Bài học này giúp các em tổng kết và hệ thống hóa những tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam đã được học trong chương trình ngữ văn lớp 9.
Tóm tắt bài
1.1. Thống kê các tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam
| STT | Tên tác phẩm | Tác giả | Năm sáng tác | Tóm tắt nội dung | Đặc sắc nghệ thuật |
| 1 | Làng | Kim Lân | 1948 | Qua tâm trạng đau xót, tủi hổ của ông Hai ở nơi tản cư khi nghe tin đồn làng mình theo giặc. Truyện thể hiện tình yêu làng quê sâu sắc thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của người dân. | Xây dựng tình huống nhân vật, nghệ thuật miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật. |
| 2 | Lặng lẽ Sa Pa | Nguyễn Thành Long | 1970 | Cuộc gặp gỡ tình cờ của ông họa sĩ, cô kĩ sư mới ra trường với người thanh niên làm việc một mình tại trạm khí tượng trên núi cao Sa Pa. Qua đó truyện ca ngợi những người lao động thầm lặng, có cách sống đẹp, cống hiến sức mình cho đất nước. | Truyện xây dựng được tình huống hợp lí, cách kể chuyện tự nhiên, có sự kết hợp giữa tự sự, trữ tình với bình luận. |
| 3 | Chiếc lược ngà | Nguyễn Quang Sáng | 1966 | Câu chuyện éo le cảm động về hai cha con ông Sáu và bé Thu trong lần ông về thăm nhà và ở khu căn cứ. Qua đó truyện ca ngợi tình cha con thắm thiết trong hoàn cảnh chiến tranh. | Truyện thành công trong việc miêu tả tâm lí và xây dựng tính cách nhân vật, đặc biệt là nhân vật bé Thu. |
| 4 | Bến quê | Nguyễn Minh Châu | 1985 | Qua những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ vào lúc cuối đời trên giường bệnh, truyện thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những giá trị và vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống, của quê hương. | Sự miêu tả tâm lí tinh tế, nhiều hình ảnh giàu tính biểu tượng, cách xây dựng tình huống, trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật. |
| 5 | Những ngôi sao xa xôi | Lê Minh Khuê | 1971 | Cuộc sống, chiến đấu của ba cô gái THXP trên một cao điểm ở tuyến đường Trường Sơn trong những năm chiến tranh chống Mĩ cứu nước. Truyện làm nổi bật tâm hồn trong sáng, giàu mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của họ. | Truyện sử dụng vai kể là nhân vật chính, cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ sinh động và thành công trong miêu tả tâm lí nhân vật. |
1.2. Đặc điểm của truyện hiện đại Việt Nam
a. Các giai đoạn sáng tác
- Chống Pháp (1945-1954): Làng
- Miền Bắc xây dựng XHCN (1954-1964): Lặng lẽ Sa Pa.
- Chống Mĩ (1964-1975): Chiếc lược ngà, Những ngôi sao xa xôi.
- Hòa bình (1975 đến nay): Bến quê.
b. Giá trị nội dung
- Cuộc sống đất nước và con người:
- Trong hai cuộc kháng chiến: đầy gian khổ hi sinh nhưng cũng vô cùng anh dũng, kiên cường, bất khuất, vẻ vang.
- Trong công cuộc xây dựng đất nước: nhiệt tình xây dựng CNXH.
- Tư tưởng, tình cảm:
- Tình yêu quê hương hòa quyện trong tình yêu nước và tinh thần kháng chiến.
- Tình yêu công việc và lí tưởng sống cao đẹp.
- Tình cảm gia đình sâu nặng, tha thiết trong hoàn cảnh chiến tranh.
- Tinh thần dũng cảm, tình cảm trong sáng hồn nhiên, lạc quan trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt.
c. Những tính cách và phẩm chất nổi bật ở mỗi nhân vật
| Tên nhân vật | Nét tính cách và phẩm chất nổi bật |
| Ông Hai | Tình yêu làng đặt trong tình cảm yêu nước và tinh thần kháng chiến. |
| Người thanh niên | Yêu thích và hiểu ý nghĩa công việc của mình trên đỉnh Yên Sơn, có suy nghĩ và tình cảm tốt đẹp về công việc và mọi người. |
| Bé Thu | Tính cách cứng cỏi, bướng bỉnh nhưng tình cảm nồng nàn, thắm thiết với người cha. |
| Ông Sáu | Yêu thương con sâu sắc, vì Tổ quốc hi sinh tình cảm riêng. |
| Ba nữ thanh niên xung phong | Dũng cảm, không sợ hiểm nguy, tình cảm trong sáng, hồn nhiên, lạc quan trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt. |
| Nhĩ | Nhận ra những triết lí của cuộc đời và biết trân trọng những vẻ đẹp đích thực bền vững mà rất đỗi gần gũi, mộc mạc chỉ là muộn màng. |
d. Đặc sắc nghệ thuật
- Về phương thức trần thuật
- Trần thuật ở ngôi thứ nhất: Chiếc lược ngà, Những ngôi sao xa xôi.
- Người kể xưng "tôi", nhân vật hiện lên với chiều sâu trong cảm xúc, bộc lộ thế giới nội tâm phong phú.
- Trần thuật ở ngôi thứ ba: Làng, Lặng lẽ Sa Pa, Bến quê.
- Các nhân vật được gọi tên, chủ yếu trần thuật theo cái nhìn và giọng điệu của một nhân vật, thường là nhân vật chính. Các nhân vật hiện lên sinh động.
- Trần thuật ở ngôi thứ nhất: Chiếc lược ngà, Những ngôi sao xa xôi.
- Về tình huống truyện
- Tình huống gây cấn
- Tình huống éo le
- Tình huống bất ngờ
- Tình huống nghịch lí
2. Soạn bài Ôn tập truyện
Để tổng kết và hệ thống hóa những tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam đã được học, các em có thể tham khảo bài soạn Ôn tập truyện.
