Bài 37 Axit Bazơ Muối

Chúng ta đã làm quen với một hợp chất vô cơ có tên là oxít. Trong các hợp chất vô cơ còn có các loại hợp chất khác: Axít, bazơ, muối. Chúng là những chất như thế nào?, có công thức hoá học, tên gọi ra sao?. Được phân loại như thế nào?. Tiết học này các em sẽ tìm hiểu qua nội dung bài giảng: Axit - Bazơ - Muối.

Tóm tắt lý thuyết

1.1. Axit

1.1.1. khái niệm

Phân tử axít gồm một hay nhiều nguyên tử hiđrô liên kết với gốc axít, các nguyên tử hiđrô này có thể thay thế bằng các nguyên tử kim loại.
Ví dụ: HCl (1 nguyên tử H + gốc axit -Cl); H₂SO₄ (2nguyên tử H và gốc axit =SO₄)

1.1.2. Công thức của axít

Công thức: CH_nA

n: là chỉ số của nguyên tử H
A: là gốc axít

1.1.3. Phân loại

Axit không có oxi: HCl, H₂S...
Axit có oxi: HNO₃, H₂SO₄, H₃PO₄ …

1.1.4. Tên gọi

*Axít có oxi

Cách gọi tên: Tên axit: axit + tên Phi kim +ic
Ví dụ: HNO₃ (Axit nitric), H₂SO₄ (Axit sunfuric)...

*Axít không có oxi

Cách gọi tên: axit + tên phi kim +hiđic
Ví dụ: H₂S (axit sunfuhiđric), HCl (axit clohiđric)...

*Axít có ít oxi

Cách gọi tên: axit + PK + ơ
Ví dụ: H₂SO₃(axit sunfurơ). Gốc =SO₃ có tên là sunfit

1.2. Bazơ

1.2.1. Khái niệm

Ví dụ một số bazơ: NaOH, KOH, Ca(OH)₂, Al(OH)₃...
Nhận xét:
- Có một nguyên tử kim loại.
- Một hay nhiều nhóm OH (hidroxit).
- Vì nhóm - OH luôn có hoá trị I.
- Số nhóm - OH được xác định bằng hoá trị của kim loại.
Kết luận: Bazơ là một phân tử gồm một nguyên tố kim loại liên kết một hay nhiều nhóm hiđroxit(-OH).

1.2.2. Công thức hóa học

Công thức: M(OH)_n

M: là nguyên tố kim loại
n: là chỉ số của nhóm (-OH)

1.2.3. Phân loại bazơ

Bazơ tan (kiềm), tan được trong nước: NaOH; Ca(OH)₂...
Bazơ không tan, không tan được trong nước: Fe(OH)₃; Cu(OH)₂…

1.2.4. Tên gọi

Tên bazơ = Tên kim loại( nếu kim loại có nhiều hoá trị gọi tên kèm theo tên hoá trị) + hiđroxit.
Ví dụ: Ca(OH)₂ Canxi hidroxit; Fe(OH)₃ sắt (III) hiđroxit.

1.3. Muối

1.3.1. Khái niệm

Phân tử muối gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết một hay nhiều gốc axít.
Ví dụ: NaCl, KBr, Na₂SO₄, Fe(NO₃)₃

1.3.2. Công thức hóa học

Công thức: M_xA_y

M: là nguyên tố kim loại
x: là chỉ số của M
A: là gốc axít
y: là chỉ số của gốc axít

1.3.3. Cách đọc tên muối

Tên muối = tên kim loại (kèm hoá trị kim loại có nhiều hoá trị) + tên gốc axít
Tên một số gốc muối: -Cl (clorua), =SO₄ (sunfat), -NO₃ (Nitrat), =CO₃ (Cacbonat), -HCO₃ (Hiđrocacbonat), -HSO₄ (Hiđrosunfat)
Ví dụ: NaCl (Natri clorua), CaCO₃ (Canxi cacbonat), Fe₂(SO₄)₃ Sắt (III) sunfat, KHCO₃ (Kali hiđrocacbonat)...

