A. Sơ đồ tóm tắt gợi ý
B. Dàn bài chi tiết
1. Mở bài
- Đất nước là một tác phẩm ngắn được sáng tác trong một thời gian dài. Nguồn cảm hứng của Nguyễn Đình Thi trải suốt cuộc kháng chiến chống Pháp từ năm 1948 đến năm 1955. Có thể coi đoạn trích sau đây đã kết tinh nghệ thuật của toàn bài thơ nổi tiếng này (ghi lại 14 dòng thơ đề bài).
- Ta hãy phân tích đoạn thơ trên.
2. Thân bài
Bài thơ Đất nước hình thành từ ba mảng thơ, chủ yếu lấy từ bài thơ “Sáng mát trong như sáng năm xưa” viết năm 1948 và bài thơ “Đêm mít tinh” viết năm 1949, kết hợp với đoạn sau cùng (khổ 5 đến khổ 10) viết năm 1955. Riêng mười bốn câu thơ trích thể hiện một cảm hứng nhất quán về đất nước: tự hào về đất nước ta giàu đẹp, truyền thống dân tộc ta anh hùng, nhân dân ta chiến đấu kiên cường vì độc lập, tự do.
- Đất nước qua hình ảnh mùa thu mới
- Từ hoài niệm về những ngày thu dù xa trong đoạn mở đầu, ý thơ dẫn vào cảm xúc về mùa thu này của cách mạng, của dân tộc giữa khung cảnh chiến khu Việt Bắc.
- Đoạn thơ mở đầu bằng một dòng thơ năm tiếng bình dị nhưng tạo cảm giác có sự thay đổi lớn: một mùa thu mới của dân tộc, của đất nước đang hồi sinh. Lời thơ vút cao, giọng thơ sôi nổi thể hiện niềm vui náo nức: Mùa thu nay khác rồi / Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
- Cảnh sắc thiên nhiên của đất nước quê hương thật tươi vui. Nếu mùa thu xưa xao xác gió heo may buồn thì mùa thu nay gió thổi rừng tre phấp phới; năm xưa lá rơi đầy thềm nắng của những con phố dài Hà Nội thì nay cả bầu trời Việt Bắc xanh biếc tươi vui: Gió thổi rừng tre phấp phới / Trời thu thay áo mới / Trong biếc nói cười thiết tha
- Niềm vui to lớn lan tỏa khắp đất trời, cỏ cây và tràn ngập cả lòng người. Nhà thơ đang lắng tâm hồn để cảm nhận niềm vui từ làn gió thu trong mát, từ sắc trời thu trong biếc và nhất là từ giọng nói tiếng cười thiết tha của mọi người, trong nỗi mừng vui quê hương vừa được giải phóng qua nghệ thuật nhân hóa với chủ thể trữ tình “Trời thu”.
- Cảm xúc về mùa thu đất nước còn gắn liền với niềm tự hào làm chủ đất nước.
- Dưới cái nhìn say đắm của nhà thơ, đất nước trải rộng núi sông, nơi nào cũng tươi đẹp, nơi nào cũng màu mỡ phì nhiêu: Trời xanh đây là của chúng ta / Núi rừng đây là của chúng ta / Những cánh đồng thơm mát / Những ngả đường bát ngát / Những dòng sông đỏ nặng phù sa
- Điệp khúc của chúng ta như ngân lên, vang vọng ca không gian bao la. Tất cả những gì thân quen thuộc trên đất nước này là của chúng ta. Tư thế của nhân vật trữ tình trong mấy câu thơ trên là thế đứng của con người kiêu hãnh ngẩng cao đầu sau bao năm chiến đấu gian khổ, giành được quyền làm chủ đất nước. Trời thu, núi rừng, những cánh đồng thơm mát, những ngả đường bát ngát, những dòng sông đỏ nặng phù sa trở nên đẹp đẽ, đáng yêu lạ thường, vì đã thuộc về ta.
- Hình ảnh tiếp nối hình ảnh, nhạc điệu rộn ràng, âm hưởng khoáng đạt, lời thơ trải dài như vô tận, các dòng thơ liên kết nhau cùng xoay quanh một nội dung, đó là niềm kiêu hãnh tự hào của con người làm chủ đất nước.
- Từ hoài niệm về những ngày thu dù xa trong đoạn mở đầu, ý thơ dẫn vào cảm xúc về mùa thu này của cách mạng, của dân tộc giữa khung cảnh chiến khu Việt Bắc.
