Bài 10: Hóa trị

1.1.1. Cách xác định

• Quy ước: Gán cho H hoá trị I , chọn làm đơn vị.
• Một nguyên tử của nguyên tố khác liên kết với bao nhiêu nguyên tử Hiđro thì nói nguyên tố đó có hoá trị bằng bấy nhiêu.

Ví dụ     

HCl: Cl hoá trị I.

H₂O:O hóa trị II

NH₃:N hóa trị III

CH₄: C hóa trị IV

• Dựa vào khả năng liên kết của các nguyên tố khác với O. (Hoá trị của oxi bằng 2 đơn vị , Oxi có hoá trị II).

Ví dụ:

K₂O: K có hoá trị I.

BaO: Ba có hoá trị II.

SO₂: S có hoá trị IV.

• Hoá trị của nhóm nguyên tử:

Ví dụ: HNO₃: NO₃ có hoá trị I.

Vì:

Liên kết với 1 nguyên tử H.

H₂SO₄: SO₄ có hoá trị II.

HOH : OH có hoá trị I

H₃PO₄: PO₄ có hoá trị III.

1.1.2. Kết luận

Coi nhóm nguyên tử như một nguyên tố bất kỳ.

• Hóa trị là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử nguyên tố khác.
• Hóa trị của một nguyên tố được xác định theo hóa trị của H chọn làm đơn vị và hóa trị của O là hai đơn vị

1.2.1.Quy tắc

*CTTQ: A_xB_y → ax = by

*Quy tắc: Trong công thức hóa học , tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia.

x,y,a,b là số nguyên

Quy tắc này đúng cho cả B là nhóm nguyên tử.

1.2.2. Vận dụng:

Tính hoá trị của một nguyên tố

ZnCl₂: 1.a= 2.I ⇒ a= II

AlCl₃: 1.a= 3.I ⇒ a = III

CuCl₂: 1.a = 2.I ⇒ a= II 

Ví dụ: Tính hoá trị của Al trong các hợp chất sau: AlCl₃ (Cl có hoá trị I).

- Gọi hoá trị của nhôm là a:  1.a = 3.I

FeCl₂    :  a = II

MgCl₂    :  a = II

CaCO₃  :  a = II  (CO₃ = II)

Na₂SO₃ :  a = I

P₂O₅       :2.a = 5.II ⇒ a = V.

* Nhận xét: a.x = b.y = Bội số chung nhỏ nhất

Lập công thức hoá học của hợp chất theo hoá trị

* VD1:           CTTQ: S_xO_y

Theo quy tắc:  x . VI  =  y. II  =  6.

   \(\frac{x}{y} = \frac{{II}}{{III}} = \frac{1}{3}\)

Vậy :  x = 1;  y =  3.

Công thức hóa học: SO₃

* VD2 :  Na₂(SO₄)_y

\(\frac{x}{y} = \frac{{II}}{I} = \frac{2}{1}\).

Công thức hóa học : Na₂SO₄.

Kali, Iot, Hidro

Natri với Bạc, Clo một loài

Là hóa trị I hỡi ai

Nhớ ghi cho rõ khỏi hoài phân vân

Magie, Kẽm với Thủy ngân

Oxi, Đồng , Thiếc thêm phần Bari

Cuối cùng thêm chữ Canxi

Hóa trị II nhớ có gì khó khăn

Này Nhôm hóa trị III lần

In sâu trí nhớ khi cần có ngay

Cacbon, Silic này đây

Có hóa trị IV không ngày nào quên

Sắt kia lắm lúc hay phiền

II, III lên xuống nhớ liền nhau thôi

Lại gặp Nito khổ rồi

I, II, III, IV khi thời lên V

Lưu huỳnh lắm lúc chơi khăm

Xuống II lên VI khi nằm thứ IV

Photpho nói đến không dư

Có ai hỏi đến thì ừ rằng V

Em ơi cố gắng học chăm

Bài ca hóa trị suốt năm cần dùng.

Bài 1:

Tính hóa trị của Fe trong hợp chất.

a. FeCl₂ biết Cl có hóa trị I

b. Fe₂(SO₄)₃ biết nhóm SO₄ có hóa trị II.

