Bài 10: Photpho

Video 1: Giới thiệu về Phopho

• Cấu hình e: 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p³.
• Ví trí: Z = 15, chu kì 3, nhóm VA
• Hoá trị có thể  có của P: 5 và 3

Hình 1: P trắng và P đỏ

Hình 2: Sơ đồ chuyển hóa giữa Photpho trắng và Photpho đỏ

1.3.1. Tính oxi hoá

P + 3Na Na₃P

2P + 3Ca Ca₃P₂ (canxi photphua)

2P + 3Zn  Zn₃P₂ (Kẽm photphua)

1.3.2. Tính khử

• Khi tác dụng với phi kim hoạt động và những chất oxi hoá mạnh.
• Với oxi: 

5O₂ (dư) + 4P 2P₂O₅ (Điphotpho pentaoxit)

3O2 (thiếu) + 4P 2P2O3 (Điphotpho trioxit)

Video 2: Phản ứng giữa Photpho và Oxi

• Với clo:

5Cl₂ (dư) +2P 2PCl₅ (photpho pentaclorua)

3Cl₂ (thiếu) + 2P 2PCl₃ (photpho triclorua)

• Với hợp chất: P + 5HNO_{3 đ,n} → H₃PO₄ + 5NO₂ + H₂O

Hình 3: Ứng dụng của photpho

Hình 4: Hai khoáng vật chính của photpho

• Trong công nghiệp, photpho đỏ được sản xuất bằng cách nung hỗn hợp quặng photphorit (hoặc apatit), cát và than cốc ở 1200⁰C trong lò điện.

Ca₃(PO₄)₂ + 3 SiO₂ + 5C → 5CO +  2P_hơi + 3CaSiO₃

• Lào Cai là một trong những tỉnh giàu tài nguyên khoáng sản nhất Việt Nam với 35 loại khoáng sản khác nhau. Trong đó có nhiều loại khoáng sản như apatít, đồng, sắt, graphít, nguyên liệu cho gốm, sứ, thuỷ tinh,… với trữ lượng lớn nhất cả nước. 

Hình 5: Sơ đồ tư duy bài Photpho

Bài 1:

Chọn một phương án đúng để điền cụm từ vào chỗ trống của bảng so sánh tính chất vật lí của P trắng và P đỏ sau: 

(1) chất rắn, trong suốt, màu trắng hoặc vàng nhạt

(2) cấu trúc polime (P_n)

(3) không tan trong nước, tan trong dung môi hữu cơ

(4) chất bột, màu đỏ

(5) phát quang màu lục nhạt trong bóng tối

(6) không độc

(7) không tan trong các dung môi thông thường

(8) bền ở nhiệt độ thường.

(9) không phát quang trong bóng tối

(10) không bền.

(11) rất độc, gây bỏng nặng khi rơi vào da. 

(12) cấu trúc mạng tinh thể ptử (P₄)

Hướng dẫn:

Bài 2:

Giải thích tại sao ở điều kiện thường photpho hoạt động hơn nitơ mặc dù độ âm điện của photpho (2,19) nhỏ hơn độ âm điện của nitơ (3,04)?

Hướng dẫn:

Liên kết trong phân tử photpho là liên kết đơn, kém bền vững hơn liên kết ba trong phân tử nitơ. Vì vậy ở điều kiện thường photpho hoạt động hơn nitơ.

Bài 3:

Dựa vào khả năng bốc cháy khác nhau của photpho trắng và photpho đỏ, cho biết dạng thù hình nào của photpho hoạt động mạnh hơn?

Hướng dẫn:

P trắng hoạt động hóa học mạnh hơn P đỏ.

Bài 4:

Cho các chất sau: Ca₃P₂, P, P₂O₃, PCl₅, H₃PO₄.

Hãy xác định số oxi hóa của P.

Cho biết các số oxi hoá có thể có của photpho trong hợp chất. Từ đó dự đoán tính chất hoá học của photpho?    

