Các dạng bài tập liên quan đến phản ứng Hóa học năm 2019-2020

CÁC DẠNG BÀI TẬP LIÊN QUAN ĐẾN PHẢN ỨNG HÓA HỌC

 

CƠ CHẾ VÀ CÂN BẰNG PH­ƯƠNG TRÌNH HOÁ HỌC

I. Phản ứng oxi hoá- khử, và không oxi hoá- khử.

1. Phản ứng hoá hợp.

- Đặc điểm của phản ứng: Có thể xảy ra sự thay đổi số oxi hoá hoặc không.

Ví dụ:

Phản ứng có sự thay đổi số oxi hoá.

4Al _(r) + 3O_{2 (k)} → 2Al₂O_{3 (r)}

Phản ứng không có sự thay đổi số oxi hoá.

BaO _(r) + H₂O _(l) → Ba(OH)_{2 (dd)}

2. Phản ứng phân huỷ.

- Đặc điểm của phản ứng: Có thể xảy ra sự thay đổi số oxi hoá hoặc không.

Ví dụ:

Phản ứng có sự thay đổi số oxi hoá.

2KClO_{3 (r)} → 2KCl _(r)  +   3O_{2 (k)}

Phản ứng không có sự thay đổi số oxi hoá.

CaCO_{3 (r)} →  CaO _(r) + CO_{2 (k)}

II. Phản ứng có sự thay đổi số oxi hoá.

1. Phản ứng thế.

- Đặc điểm của phản ứng: Nguyên tử của đơn chất thay thế một hay nhiều nguyên tử của một nguyên tố trong hợp chất.

Ví dụ:

Zn _(r) + 2HCl _(dd) → ZnCl_{2 (dd)} + H_{2 (k)} 

2. Phản ứng oxi hoá - khử.

- Đặc điểm của phản ứng: Xảy ra đồng thời sự oxi hoá và sự khử. hay xảy ra đồng thời sự nhường electron và sự nhận electron.

Ví dụ:

CuO _(r)­ +  H_{2 (k)} →  Cu _(r)  +  H₂O _(h)

Trong đó:

H₂ là chất khử (Chất nhường e cho chất khác)

CuO là chất oxi hoá (Chất nhận e của chất khác)

Từ H₂ -→ H₂O được gọi là sự oxi hoá. (Sự chiếm oxi của chất khác)

Từ CuO → Cu được gọi là sự khử. (Sự nhường oxi cho chất khác)

III. Phản ứng không có sự thay đổi số oxi hóa.

1. Phản ứng giữa axit và bazơ.

- Đặc điểm của phản ứng: Sản phẩm thu được là muối và nước.

Ví dụ:

2NaOH _(dd) + H₂SO_{4 (dd)} → Na₂SO_{4 (dd)} + 2H₂O _(l)

NaOH _(dd) + H₂SO_{4 (dd)} → NaHSO_{4 (dd)} + H₂O _(l)

Cu(OH)_{2 (r)} + 2HCl _(dd) → CuCl­_{2 (dd)} + 2H₂O _(l)

Trong đó:

Phản ứng trung hoà (2 chất tham gia ở trạng thái dung dịch).

- Đặc điểm của phản ứng: là sự tác dụng giữa axit và bazơ với l­ợng vừa đủ.

- Sản phẩm của phản ứng là muối trung hoà và nước.

Ví dụ:

NaOH _(dd) + HCl _(dd) → NaCl _(dd) + H₂O _(l)

2. Phản ứng gữa axit và muối.

- Đặc điểm của phản ứng: Sản phẩm thu được phải có ít nhất một chất không tan hoặc một chất khí hoặc một chất điện li yếu.

Ví dụ:

Na₂CO_{3 (r)} + 2HCl _(dd) → 2NaCl _(dd) + H₂O _(l) + CO_{2 (k)}

BaCl_{2 (dd)} + H₂SO_{4 (dd)} → BaSO_{4 (r)} + 2HCl _(dd)

L­u ý: BaSO₄ là chất không tan kể cả trong môi tr­ờng axit.

3. Phản ứng giữa bazơ và muối.

- Đặc điểm của phản ứng:

+ Chất tham gia phải ở trạng thái dung dịch (tan được trong nước)

+ Chất tạo thành (Sản phẩm thu được) phải có ít nhất một chất không tan hoặc một chất khí hoặc một chất điện li yếu.

+ Chú ý các muối kim loại mà oxit hay hiđroxit có tính chất l­ỡng tính phản ứng với dung dịch bazơ mạnh.

Ví dụ:

2NaOH _(dd) + CuCl_{2 (dd)} →  2NaCl _(dd) + Cu(OH)_{2 (r)}

Ba(OH)_{2 (dd)} + Na₂SO_{4 (dd)} → BaSO_{4 (r)} + 2NaOH _(dd)

NH₄Cl _(dd) + NaOH _(dd) → NaCl _(dd) + NH_{3 (k)} + H₂O _(l)

AlCl_{3 (dd)} + 3NaOH _(dd) → 3NaCl _(dd) + Al(OH)_{3 (r)}

Al(OH)_{3 (r)} + NaOH _(dd) → NaAlO_{2 (dd)} + H₂O _(l)

4. Phản ứng giữa 2 muối với nhau.

- Đặc điểm của phản ứng:

+ Chất tham gia phải ở trạng thái dung dịch (tan được trong nước)

+ Chất tạo thành (Sản phẩm thu được) phải có ít nhất một chất không tan hoặc một chất khí hoặc một chất điện li yếu.

