Bài 4: Các nước Đông Nam Á (Cuối thế kỉ XIX-đầu thế kỉ XX)

• Các nước tư bản cần thị trường, thuộc địa nên đẩy mạnh xâm lược thuộc địa.
• Đông Nam Á có vị trí chiến lược quan trọng.
• Giàu tài nguyên thiên nhiên, có nền văn hóa lâu đời.
• Chế độ phong kiến khủng hoảng. Kinh tế kém phát triển.
• Khủng hoảng triền miên về chính trị, kinh tế, xã hội            

(Lược đồ Đông Nam Á  bị các nước thực dân xâm lược)

• Chính sách thống trị thực dân Hà Lan đã làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
• 1825-1830: Cuộc khởi nghĩa A - chê do hoàng tử Di-pô-nê-gô-rô  vương quốc Yogyacata lãnh đạo,được đông đảo nhân dân trên đảo Giava và các đảo khác đi theo,  là cuộc nổi dậy lớn nhất của người Inđônêxia hồi đầu thế kỉ XIX.
• Cuộc khởi nghĩa nông dân do Sa-min lãnh đạo năm 1890
• Các tổ chức chính trị của công nhân ra đời như: Hiệp hội công nhân đường sắt (1905), Hiệp hội công nhân xe lửa (1908). Tháng 12/1914, Liên minh xã hội dân chủ Inđônêxia ra đời nhằm tuyên truyền  chủ nghĩa Mác trong công nhân đặt cơ sở cho Đảng Cộng sản ra đời (5/1920). Giai cấp tư sản dân tộc, tầng lớp trí thức tiếp thu tư tưởng dân chủ tư sản châu Âu, đóng vai trò nhất định trong phong trào yêu nước ở Inđônêxia đầu thế kỉ XX. Vì vậy phong trào yêu nước mang màu sắc mới theo khuynh hướng dân chủ tư sản với sự tham gia của công nhân và tư sản.

Khởi nghĩa A – chê

• Thực dân Tây Ban Nha đặt ách  thống trị  trên 300 năm ở Philíppin, khai thác bóc lột triệt để tài nguyên và sức lao động.
• Mâu thuẫn giữa nhân dân Philíppin  và thực dân Tây Ban Nha ngày càng gay gắt dẫn đến  phong trào đấu tranh bùng nổ.

• Năm 1872 có khởi nghĩa ở Ca-vi-tô, nghĩa quân làm chủ Ca-vi-tô được 3 ngày thì thất bại.
• Vào những năm 90 của thế kỉ XIX, ở Philíppin xuất hiện 2 xu hướng chính trong phong trào giải phóng dân tộc.

• Năm 1898 Mĩ gây chiến với Tây Ban Nha hất cẳng Tây Ban Nha và chiếm Philippin.
• Nhân dân Philippin anh dũng chống Mĩ đến  năm 1902 thất bại. Philippin trở thành thuộc địa của Mĩ.

Bonifacio (philippin)

Jose Rizal - Hô-xê Ri-dan (Phi líp pin)

• Trước khi bị Pháp xâm lược triều đình phong kiến Nô-rô-đôm suy yếu phải thần phục Thái Lan.
• Năm 1863 Cam-pu-chia chấp nhận sự bảo hộ của Pháp. Năm 1884 Pháp gạt Xiêm, biến Cam-pu-chia thành thuộc địa của Pháp.
• Ách thống trị của Pháp làm cho nhân dân Cam-pu-chia bất bình vùng dậy đấu tranh.

• Nổ ra liên tục, có cuộc khởi nghĩa kéo dài tới 30 năm.
• Các cuộc đấu tranh thu hút được đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia,
• Có sự ủng hộ của nhân dân Việt Nam, đặc biệt là trong cuộc khởi nghĩa của Pu-côm-bô được coi là biểu tượng về liên minh chiến đấu của nhân dân hai nước Việt Nam - Cam-pu-chia trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp.

• Giữa thế kỉ XIX chế độ phong kiến suy yếu Lào phải thuần phục Thái Lan.
• Năm 1893 bị thực dân Pháp xâm lược.  