1.3.4. Phân loại muối

Muối trung hoà: Là muối mà trong gốc axít không có nguyên tử “ H” có thể thay thế bằng nguyên tử kim loại như ZnSO₄; Cu(NO₃)₂…
Muối axít: Là muối mà trong đó gốc axít còn nguyên tử “H” chưa được thay thế bằng nguyên tử kim loại như NaHCO₃; Ca(HCO₃)₂…

1.4. Tổng kết

Sơ đồ tư duy bài Axit - Bazơ - Muối

Hình 1: Sơ đồ tư duy bài Axit - Bazơ - Muối

Bài tập minh họa

Bài 1:

Lấy ví dụ về một số axit đã biết. Em hãy nhận xét điểm giống và khác nhau trong các thành phần phân tử trên.

Hướng dẫn:

Một số axit là: HCl, H₂SO₄, HNO₃, H₃PO₄

Giống: đều có nguyên tử H.
Khác: các nguyên tử H liên kết với các nhóm nguyên tử (gốc axit) khác nhau.

Bài 2:

Viết công thức hoá hóa học của các axit sau:

a) axit sunfuhidric.

b) axit cacbonic.

c) axit photphoric.

Hướng dẫn:

a) axit sunfuhidric có công thức là H₂S

b) axit cacbonic có công thức là H₂CO₃

c) axit photphoric có công thức là H₃PO₄

Bài 3:

Viết công thức hoá học của các axít có gốc axít cho dưới đây và cho biết tên của chúng. (-Cl, = SO₃, = SO₄, = S, -NO₃.)

Hướng dẫn:

Các axit với công thức và tên gọi tương ứng là:

Ứng với gốc -Cl ta có axit clohiđric HCl
Ứng với gốc = SO3 ta có axit sunfurơ H₂SO₃
Ứng với gốc = SO4 ta có axit sunfuric H₂SO₄
Ứng với gốc = S ta có axit sunfuhiđric H₂S
Ứng với gốc -NO3 ta có axit nitric HNO₃

Bài 4:

Viết công thức hoá học bazơ tương ứng với các oxít sau: BaO; MgO; FeOvà đọc tên các Bazơ trên.

Hướng dẫn:

Các bazơ tương ứng là: Ba(OH)₂; Mg(OH)₂; Fe(OH)₂

Tên gọi của bazơ Ba(OH)2 là: Bari hiđroxit

Tên gọi của bazơ Mg(OH)2 là: Magie hiđroxit

Tên gọi của bazơ Fe(OH)2 là: Sắt (II) hiđroxit

Bài 5:

Công thức hóa học ứng với các tên gọi sau là:

Kẻm clorua, Nhôm sunfat, Sắt (III) nitrat, Kalihiđrocacbonat, Natrihiđrosunfat.

Hướng dẫn:

Kẽm clorua: ZnCl₂
Nhôm sunfat: Al₂(SO₄)₃
Sắt (III) nitrat: Fe(NO₃)₃
Kalihiđrocacbonat: KHCO₃
Natrihiđrosunfat: KHSO₄

Bài 6:

Trong các muối sau muối nào là muối axit, muối nào là muối trung hoà:

NaH₂PO₄, BaCO₃, Na₂SO₄, Na₂HPO₄, K₂SO₄, Fe(NO₃)₃

Hướng dẫn:

Muối trung hoà: Là muối mà trong gốc axít không có nguyên tử “ H” có thể thay thế bằng nguyên tử kim loại là: BaCO3, Na2SO4, K2SO4, Fe(NO3)3
Muối axít: Là muối mà trong đó gốc axít còn nguyên tử “H” chưa được thay thế bằng nguyên tử kim loại là: NaH2PO4, Na2HPO4