Soạn bài Hoạt động ngữ văn: Thi làm thơ năm chữ

1. Tóm tắt nội dung bài học

• Thơ năm chữ là thể thơ mỗi dòng năm chữ, còn gọi là thơ ngũ ngôn, có nhịp 3/2 hoặc 2/3.
• Vần thơ thay đổi không nhất thiết là vần liên tiếp, số câu cũng không hạn định.
• Bài thơ thường chia khổ, mỗi khổ thường bốn câu, nhưng cũng có khi hai câu hoặc không chia khổ.

Câu 1. Đọc ba đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi:

Đoạn 1:

Anh đội viên nhìn Bác

Càng nhìn lại càng thương

Người Cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm

 

Rồi Bác đi dém chăn

Từng người từng người một

Sợ cháu mình giật thột

Bác nhón chân nhẹ nhàng

 

Anh đội viên mơ màng

Như nằm trong giấc mông

Bóng Bác cao lồng lộng

Ấm hơn ngọn lửa hồng…

(Minh Huệ)

Đoạn 2:

Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực tài giấy đỏ

Bên phố đông người qua

 

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắt ngợi khen tài:

“Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay”.

 

Nhưng mỗi năm mỗi vắng

Người thuê viết nay đâu?

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu…

(Vũ Đình Liên)

Đoạn 3:

Em đi như chiều đi

Gọi chim vườn bay hết

Em về tựa mai về

Rừng non xanh lộc biếc

Em ở trời trưa ở

Nắng sáng màu xanh che.

(Chế Lan Viên)

a) Từ các đoạn thơ trên, hãy rút ra đặc điểm của thơ năm chữ.

b) Ngoài ra các đoạn thơ trên, em còn biết bài thơ, đoạn thơ năm chữ nào khác không? Hãy chép các bài thơ, đoạn thơ đó và nhận xét về đặc điểm của chúng.

Gợi ý:

a) Từ các đoạn thơ trên, ta có thể rút ra đặc điểm của thơ năm chữ:

• Là thể thơ mỗi dòng năm chữ, còn gọi là ngũ ngôn.
• Có nhịp 3/1/2 hoặc 2/3
• Vần thơ thay đổi không nhất thiết là vẫn liền tiếp.
• Số câu cũng không hạn định
• Bài thơ thường chia khổ, mỗi khổ thường bốn câu, nhưng cũng có khi hai câu hoặc không chia khổ.

b) Đoạn thơ năm chữ:

Trên đường hành quân xa

Dừng chân bên xóm nhỏ

Tiếng gà ai nhảy ổ

Cục ... cục ... tác cục ta

(Tiếng gà trưa, Xuân Quỳnh)

• Nhịp: 2/3
• Vần:
  • Cách, trắc, lưng: xa - ta
  • Liền bằng, chân: nhỏ - ổ

Câu 2. Dựa vào những hiểu biết về thơ năm chữ

a) Hãy mô phỏng (bắt chước) tập làm một đoạn thơ năm chữ theo vần và nhịp đoạn thơ sau:

Mặt trời càng lên tỏ

Bông lúa chín thêm vàng

Sương treo đầu ngọn cỏ

Sương lại càng long lanh

Bay vút tận trời xanh

Chiền chiện cao tiếng hót

(Trần Hữu Thung)

b) Hãy làm một bài thơ hoặc một đoạn thơ năm chữ theo nội dung và vần, nhịp tự chọn để dự thi trên lớp.

Gợi ý:

• Các em làm bài theo cá nhân.
• Lưu ý:
  • Khi mô phỏng hoặc bứt chước cần chú ý:
    • Nhịp: 2/3 hoặc 3/2
    • Vần:
      • Cách, trắc: tỏ - cỏ
      • Cách, bằng, lưng: vàng - càng
      • Liền bằng, chân: xanh - lanh 

Câu 1. Nhắc lại đặc điểm của thể thơ năm chữ (khổ, vần, nhịp) đã chuẩn bị ở nhà.

Câu 2. Trao đổi theo nhóm (tổ) về các bài thơ năm chữ làm ở nhà để xác định bài sẽ giới thiệu trước lớp của nhóm (tổ).

Câu 3. Mỗi nhóm (tổ) cử đại diện đọc và bình bài thơ của nhóm (tổ) mình trước lớp.

Câu 4. Cả lớp tham gia cùng thầy, cô giáo nhận xét, đánh giá và xếp loại.