Ví dụ:

NaCl _(dd) + AgNO_{3 (dd)} → AgCl _(r) + NaNO_{3 (dd)}

BaCl_{2 (dd)} + Na₂SO_{4 (dd)} → BaSO_{4 (r)} + 2NaCl _(dd)

2FeCl_{3 (dd)} + 3H₂O _(l) + 3Na₂CO_{3 (dd)} → 2Fe(OH)_{3 (r)} + 3CO_{2 (k)} + 6NaCl _(dd)

MỘT SỐ  PHƯƠNG PHÁP CÂN BẰNG PHƯƠNG TRÌNH HOÁ HỌC

1. Cân bằng phương trình theo phương pháp đại số.

Ví dụ: Cân bằng phương trình phản ứng

P₂O₅ + H₂O → H₃PO₄

Đ­a các hệ số x, y, z vào phương trình ta có:

- Căn cứ vào số nguyên tử P ta có: 2x = z                  (1)

- Căn cứ vào số nguyên tử O ta có: 5x + y = z           (2)

- Căn cứ vào số nguyên tử H ta có: 2y = 3z              (3)

Thay (1) vào (3) ta có: 2y = 3z = 6x → y =  = 3x

Nếu x = 1 thì y = 3 và z = 2x = 2.1 = 2

→ Phương trình ở dạng cân bằng nh­ sau:  P₂O₅ +  3H₂O → 2H₃PO₄

Ví dụ: Cân bằng phương trình phản ứng.

Al + HNO_{3 (loãng)} → Al(NO₃)₃ + NO + H₂O

Bước 1: Đặt hệ số bằng các ẩn số a, b, c, d tr­ớc các chất tham gia và chất tạo thành (Nếu 2 chất mà trùng nhau thì dùng 1 ẩn)

Ta có.

a Al  + b HNO₃ → a Al(NO₃)­₃ + c NO + b.2 H₂O.

Bước 2: Lập phương trình toán học với từng loại nguyên tố có sự thay đổi về số nguyên tử ở 2 vế.

Ta nhận thấy chỉ có N và O là có sự thay đổi.

N:        b = 3a + c               (I)

O:       3b = 9a + c + b.2     (II)

Bước 3: Giải phương trình toán học để tìm hệ số

Thay (I) vào (II) ta được.

3(3a + c) = 9a + c + b.2

2c = b.2 → b = 4c → b = 4 và c = 1. Thay vào (I) → a = 1.

Bước 4: Thay hệ số vừa tìm được vào phương trình và hoàn thành phương trình.

Al  +  4 HNO₃ → Al(NO₃)₃ + NO + 2 H₂O

Bước 5: Kiểm tra lại phương trình vừa hoàn thành.

2. Cân bằng theo phương pháp electron.

Ví dụ: Cu  +  HNO_{3 (đặc)} → Cu(NO₃)₂  + NO₂ + H₂O

Bước 1: Viết PTPƯ để xác định sự thay đổi số oxi hoá của nguyên tố.

Ban đầu: Cu⁰ → Cu^{+ 2} Trong chất sau phản ứng Cu(NO₃)₂

Ban đầu: N^{+ 5} (HNO₃) → N^{+ 4} Trong chất sau phản ứng NO₂

Bước 2: Xác định số oxi hoá của các nguyên tố thay đổi.

Cu⁰ → Cu^{+ 2}

N^{+ 5}  → N^{+ 4}

Bước 3: Viết các quá trình oxi hoá và quá trình khử.

Cu⁰ – 2e → Cu^{+ 2}

N^{+ 5} + 1e → N^{+ 4}

Bước 4: Tìm bội chung để cân bằng số oxi hoá.

1 x   Cu⁰ – 2e → Cu^{+ 2}

2  x  N^{+ 5} + 1e → N^{+ 4}

Bước 5: Đ­a hệ số vào phương trình, kiểm tra, cân bằng phần không oxi hoá - khử  và hoàn thành PTHH.

Cu  +  4HNO_{3 (đặc)} → Cu(NO₃)₂  + 2NO₂ + 2H₂O

3. Cân bằng theo phương pháp bán phản ứng ( Hay ion - electron)

Theo phương pháp này thì các Bước 1 và 2 giống nh­ phương pháp electron.

Bước 3: Viết các bán phản ứng oxi hoá và bán phản ứng khử theo nguyên tắc:

+ Các dạng oxi hoá và dạng khử của các chất oxi hoá, chất khử nếu thuộc chất điện li mạnh thì viết d­ới dạng ion. Còn chất điện li yếu, không điện li, chất rắn, chất khí thì viết d­ới dạng phân tử (hoặc nguyên tử). Đối với bán phản ứng oxi hoá thì viết số e nhận bên trái còn bán phản ứng thì viết số e cho bên phải.

