Sự việc và nhân vật trong văn tự sự

* Lý thuyết

• Sự việc trong văn tự sự phải được lựa chọn và sắp xếp theo một trình tự hợp lý
• Sự việc trong văn tự sự phải được trình bày một cách cụ thể , chi tiết, thể hiện rõ ở các yếu tố:
  • Yếu tố 1: Ai làm ? (Nhân vật là ai)
  • Yếu tố 2: Việc xảy ra ở đâu ? (Địa điểm)
  • Yếu tố 3: Việc xảy ra lúc nào ? (Thời gian)
  • Yếu tố 4: Việc diễn biến như thế nào ? (Qúa trình)
  • Yếu tố 5: Việc xảy ra do đâu ? (Nguyên nhân)
  • Yếu tố 6: Việc kết thúc như thế nào ? (Kết quả)
• Sự việc trong văn tự sự phải được lựa chọn sao cho phù hợp với tư tưởng chủ đề.

*Ví dụ

• Sự việc trong truyện "Sơn Tinh, Thuỷ Tinh"

  • Do ai làm?: Thần núi, thần nước.
  • Địa điểm: Đất Phong Châu .
  • Thời gian: Vua Hùng Vương thứ 18.
  • Nguyên nhân: Thuỷ Tinh không lấy được vợ.
  • Diễn biến: Trận đánh nhau dai dẳng của hai thần hàng năm.
  • Kết quả: Thuỷ Tinh thua trận nhưng không cam chịu.

→ Ca ngợi sự chiến thắng lũ lụt của Sơn Tinh (của nhân dân).

* Ghi nhớ: SGK trang 38

* Nhân vật

• Nhân vật trong Nhân vật trong tự sự là người được thể hiện trong văn bản và là người thực hiện (làm ra) các sự việc.
• Nhân vật chính: Được kể, nói tới nhiều nhất, đóng vai trò chủ yếu trong việc thể hiện chủ đề văn bản.
• Nhân vật phụ: Giúp nhân vật chính hoạt động trong các sự việc, có mối quan hệ với nhân vật chính

*Cách kể về nhân vật

• Gọi tên, đặt tên
• Giới thiệu đặc điểm (lai lịch, tài năng)
• Kể việc làm
• Được miêu tả (chân dung, hình dáng)

* Ghi nhớ: SGK trang 38

* Ví dụ

Nhân vật trong truyện "Sơn Tinh, Thuỷ Tinh"

• Nhân vật chính: Sơn Tinh, Thủy Tinh → Đóng vai trò chủ yếu
• Nhân vật phụ: Vua Hùng → Chỉ giúp nhân vật chính hoạt động
• Nhân vật được thể hiện qua các mặt: Tên gọi, lai lịch, tính nết, hình dáng, việc làm....

Đề bài: Dựa vào hướng dẫn phần luyện tập bài tập 2, em hãy viết bài văn ngắn kể lại một lần mình không vâng lời.

Gợi ý làm bài

1. Dàn bài

a. Mở bài

• Cho biết thời gian xảy ra sự việc.
• Sự việc đó là gì và em cảm thấy như thế nào?

b. Thân bài

• Diễn biến sự việc.
  • Hoàn cảnh khiến em gây ra lỗi lầm.
  • Hành động của em gây ra hậu quả như thế nào?
  • Em có suy nghĩ gì về những hành động sai trái đó?

c. Kết bài

• Viết ra những cảm nghĩ của em về những lỗi lầm mắc phải và quyết tâm sửa chữa để cuộc sống tốt

2. Bài văn mẫu

Khi tôi học lớp 5, đã có một chuyện xảy ra khiến tôi không thể nào quên. 