- Đất nước trong truyền thống bất khuất của dân tộc
- Từ không gian rộng lớn của đất nước (trời xanh, núi rừng, những cánh đồng, những ngả đường, những dòng sông), mạch thơ chuyển sang chiều dài của thời gian. Cảm hứng của nhà thơ từ hiện tại trở về quá khứ, nói lên truyền thống bất khuất của dân tộc: Nước chúng ta / Nước những người chưa bao giờ khuất.
- Từ giọng điệu rộn ràng náo nức ở đoạn thơ trên, giọng thơ chợt trầm lắng suy tư. Nước chúng ta, dòng thơ chỉ ba từ nhưng chất chứa bao diều thiêng liêng pha lẫn tự hào. Và dòng thơ tiếp theo là một khẳng định: Nước những người chưa bao giờ khuất.
- Lịch sử dân tộc với hàng ngàn năm kiên cường chống xâm lược vang lên hồn thiêng sông núi. Hồn thiêng ấy là tiếng vọng không bao giờ dứt từ nhiều thế hệ cha ông. Đã trở thành tiếng nói của truyền thống. Ý thơ toát lên một chân lí: quá khứ lịch sử của dân tộc ta anh hùng bất khuất đã làm nền cho hiện tại cũng anh hùng bất khuất.
- Như vậy bề dày của hàng ngàn năm lịch sử dân tộc đã được Nguyễn Đình Thi nhận thức và diễn đạt sâu sắc qua những dòng thơ giản dị mà thâm trầm, sâu lắng: Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất / Những buổi ngày xưa vọng nói về.
3. Kết bài
- Mười bốn dòng thơ đã thể hiện chất trữ tình bay bổng hòa quyện chất chính luận sâu sắc, với nghệ thuật diễn đạt tài hoa, từ ngôn ngữ giàu hình ảnh gợi cảm đến những dòng thơ giàu âm điệu, giọng thư lúc sôi nổi rạo rực, lúc lắng đọng suy tư.
- Nghệ thuật đó cũng thể hiện được một đề tài vừa là nguồn cảm hứng chủ đạo của thơ ca thời kì hiện đại trong nhiều bài thơ có giá trị của Tố Hữu, Chế Lan Viên, Nguyễn Khoa Điềm và Nguyễn Đình Thi, đó là đề tài về đất nước.
C. BÀI VĂN MẪU
Đề bài: Bình giảng khổ 3 bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi
Gợi ý làm bài
Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ đích thực tài hoa và sáng tạo. Trên các lĩnh vực văn xuôi, thơ, nhạc, kịch bản văn học, lí luận phê bình,... ông đều có thành tựu đáng tự hào. Thơ Nguyễn Đình Thi có bản sắc riêng, có những tìm tòi về hình ảnh và ngôn ngữ. Thơ ông giàu cảm xúc khi viết về đất nước trong chiến tranh.
Bài thơ "Đất nước" trích trong tâp thơ "Người chiến sĩ", nó được thai nghén và hình thành trong một thời gian khá dài từ năm 1948-1955. Từ thực tiễn lịch sử và sự sống còn của dân tộc, nhà thơ suy ngẫm về đất nước.
Đây là một trong những bài thơ hay nhất viết về cảm hứng quê hương đất nước của nền thơ ca Việt Nam hiện đại.
Biểu lộ niềm vui phơi phới của người chiến sĩ cầm súng đánh giặc bảo vệ quê hương, thể hiện tình yêu và lòng tự hào về đất nước với cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp và truyền thống anh hùng của dân tộc, Nguyễn Đình Thi đã viết:
Mùa thu nay nay khác rồi
...
Những buổi ngày xưa vọng nói về.
Cảm hứng yêu nước, tự hào dâng lên dào dạt trong tâm hồn nhà thơ, trong tâm hồn những người chiến sĩ "đã đứng lên thành những anh hùng. Người chiến sĩ đã ra đi từ mùa thu ấy, khi" cả đô thành nghi ngút cháy sau lưng" (Chính Hữu), giã từ phố cũ thân yêu, dấn thân vào lửa máu.
