Nói giảm nói tránh

a. Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa gì ? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó ? 

– Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột. 

(Hồ Chí Minh, Di chúc)

 Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!

Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời 

(Tố Hữu, Bác ơi) 

– Lượng con ông Độ đây mà... Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. 

(Hồ Phương, Thư nhà)

• Các phần in đậm trong ba câu trích đều nói đến cái chết. 
• Tôi sẽ “đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê Nin và các vị cách mạng đàn anh khác”. (Hồ Chí Minh – Di chúc) 
• Bác đã đi rồi sao Bác ơi. (Tố Hữu – Bác ơi) 
• Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn. (Hồ Phương – Thư nhà). 
• Cách nói trên đây là để giảm nhẹ, để tránh đi phần nào sự đau buồn. Như vậy, nói giảm là phương tiện tu từ làm nhẹ đi, yếu đi một đặc trưng nào đó được nói đến.

b. Vì sao trong câu văn sau đây, tác giả dùng từ ngữ hầu sữa mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ? 

Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mật vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, gãi rôm ở sống lung cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

• Tác giả dùng từ ngữ “bầu sữa” trong câu văn để tránh nói những từ thô tục.

c. So sánh hai cách nó sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe. 

– Con dạo này lười lắm. 

– Con dạo này không được chăm chỉ lắm. 

• Cách nói sau nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe.

• Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề, tránh thô tục, thiếu lịch sự.