Qua bài giảng Luyện từ và câu: Liên kết các câu trong bài bằng cách thay thế từ ngữ, giúp các em biết cách thay thế những từ ngữ nói về một người, một vật, một việc đã dùng ở câu đứng trước bằng những đại từ hoặc những từ đồng nghĩa. Đồng thời biết vận dụng kiến thức đã học để nêu tác dụng của cách thay thế từ ngữ hoặc biết thay thế những từ ngữ lặp lại trong một đoạn văn.
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Nhận xét
Câu 1: Các câu trong đoạn văn sau nói về ai? Những từ ngữ nào cho biết điều đó?
Đã mấy năm vào Vương phủ Vạn Kiếp, sống gần Hưng Đạo Vương, chàng thư sinh họ Trương thấy ông luôn điềm tĩnh. Không điều gì khiến vị Quốc công Tiết chế có thể rối trí. Vị Chủ tướng tài ba không quên một trong nhũng điều hệ trọng để làm nên chiến thắng là phải cố kết lòng ngưòi. Chuyến này, Hưng Đạo Vương lai kinh cùng nhà vua dự Hội nghị Diên Hồng. Từ đây, ông sẽ đi thẳng ra chiến trận. Vào chốn gian nguy, trước vận nước ngàn cân treo sợi tóc mà Người vẫn bình thản, tự tin, đĩnh đạc đến lạ lùng.
Theo LÊ VÂN
Gợi ý:
- Đoạn văn có 6 câu. Cả 6 câu đều nói về Trần Quốc Tuấn.
- Những từ ngữ cho biết điều đó là: Hưng Đạo Vương, Ông, Quốc công Tiết chế, Vị chủ tướng tài ba, Hưng Đạo Vương, Ông, Người.
Câu 2: Vì sao có thể nói cách diễn đạt trong đoạn văn trên hay hơn cách diễn đạt trong đoạn văn sau đây?
Đã mấy năm vào Vương phủ Vạn Kiếp, sống gần Hưng Đạo Vương, chàng thư sinh họ Trương thấy Hưng Đạo Vương luôn điềm tĩnh. Không điều gì khiến Hưng Đạo Vương có thể rối trí. Hưng Đạo Vương không quên một trong những điều hệ trọng để làm nên chiến thắng là phải cố kết lòng người. Chuyến này, Hưng Đạo Vương lai kinh cùng nhà vua dự Hội nghị Diên Hồng. Từ đấy, Hưng Đạo Vương sẽ đi thẳng ra chiến trận. Vào chốn gian nguy, trước vận nước ngàn cân treo sợi tóc mà Hưng Đạo Vưong vẫn bình thản, tự tin, đĩnh đạc đến lạ lùng.
Gợi ý:
- Tuy nội dung hai đoạn văn giống nhau nhưng cách diễn đạ ở đoạn 1 hay hơn vì từ ngữ được sử dụng linh hoạt hơn - tác giả đã sử dụng các từ ngữ khác nhau cùng chỉ một đuối tượng nên tránh được sự lặp lại đơn điệu, nhàm chán nặng nề như ở đoạn 2.
1.2. Ghi nhớ
- Khi các câu trong đoạn văn cùng nói về một người, một vật, một việc, ta có thể dùng đại từ hoặc những từ ngữ đồng nghĩa thay thế cho những từ ngữ đã dùng ở câu đứng trước để tạo mới liên hệ giữa các câu và tránh lặp từ nhiều lần.
1.3. Hướng dẫn luyện tập
Câu 1 (trang 77 sgk Tiếng Việt 5): Mỗi từ ngữ in đậm dưới đây thay thế cho từ ngữ nào ? Cách thay thế từ ngữ ở đây có tác dụng gì?
Hai Long phóng xe về phía Phú Lâm tìm hộp thư mật.
Người đặt hộp thư lần nào cũng tạo cho anh sự bất ngờ. Bao giờ hộp thư cũng được đặt tại một nơi dễ tìm mà lại ít bị chú ý nhất. Nhiều lúc, người liên lạc còn gửi gắm vào đây một chút tình cảm của mình, thường bằng những vật gợi ra hình chữ V mà chỉ anh mới nhận thấy. Đó là tên Tổ quốc Việt Nam, là lời chào chiến thắng.
HỮU MAI
Gợi ý:
- Từ anh (ở câu 2) thay cho Hai Long (ờ câu 1).
- Từ người liên lạc (câu 4) thay cho người đặt hộp thư (câu 2).
- Từ anh (câu 4) thay cho Hai Long (câu 1).
- Từ đó (câu 5) thay cho những vật gợi ra hình chữ V (câu 4).
- Việc thay thế từ ngữ trong đoạn văn trên có tác dụng liên kết câu.
Câu 2 (trang 77 sgk Tiếng Việt 5): Hãy thay thế những từ ngữ lặp lại trong mỗi câu của đoạn văn sau bằng những từ ngữ có giá trị tương đương để đảm bảo liên kết mà không lặp từ:
Vợ An Tiêm lo sợ vô cùng. Vợ An Tiêm bảo An Tiêm:
- Thế này thì vọ chồng mình chết mất thôi.
An Tiêm lựa lời an ủi vợ:
- Còn hai bàn tay, vọ chồng chúng mình còn sống được.
Gợi ý:
(1) Vợ An Tiêm lo sợ vô cùng
(2) Nàng bảo chồng
- Nàng (câu 2) thay cho vợ An Tiêm (câu 1).
- chồng (câu 2) thay cho An Tiêm (câu 1).
(3) Thế này thì vợ chồng mình chết mất thôi.
(4) An Tiêm lựa lời an ủi vợ
(5) Còn hai bàn tay, vợ chồng mình còn sống được.
- Thông qua bài học Luyện từ và câu: Liên kết các câu trong bài bằng cách thay thế từ ngữ, các em cần nắm được những nội dung sau:
- Khi các câu trong đoạn văn cùng nói về một người, một vật, một việc, ta có thể dùng đại từ hoặc những từ ngữ đồng nghĩa thay thế cho những từ ngữ đã dùng ở câu đứng trước để tạo mới liên hệ giữa các câu và tránh lặp từ nhiều lần.
- Biết vận dụng kiến thức đã học để thay thế những từ ngữ lặp lại trong một đoạn văn.
- Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Tập làm văn: Tập viết đoan đối thoại để có bước chuẩn bị thật tốt cho tiết học tiếp theo.
