Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm

Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

a. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là "chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do".

(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)

b. Gọi là kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (ba khía là một loại còng biên lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon).

(Theo Đoàn Giỏi, Đất rừng phương Nam)

c. Lí Bạch (701 - 762), nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc đời Đường, tự Thái Bạch, hiệu Thanh Liên cư sĩ, quê Cam Túc; lúc mới năm tuổi, gia đình về định cư làng Thanh Liên, huyện Xương Long thuộc Miên Châu (Tứ Xuyên)

(Ngữ văn 7, tập một)

Dấu ngoặc đơn trong những đoạn trích trên được dùng để làm gì?

Nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên có thay đổi không?

• Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu: 
  • a) Phần giải thích để làm rõ cho từ họ. Phần này giúp người đọc hiểu rõ hơn họ là những người bản xứ. 
  • b) Phần thuyết minh về một loài động vật mà tên của nó (ba khía) được dùng để gọi tên một con kênh. Phần này giúp người đọc hình dung rõ hơn đặc điểm của con kênh này.
  • c) Phần bổ sung thêm thông tin về năm sinh (701), năm mất (762) của nhà thơ Lí Bạch và phần chú thích thêm về địa danh Miên Châu thuộc tỉnh nào (Tứ Xuyên). 
• Nếu bỏ phần dấu ngoặc đơn thì ý nghĩa cơ bản của những đoạn trích trên không thay đổi. Phần trong ngoặc đơn chỉ giải thích, bổ sung thêm thông tin chứ không thuộc phần nghĩa cơ bản.

Dấu hai chấm trong những đoạn trích sau dùng để làm gì?

a. Rồi Dế Choắt loanh quanh, băn khoăn. Tôi phải bảo:

– Được chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào.

Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:

– Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp cho em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tắt lửa tối đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang...

(Tô Hoài, Dế Mèn phưu lưu kí)

b. Như tre mọc thẳng, con người không chịu khuất.

Người xưa có câu: "Trúc dẫu cháy đốt ngay vẫn thẳng". Tre là thẳng thắn, bất khuất!

(Thép mới, Cây tre Việt Nam)

c. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hom nay tôi đi học.

(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

Dấu hai chấm trong những đoạn trích sau dùng để làm gì?

• Dấu hai chấm trong các đoạn trích trên dùng để đánh dấu (báo trước): 
  • a) Lời đối thoại (của Dế Mèn nói với Dế Choắt và của Dế Choắt nói với Dế Mèn). 
  • b) Lời dẫn trực tiếp (tác giả Thép Mới dẫn lại lời của người xưa). 
  • c) Phần giải thích cho nội dung thông tin được nêu trước đó (giải thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học).

• Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích (giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm).
• Dấu hai chấm dùng để đánh dấu phần giải thích, thuyết minh cho một phần trước đó và đánh dấu lời dẫn trực tiếp (dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại (dùng với dấu gạch ngang).