Đối lập với "những ngày thu đã xa" đẹp mà buồn, là "Mùa thu nay khác rồi". Nhà thơ reo lên sung sướng tự hào, một niềm vui phơi phới dâng trào. Đứng giữa núi đồi chiến khu, say mê ngắm đất trời. Thiên nhiên bao la tươi đẹp như xôn xao niềm vui với con người. Bốn chữ "tôi đứng vui nghe" thể hiện một tư thế, một dáng đứng kiêu hãnh tuyệt vời. Con người chan hòa cùng cây cỏ và say đắm trong màu săc quê hương. Ngọn gió mát lành màu thu "quyện hương cốm mới" như hát cùng đất nước. Hình ảnh "rừng tre phấp phới" diễn tả thật hay sức sống mãnh liêt của đát trời quê hương:
Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phấp phới...
-----Để tham khảo nội dung đầy đủ của tài liệu, các em vui lòng tải về máy hoặc xem trực tuyến-----
So với lớp nhà thơ đương thời, Nguyễn Đình Thi là nhà thơ có cái nhìn mới mẻ, sâu sắc về đất nước. Cảm hứng lịch sử và truyền thống được kết hợp nhuần nhuyễn với cảm hứng thời đại. Có khí quật cường của tổ tiên từ nghìn xưa đem đến cho nhân dân ta trong thời đại Hồ Chí Minh một sức mạnh vô biên mà không một thế lực thù địch bạo tàn nào có thể khuất phục được:
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất,
Những buổi ngày xưa vọng nói về.
Ba chữ "nước chúng ta" là sự khẳng định ý chí tự cường, niềm tự tôn dân tộc. Đất nước và dân tộc với lưỡi cày, thanh gươm và chiếc gộc tre "chưa bao giờ chịu khuất". "Những buổi ngày xưa" mà nhà thơ nhắc đến là những năm tháng đau thương và vinh quang của giống nòi. Quên sao được ngày Bà Trưng, Bà Triệu, xuất quân, khi Lý Thường Kiệt viết "Nam quốc sơn hà" trên chiến tuyến sông Cầu - Như Nguyệt, khi Trần Quốc Tuấn bắt Ô Mã Nhi trên sông Bạch Đằng, khi Liễu Thăng bị quân ta chém đầu tại Chi Lăng, khi Tôn Sĩ Nghị quăng cả ấn tín, triều phục chạy tháo thân qua biên giới,... Nhân dân mãi tự hào về "những buổi ngày xưa" ấy:
... Khi Nguyễn Trãi làm thơ và đánh giặc
Nguyễn Du viết Kiều đất nước hóa thành văn.
Khi Nguyễn Huệ cưỡi voi vào Cửa Bắc,
Hưng Đạo diệt quân Nguyên trên sóng Bạch Đằng.
(Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng, Chế Lan Viên)
Hai chữ "đêm đêm" nói lên tính liên tục dòng chảy lịch sử bốn nghìn năm của dân tộc. Từ láy "rì rầm" như một nốt nhạc trầm hùng vang xa trong bài ca Tổ quốc, nó gợi tả cái mạch ngầm của giang sơn, giống nòi, đó là truyền thống anh hùng bất khuất chống xâm lăng. Biên độ câu thơ mở, khép tài tình, lúc rút ngắn lại 3 từ, lúc duỗi dài ra 8 từ, các câu lục ngôn, thất ngôn, đan chéo vào nhau, cài chặt vào nhau làm nên tính nhạc phong phú. Cảm xúc dào dạt, âm hưởng hào hùng, ngôn ngữ đẹp và tinh tế. Song song với chuỗi hình ảnh về dáng hình đất nước là sự phát triển của chuỗi liên tưởng về quá khứ hào hùng, về sức mạnh Việt Nam.
Đoạn thơ trên đây tiêu biểu cho vẻ đẹp và cốt cách thơ Nguyễn Đình Thi. Một hồn thơ tài hoa, bay bổng. Một tình yêu nước sâu nặng và thiết tha. Một đất nước đẹp tươi, hùng vĩ, giàu tiềm năng và tiềm lực, một dân tộc anh hùng được nhà thơ nói đến và ca ngợi. Chiều dài của lịch sử, tầm cao của dân tộc, thế đứng bất khuất của con người Việt Nam là những điều tốt đẹp nhất được thể hiện qua đoạn thơ này mà ta cảm nhận được một cách sâu sắc. "Đất nước", bài thơ làm rung động tam hồn chúng ta ... , như "lắng hồn núi sông ngàn năm..".
Trên đây là bài văn mẫu Bình giảng khổ 3 bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi. Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm:
-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----