Hướng dẫn:

a. Gọi hoá trị của sắt là a:

a = 2.I ⇒ a = II

Vậy hóa trị của Fe trong hợp chất FeCl₂ là II

b. Gọi hoá trị của sắt là b: 

2.b = 3.II ⇒ a = III

Vậy hóa trị của Fe trong hợp chất Fe2(SO4)3 là III

Bài 2:

Lập công thức hóa học của các hợp chất sau:

a. Hợp chất tạo bởi S (VI) và oxi

b. Hợp chất tạo bởi Na (I) và (SO₄) (II)

c. Hợp chất tạo bởi P (III) và H

d. Hợp chất tạo bởi Cu(II) và (SO₄) (II)

e. Hợp chất tạo bởi Ca(II) và (NO₃) (I)

Hướng dẫn:

Các bước lập Công thức hóa học

• Viết CTHH dạng chung AxBy.
• Với a,b là hóa trị lần lượt của A, B
• Theo quy tắc hóa trị ta có x.a = b.y
• Chuyển thành tỉ lệ  \(\frac{x}{y} = \frac{b}{a} = \frac{{b'}}{{a'}}\)                  
• Lấy x = b hay b’ và y = a hay a’( nếu a’ ,b’ là những số nguyên đơn giản hơn so với a , b)
• Viết Công thức hóa học của hợp chất.

Lưu ý: Trong công thức AxBy , nếu hóa trị của A và B như nhau, thì x = y = 1

a. Hợp chất tạo bởi S (VI) và oxi là SO₂

b. Hợp chất tạo bởi Na (I) và (SO4) (II) là Na₂SO₄

c. Hợp chất tạo bởi P (III) và H là: PH₃

d. Hợp chất tạo bởi Cu(II) và (SO4) (II) là CuSO₄

e. Hợp chất tạo bởi Ca(II) và (NO3) (I) là: Ca(NO₃)₂

Bài 3:

Chọn công thức hóa học phù hợp với hóa trị IV của N trong các công thức hóa học sau: NO, N₂O₃ , N₂O, NO₂  .

Hướng dẫn:

Trong hợp chất NO thì N có hóa trị II

Trong hợp chất N2O3 thì N có hóa trị III

Trong hợp chất N2O thì N có hóa trị I

Trong hợp chất NO2 thì N có hóa trị IV (Đáp án đúng)

Sau bài học cần nắm: lập công thức của hợp chất 2 nguyên tố, tính hoá trị của nguyên tố trong hợp chất.

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 8 Bài 10 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

• Câu 1:

  Biết Ba(II) và PO₄(III) vậy công thức hóa học đùng là

  • A. BaPO₄
  • B. Ba₂PO₄
  • C. Ba₃PO₄
  • D. Ba₃(PO₄)₂

• Câu 2:

  Một oxit có công thức Al₂O_x có phân tử khối là 102. Hóa trị của Al là:

  • A. I
  • B. II
  • C. III
  • D. IV

• Câu 3:

  Một hợp chất có phân tử khối là 160  đvc. Trong đó sắt chiếm 70% khối lượng còn là là oxi. Vậy công thức của hợp chất là:

   

  • A. FeO
  • B. Fe₂O₃
  • C. Fe₃O₄
  • D. FeO.Fe₂O₃

• Câu 4:

  Công thức hóa học của hợp chất tạo bởi Fe(III) với Cl và với nhóm (SO₄) là:

  • A. FeCl₂, Fe(SO₄)₃
  • B. FeCl₃, Fe₂(SO₄)₃
  • C. Fe₃Cl, FeSO₄
  • D. FeCl, FeSO₄

Câu 2- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể hệ thống lại nội dung bài học thông qua phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 8 Bài 10.

Bài tập 7 trang 38 SGK Hóa học 8

Bài tập 8 trang 38 SGK Hóa học 8

Bài tập 10.1 trang 14 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.2 trang 14 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.3 trang 14 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.4 trang 14 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.5 trang 14 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.6 trang 14 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.7 trang 14 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.8 trang 15 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.9 trang 15 SBT Hóa học 8

Bài tập 10.10 trang 15 SBT Hóa học 8

Trong quá trình học tập nếu có bất kì thắc mắc gì, các em hãy để lại lời nhắn ở mục Hỏi đáp để cùng cộng đồng Hóa Chúng tôi thảo luận và trả lời nhé.