiếc bánh được nhân hoá, đó chính là lời tự sự của người phụ nữ. Nét nghệ thuật này gợi cho trí tưởng tượng của người đọc được chắp cánh và hình ảnh người phụ nữ hiện lên rõ nét hơn.

Từ thoáng chút hài lòng giọng thơ chuyển hẳn sang than oán về số phận hẩm hiu. Hồ Xuân Hương đã đảo lại thành ngữ quen thuộc “ba chìm bảy nổi” thành “bảy nổi ba chìm” đối lập với “vừa trắng lại vừa tròn” tạo sự bất ngờ và tô đậm sự bất hạnh của người phụ nữ.

Đến đây ta không còn thấy giọng thơ than vãn cam chịu:

“Rắn nát mặc dầu tay kè nặn”

Cuộc đời họ, họ không làm chủ được bản thân mà phụ thuộc hoàn toàn vào tay kẻ khác. Thế nhưng:

“Mà em vẫn giữ tấm lòng son”

Không những sự đối lập giữa thái độ người phụ nữ trong câu ba và bốn là đối lập giữa thái độ cam chịu và thái độ bảo vệ phẩm chất trong sáng trong tâm hồn con người. Từ “vẫn” thể hiện sự khằng định, quả quyết vượt trên số phận để “giữ tấm lòng son”. Người phụ nữ đã ý thức rất rõ về cuộc sống và phẩm giá của mình. Dẫu cho cuộc đời cay đắng, nhào nặn, xô đẩy thì giá trị đáng kính của họ luôn luôn là điều sống còn đối với họ.

Trong xã hội với ý thức hệ nho giáo hà khắc như vậy, quan niệm “tam tòng tứ đức”, “nam tôn nữ ti” đã ăn sâu vào ý thức con người. Nói được như Hồ Xuân Hương thật đáng khâm phục, trân trọng.

     Bài thơ chỉ có bốn câu, đề tài bình dị nhưng dưới ngòi bút thần diệu, Hồ Xuân Hương đã tạo cho viên bánh trôi nước mang vẻ đẹp sáng ngời của viên ngọc lấp lánh nhiều màu. Bài thơ chứa đựng một luồng ánh sáng, ý thức về xã hội bất công vùi dập người phụ nữ và giá trị nhân phẩm của mình.

Quả thật bài thơ của Hồ Xuân Hương có giá trị hiện thực và xã hội sâu sắc. Đây là tiếng nói chung của người phụ nữ đối với sự bất công của xă hội xưa và khẳng định phẩm giá của bản thân. Nhà thơ đã đại diện cho những số phận bất hạnh cất lên tiếng nói của chính họ và của thời đại. Bài thơ thể hiện khẩu khí của “Bà chúa thơ nôm”.

Trên đây là sơ đồ tóm tắt gợi ý, dàn bài chi tiết cùng một phần bài văn mẫu Nêu cảm nghĩ sau khi đọc bài thơ "Bánh trôi nước". Hy vọng tài liệu này sẽ giúp các em làm quen với dạng bài văn biểu cảm. Cụ thể ở đây là văn biểu cảm bàn về một tác phẩm văn học.

Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Cách làm bài văn biểu cảm về một tác phẩm văn học để ôn lại kiến thức một cách khái quát hơn đối với dạng bài văn biểu cảm.

-- MOD Ngữ văn Chúng tôi (tổng hợp và biên soạn)