• Phong trào đấu tranh của nhân dân Lào, và Cam-pu-chia cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX diễn ra liên tục, sôi nổi nhưng còn mang tính tự phát.
• Hình thức đấu tranh chủ yếu là khởi nghĩa vũ trang.
• Lãnh đạo là các sĩ phu yêu nước và nông dân   

• Các cuộc đấu tranh đều thất bại do tự phát thiếu đường lối đúng đắn, thiếu tổ chức vững vàng.
• Thể hiện tinh thần yêu nước và tinh thần đoàn kết của nhân dân 3 nước Đông Dương

• Năm 1752 triều đại Ra-ma theo đuổi chính sách đóng cửa.
• Giữa thế kỉ XIX đứng trước sự đe dọa xâm lược của phương Tây, Ra-ma IV (Mông-kút ở ngôi từ 1851-1868) đã thực hiện mở cửa buôn bán với nước ngoài.
• Ra-ma V (Chu-la-long-con ở ngôi từ 1868 - 1910) đã thực hiện nhiều chính sách cải cách.

Chu-la-long-con – Ra-ma V

• Kinh tế
  • Nông nghiệp: để tăng nhanh lượng gạo xuất khẩu nhà nước giảm nhẹ thuế ruộng, xóa bỏ chế độ lao dịch.
  • Công thương nghiệp: khuyến khích tư nhân bỏ vốn kinh doanh, xây dựng nhà máy, mở hiệu buôn, ngân hàng
• Chính trị
  • Cải cách theo khuôn mẫu Phương Tây.
  • Đứng đầu nhà nước vẫn là vua.
  • Giúp việc có hội đồng nhà nước (nghị viện).
  • Chính phủ có 12 bộ trưởng.
  • Quân đội, tòa án, trường học được cải cách theo khuôn mẫu phương Tây.
• Về xã hội: xóa bỏ chế độ nô lệ, giải phóng người lao động.
• Đối ngoại:
  • Thực hiện chính sách ngoại giao mềm dẻo.
  • Lợi dụng vị trí nước đệm.
  • Lợi dụng mâu thuẫn giữa 2 thế lực Anh - Pháp đã lựa chiều có lợi để giữ chủ quyền đất nước.
• Tính chất:
  • Thái Lan phát triển theo hướng tư bản chủ nghĩa và giữ được chủ quyền độc lập.
  • Tính chất một cuộc cách mạng tư sản không triệt để.
  • Trong bối cảnh chung của châu Á, Thái Lan đã thực hiện đường lối cải cách, chính nhờ đó mà Thái Lan thoát khỏi thân phận thuộc địa giữ được độc lập.

Học xong bài này các em phải nắm được tình hình các nước Đông Nam Á trước khi thực dân phương Tây xâm lược, và họ xâm lược Đông Nam Á như thế nào? Nắm được tình hình của Thái Lan, cuộc cải cách của Chu-la-co-long-con (Ra-ma V) để đưa ra được nguyên nhân Thái Lan không bị thực dân phương Tây xâm lược. 

Để cũng cố bài học, xin mời các em cũng làm bài Trắc nghiệm Lịch sử 11 Bài 4 với những câu hỏi củng cố bám sát nội dung bài học.

• Câu 1:

  Vì sao phong trào chống Pháp của nhân dân Lào và Cam pu chia thất bại?

  • A. Chưa có đảng lãnh đạo
  • B. Pháp rất mạnh
  • C. Chưa có sự đoàn kết cần thiết
  • D. Diễn ra tự phát, thiếu đường lối, thiếu tổ chức

• Câu 2:

  Cuộc khởi nghĩa của nhân dân Cao nguyên Bô-lô-ven do ai lãnh đạo ?

  • A. Com-ma-đam, Ong-Kẹo
  • B. Pha-ca-đuốc
  • C. Pu-côm-bô
  • D. Si-vô-tha

• Câu 3:

  Ý nào không phải là nội dung của cuộc cải cách ở Xiêm giữa thế kỉ XIX

  • A. Xóa bỏ chế độ nô lệ vì nợ
  • B. Mở cửa buôn bán với các nước phương Tây
  • C. Xóa bỏ nghĩa vụ lao dịch cho nông dân
  • D. Thi hành chính sách giáo dục bắt buộc, chú trọng nội dung khoa học-kĩ thuật trong giảng dạy, cử du học sinh đi học ở phương Tây

Câu 2 - Câu 10: Xem trắc nghiệm để thi online.

Bên cạnh đó các em có thể xem phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 11 Bài 4 sẽ giúp các em nắm được các gợi ý trả lời câu hỏi.

Sau khi học xong bài này xin mời các em hãy cùng Chúng tôi tìm hiểu bài học tiếp theo: Châu Phi và khu vực Mĩ Latinh (Thế kỉ XIX-đầu thế kỉ XX)