Hôm đó, tôi được nghỉ học. Trước khi đi làm, mẹ dặn tôi ở nhà trông nhà không được ra ngoài nắng chơi. Tôi hứa với mẹ sẽ ở nhà dọn dẹp nhà cửa và làm hết bài tập. Mẹ vừa mới đi làm, tôi liền khóa cửa và rủ Vinh ra công viên chơi (Vinh là bạn thân của tôi, chúng tôi chơi thân với nhau từ khi còn học mẫu giáo). Hôm đó, hai đứa tôi lên kế hoạch sẽ đi thám hiểm ở công viên nên chúng tôi còn mang theo đồ ăn trưa vì sợ đói bụng. Chúng tôi hăm hở lên đường. Từ nhà tôi đi bộ ra công viên không xa lắm nên chỉ một lúc chúng tôi đến công viên. Quãng đường khá xa nên đôi chân đã mỏi. Chúng tôi ngồi bệt xuống cỏ nghỉ một lúc. Suốt cả ngày hôm đó, chúng tôi nô đùa, đuổi theo những chú bướm đang bay lượn giữa những khóm hoa, chơi đuổi bắt quanh đồi. Thậm chí, chúng tôi còn chơi cả đá bóng cùng bọn trẻ ở đấy. chúng tôi mải mê chơi, quên cả thời gian và mặc cho ông mặt trời mùa hè đang chiếu những tia nắng thiêu cháy cả mặt đường. Mồ hôi chảy dài trên mặt hai đứa, áo ướt đẫm nhưng vẫn không làm giảm nhiệt tình của chúng tôi. Mãi đến lúc xế chiều, khi đã thám hiểm và chơi chán các trò ở công viên chúng tôi mới nhận ra là đã muộn. Hai đứa cuống cuồng chạy về nhà. Đến lúc này, tôi mới thấy lo lắng vì không nghe lời mẹ dặn. Mẹ về mà biết tôi đi chơi, chắc chắn tôi sẽ bị ăn đòn. Tôi vội vàng lao vào nhà tắm, phải tắm gội trước khi mẹ về. Nếu nhìn quần áo mình như thế này, mẹ sẽ biết mình đi chơi.

Nhưng tôi không thể ngờ, tối đó tôi bị sốt. Chắc do tại cả ngày bêu nắng, chiều về lại tắm nên tôi bị ốm. Tôi sốt, nằm ly bì, người nóng hầm hập, cổ họng thì khô đắng. Mỗi lần tôi mở mắt là mỗi lần tôi nhìn thấy bóng mẹ đang ngồi ở đầu giường. Mẹ nhúng ướt khăn mặt đắp lên vầng trán nóng hổi của tôi. Nhìn khuôn mặt lo lắng của mẹ, đôi mắt mẹ đầy lo âu tôi cảm thấy mẹ dường như đã già hơn thường ngày. Lúc này, tôi chỉ mong mình khỏi ốm để kể chuyện cười cho mẹ nghe, để được ôm mẹ vào lòng và nũng nịu với mẹ. Tôi định mở miệng nói xin lỗi mẹ nhưng môi tôi khô khốc, cổ họng đắng nghét, tôi không nói ra lời, mẹ tưởng tôi khát nước, mẹ đi lấy nước cam cho tôi uống. Lúc này, tôi thấy ân hận quá. Sao tôi lại mải chơi khiến mẹ phải buồn lòng. Mẹ hỏi tôi có mệt không, có muốn ăn thứ gì không. Như mọi khi là tôi có thể kể ra đủ thứ nhưng lúc này tôi chẳng muốn ăn gì cả. Tôi chỉ thương mẹ. Mẹ đã phải xin nghỉ làm để chăm sóc tôi. Đến hôm thứ ba, tôi khỏi bệnh.

Nhìn đôi mắt mẹ trũng sâu và thâm quầng, tôi thương mẹ quá. Tôi định nói lời xin lỗi mẹ nhưng mẹ đã chặn lại, mẹ bảo: "Con đã nhận ra sai lầm của mình, mẹ không mắng con nữa, con hãy nhớ đây là một bài học". Nghe mẹ nói, tôi bật khóc.

Mẹ ôm tôi vào lòng. Trong lòng mẹ, tôi thầm hứa sẽ không bao giờ nói dối mẹ, luôn nghe lời mẹ. Tôi sẽ học thật giỏi để mẹ vui lòng. Tôi chỉ muốn nhìn thấy mẹ vui.

Để nắm được ý nghĩa của sự việc và nhân vật tự sự bao gồm: Sự việc có liên quan đến nhau và với nhân vật, với chủ đề tác phẩm, sự việc luôn gắn với thời gian, địa điểm, nhân vật, diễn biến, nguyên nhân, kết quả, các em có thể tham khảo thêm bài soạn Sự việc và nhân vật trong văn tự sự.