Bước 4: Cân bằng số e cho – nhận và cộng hai bán phản ứng ta được phương trình phản ứng dạng ion.

- Muốn chuyển phương trình phản ứng dạng ion thành dạng phân tử ta cộng 2 vế những l­ợng t­ơng đ­ơng nh­ nhau ion trái dấu (Cation và anion) để bù trừ điện tích.

Chú ý: cân bằng khối l­ợng của nửa phản ứng.

Môi tr­ường axit hoặc trung tính thì lấy oxi trong H₂O.

Bước 5: Hoàn thành phương trình.

MỘT SỐ PHẢN ỨNG HÓA HỌC THƯỜNG GẶP

Cần nắm vững điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi trong dung dịch.

Gồm các phản ứng:

1. Axit  +   Bazơ  → Muối    +   H₂O

2. Axit  +   Muối   →  Muối mới  +   Axít mới

3. Dung dịch Muối   +   Dung dịch Bazơ  → Muối mới   +   Bazơ mới

4.  2 Dung dịch Muối tác dụng với nhau   → 2 Muối mới

Điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi là:  Sản phẩm thu được phải có ít nhất một chất không tan hoặc một chất khí hoặc phải có H₂O và các chất tham gia phải theo yêu cầu của từng phản ứng.                      

Tính tan của một số muối và bazơ.

- Hầu hết các muối clo rua đều tan ( trừ muối AgCl , PbCl₂ )

- Tất cả các muối nit rat đều tan.

- Tất cả các muối của kim loại kiềm đều tan.

- Hầu hết các bazơ không tan ( trừ các bazơ của kim loại kiềm, Ba(OH)₂ và Ca(OH)₂ tan ít.

* Na₂CO₃ , NaHCO₃ ( K₂CO₃ , KHCO₃ ) và các muối cacbonat của Ca, Mg, Ba đều tác dụng được với a xít.

NaHCO₃  +   NaHSO₄  →   Na₂SO₄  +  H₂O    +   CO₂ 

Na₂CO₃   +   NaHSO₄  →  Không xảy ra

NaHCO₃  +   NaOH    →  Na₂CO₃  +  H₂O

Na₂CO₃   +   NaOH  →  Không xảy ra

2NaHCO₃    →  Na₂CO₃  +  H₂O   +    CO₂

NaHCO₃  +   Ba(OH)₂    →  BaCO₃  +   NaOH    +    H₂O 

2NaHCO₃  +   2KOH   →  Na₂CO₃  +   K₂CO₃  +    2H₂O     

Na₂CO₃   +   Ba(OH)₂  →  BaCO₃   +    2NaOH

Ba(HCO₃)₂  +  Ba(OH)₂   →  2BaCO₃   +   2H₂O

Ca(HCO₃)₂  +  Ba(OH)₂   →  BaCO₃   +    CaCO₃   +   2H₂O

NaHCO₃  +   BaCl₂    →  không xảy ra

Na₂CO₃   +   BaCl₂  →  BaCO₃   +    2NaCl

Ba(HCO₃)₂  +  BaCl₂  →  Không xảy ra

Ca(HCO₃)₂  +  CaCl₂   →  không xảy ra

NaHSO₃  +   NaHSO₄   →  Na₂SO₄  +  H₂O    +   SO₂ 

Na₂SO₃   +   H₂SO₄   → Na₂SO₄  +   H₂O    +   SO₂

2NaHSO₃  +   H₂SO₄    →  Na₂SO₄  +  2H₂O   +   2SO₂    

Na₂SO₃   +   2NaHSO₄   →  2Na₂SO₄    +   H₂O    +    SO₂

2KOH   +   2NaHSO₄   →  Na₂SO₄    +  K₂SO₄ + H₂O

(NH₄)₂CO₃   +   2NaHSO₄   →  Na₂SO₄  +  (NH₄)₂SO₄ +  H₂O  + CO₂

Fe    +    CuSO₄   →  FeSO₄     +   Cu

Cu    +   Fe SO₄  →  không xảy ra

Cu    +     Fe₂(SO₄)₃   →   2FeSO₄   +   CuSO₄ 

Fe    +     Fe₂(SO₄)₃   →   3FeSO₄ 

2FeCl₂   +    Cl₂  →   2FeCl₃

 

Trên đây là toàn bộ nội dung Các dạng bài tập liên quan đến phản ứng Hóa học năm 2019-2020. Để xem thêm nhiều tài liệu tham khảo hữu ích khác các em chọn chức năng xem online hoặc đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.

Hy vọng tài liệu này sẽ giúp các em học sinh ôn tập tốt và đạt thành tích cao trong học tập .

Các em quan tâm có thể tham khảo thêm các tài liệu cùng chuyên mục:

• Một số phương pháp giải toán Hóa học thông dụng năm 2019-2020

• Một số phương pháp giải bài tập về chất khí môn Hóa học 9 năm 2019-2020

​Chúc các em học tập tốt !