Hướng dẫn:

Số oxi hóa của P ở các chất Ca3P2, P, P2O3, PCl5, H3PO4 lần lượt là: (-3), (0), (+3), (+5), (+5)

Bài 5:

Hoàn thành sơ đồ phản ứng sau: Với D là hợp chất của Photpho

Hướng dẫn:

Các phương trình phản ứng như sau:

Ca₃(PO₄)₂ + 3SiO₂ + 5C →  3CaSiO₃ + 2P + 5CO

2P    +   3Ca   →  Ca₃P₂

Ca₃P₂   +   6HCl   →   3CaCl₂  +   2PH₃

2PH₃     +    4O₂   →  P₂O₅ + 3H₂O

Vậy A là Phopho, B là  Ca3P2, C là PH3, D là  P2O5 

Bài 6:

Nhận định nào đúng, nhận định nào sai trong các nhận định sau? 

Sau bài học cần nắm:

• Vị trí trong bảng tuần hoàn, cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố photpho.
• Các dạng thù hình, tính chất vật lí (trạng thái, màu sắc, khối lượng riêng, tính tan, độc tính), ứng dụng, trạng thái tự nhiên và điều chế photpho trong công nghiệp. 
• Tính chất hoá học cơ bản của photpho là tính oxi hoá (tác dụng với kim loại Na, Ca...) và tính khử (tác dụng với O2, Cl2).

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 11 Bài 10 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

• Câu 1:

  Những nhận định nào đúng trong các nhận định sau về photpho:

  1. P ở ô thứ 15, chu kì 3, nhóm VA

  2. Bảo quản P trắng bằng cách đậy kín trong lọ có không khí.

  3. P đỏ hoạt động mạnh hơn P trắng.

  4. Trong hợp chất, P có số oxi hóa: -3, +3 và +5.

  5. P thể hiện tính oxi hóa khi tác dụng với Oxi.

  6. Trong tự nhiên, gặp P tồn tại dạng tự do và hợp chất. 

  • A. 1,4
  • B. 1,6
  • C. 1, 3, 5
  • D. 2, 4, 5

• Câu 2:

  Điểm giống nhau giữa Photpho đỏ và photpho trắng là:

  • A. Đều có cấu trúc mạng tinh thể và cấu trúc polime
  • B. Tự bốc cháy trong không khí ở điều kiện thường
  • C. Tác dụng với kim loại hoạt động tạo photphua
  • D. Khó nóng chảy và khó bay hơi

• Câu 3:

  Quặng apatit có công thức

  • A. Ca₃(PO₄)₂ 
  • B. 3Ca₃(PO₄)₂.CaF₂ 
  • C. CaCO₃.MgCO₃ 
  • D. Fe₃O₄

• Câu 4:

  Khi làm thí nghiệm với photpho trắng, cần có chú ý nào sau đây ?

  • A. Cầm P trắng bằng tay có đeo găng tay.
  • B. Dùng cặp gắp nhanh mẩu P trắng ra khỏi lọ và ngâm ngay vào chậu đựng đầy nước khi chưa dùng đến. 
  • C. Tránh cho P trắng tiếp xúc với nước.
  • D. Có thể để P trắng ngoài không khí.

Câu 3- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể hệ thống lại nội dung bài học thông qua phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 11 Bài 10.

Bài tập 10.2 trang 16 SBT Hóa học 11

Bài tập 10.3 trang 17 SBT Hóa học 11

Bài tập 10.4 trang 17 SBT Hóa học 11

Bài tập 10.5 trang 17 SBT Hóa học 11

Bài tập 10.6 trang 17 SBT Hóa học 11

Bài tập 10.7 trang 17 SBT Hóa học 11

Bài tập 1 trang 62 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 2 trang 62 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 3 trang 62 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 4 trang 62 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 5 trang 62 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 6 trang 62 SGK Hóa học 11 nâng cao

Trong quá trình học tập nếu có bất kì thắc mắc gì, các em hãy để lại lời nhắn ở mục Hỏi đáp để cùng cộng đồng Hóa Chúng tôi thảo luận và trả lời nhé.