Soạn bài Chiếu cầu hiền của Ngô Thì Nhậm

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Nội dung

1.2. Nghệ thuật

2. Soạn bài Chiếu cầu hiền chương trình chuẩn

3. Soạn bài Chiếu cầu hiền chương trình Nâng cao

Câu 1: Hãy cho biết hoàn cảnh ra đời của bài Chiếu cầu hiền.

• Năm 1788, vua Lê Chiêu Thống rước quân Thanh vào xâm lược nước ta, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, đặt niên hiệu là Quang Trung, rồi đem quân ra Bắc quét sạch hai mươi vạn giặc Thanh cùng bọn tay sai bán nước. Lê Chiêu Thống và tàn quân chạy theo Tôn Sĩ Nghị. Triều Lê hoàn toàn sụp đổ. Trước sự kiện trên, một số bề tôi của nhà Lê hoặc mang nặng tư tưởng trung quân lỗi thời, hoặc sợ hãi vì chưa hiểu triều đại mới, nên đã bỏ trốn, đi ở ẩn, tự tử,… Quang Trung giao cho Tiến sĩ Ngô Thì Nhậm thay lời mình viết Chiếu cầu hiền kêu gọi những người tài đức ra làm việc giúp dân, giúp nước.

Câu 2: Đọc đoạn 1 và cho biết:

Tác giả đặt ra vấn đề gì cho người hiền và để làm rõ vấn đề đó, người viết dùng hình ảnh nào?

Việc mở đầu bài Chiếu cầu hiền bằng lời Khổng Tử có tác dụng gì đó với các nho sĩ thuở đó?

• Tác giả đặt ra vấn đề: Người hiền xuất hiện ở đời, thì như ngôi sao sáng trên trời cao. Sao sáng ắt chầu về ngôi Bắc Thần, người hiền ắt làm sứ giả cho thiên tử. Nếu như che mất ánh sáng, giấu đi vẻ đẹp, có tài mà không không được đời dùng, thì đó không phải là ý trời sinh ra người hiền vậy. Tác giả đã dùng hình ảnh ngôi sao sáng trên trời, ngôi Bắc Đẩu để làm rõ vấn đề.
• Việc mở đầu bài chiếu bằng lời của Khổng Tử nhằm khẳng định đây là những chứng cứ xác thực theo lời thánh hiền nói.

Câu 3: Trước việc Quang Trung đem quân ra Bắc diệt nhà Trịnh, nho sĩ Bắc Hà có thái độ như thế nào (Đoạn 2a)? Tại sao tác giả không kể trực tiếp những thái độ ấy mà lại dùng hình ảnh gõ mõ canh cửa, ra biển vào sông, chết đuối trên cạn,…? Tìm những từ ngữ trong đoạn 2b để chứng minh rằng, Quang Trung thành tâm, khiêm nhường nhưng rất kiên quyết trong việc cầu hiền.

• Trước việc Quang Trung đem quân ra Bắc diệt nhà Trịnh, nho sĩ Bắc Hà có thái độ: ở ẩn, trốn tránh việc đời, kiêng dè không dám lên tiếng, tự tử.
• Tác giả không kể trực tiếp những thái độ ấy mà lại dùng hình ảnh gõ mõ canh cửa, ra biển vào sông, chết đuối trên cạn,… là vì tác giả thể hiện sự tôn trọng đối với người hiền tài.
• Những từ ngữ trong đoạn 2b để chứng minh rằng, Quang Trung thành thâm, khiêm nhường nhưng rất kiên quyết trong việc cầu hiền: “đức hoa của trẫm chưa kịp thấm nhuần khắp nơi”, “nơm nớp lo lắng”, “một cái cột…dựng nghiệp trị vì” và hàng loạt các câu hỏi tu từ đã khiến cho câu văn có thêm sức nặng. Cuối đoạn, tác giả lại dùng lời của Khổng Tử để khẳng định nhân tài có rất nhiều và vua Quang Trung đang mong mỏi, tin rằng họ sẽ ra giúp triều đình.

Câu 4: Con đường cầu hiền của Quang trung hết sức rộng mở. Hãy chứng minh điều đó qua đoạn 3 (có mấy biện pháp, biện pháp có cụ thể và dễ dàng không?)

• Con đường cầu hiền của Quang trung hết sức rộng mở được thể hiện ở đoạn 3. Gồm có 2 biện pháp cụ thể và 2 con đường, cách thức ra giúp đời. Người viết đã lí giải rõ ràng, cụ thể con đường để người tài ra giúp nước.

Câu 5: Hãy trình bày cách lập luận của tác giả thể hiện qua bài chiếu.

• Cách lập luận chặt chẽ, thuyết phục thông qua việc khẳng định vấn đề: người tài phải ra giúp nước mới hợp ý trời; thái độ của kẻ sĩ Bắc Hà với Tây Sơn: chưa nhiệt tình ủng hộ; vạch ra các con đường để người hiền tại ra cống hiến cho đất nước.

4. Một số bài văn mẫu về văn bản Chiếu cầu hiền

Bài Chiếu cầu hiền là tấm lòng của vua Quang Trung đối với dân với nước, tấm lòng đó là niềm mong muốn được cống hiến vì sự phồn vinh của nước nhà và vua Quang Trung đã từng nung nấu. Qua bài chiếu này ta có thể nhận định rằng, tài nhìn xa trông rộng của nhà vua anh minh Quang Trung là bằng chứng lịch sử về tình yêu nước nồng nàn của một vị vua kiệt xuất. Để dễ dnagf lập dàng ý chi tiết và viết bài văn hoàn chỉnh về tác phẩm này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.