Bài học này sẽ giúp các em tìm hiểu Sự phát triển kinh tế và văn hoá thời Trần phát triển như thế nào? Về kinh tế, văn hóa, xã hội. Sinh hoạt văn hóa của nhà Trần và nét độc đáo trong nghệ thuật điêu khắc và kiến trúc của nhà Trần có gì nổi bật.
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Sự phát triển kinh tế
1.Tình hình kinh tế sau chiến tranh
a. Nông nghiệp
- Thực hiện nhiều chính sách khuyến khích nên nông nghiệp được phục hồi và phát triển.
- Ruộng khai hoang mở rộng gồm ruộng công và ruộng tư,điền trang, thái ấp của quý tộc,vương hầu, ruộng của địa chủ ngày càng nhiều.
- Ruộng đất công làng xã chiếm ưu thế về diện tích, chia cho nông dân cày cấy và nộp thuế, là nguồn thu nhập chính của nhà nước.
- Cho đắp đê quai vạc từ đầu nguồn tới bờ biển.
b. Thủ công nghiệp phát triển
- Mở rộng xưởng thủ công nhà nước, trình độ kỹ thuật được nâng cao, như dệt tơ lụa,đóng được thuyền lớn đi trên biển, chế tạo được súng.
- Hàng thủ công trong nhân dân tăng như làm gốm, rèn sắt, đúc đồng, làm giấy …….
- Thợ thủ công cùng nghề họp thành làng nghề ở nông thôn như làng gốm -Bát Tràng,tại Thăng Long thành phường nghề.Trình độ kỹ thuật và mặt hàng sản xuất được thống nhất và nâng cao về chất lượng.
c. Thương nghiệp
- Buôn bán tấp nập, các chợ ra đời, buôn hàng chuyến bằng thuyền
- Trung tâm buôn bán là Thăng Long. Nam Xang
- Vân Đồn là nơi buôn bán với thương nhân nước ngoài.
→ Nhận xét: kinh tế phát triển và phục hồi.
2. Tình hình xã hội thời Trần sau chiến tranh
- Xã hội ngày càng phân hoá:
- Tầng lớp thống trị:Vua, vương hầu, quý tộc giữ chức vụ chủ chốt.Quan lại, địa chủ có nhiều ruộng tư ngày càng phát triển.
- Tầng lớp bị trị:
- Nông dân cày ruộng công, đông đảo nhất, mất mùa bán ruộng trở thành tá điền.
- Thợ thủ công, thương nhân ngày càng đông.
- Thấp nhất là nô tì và nông nô. Nhà nước không ngăn cấm việc mua bán nô tì.
♦So sánh các tầng lớp xã hội dưới thời Trần có gì khác so với thời Lý
Dưới thời Trần, xã hội phân hóa sâu sắc hơn, địa chủ ngày càng đông, nông nô và nô tì ngày càng nhiều.
→ Nhận xét: Nhà nước mang tính đẳng cấp, đó là nhà nước quân chủ, quý tộc.
1.2. Sự phát triển văn hóa
1. Đời sống văn hóa
- Tín ngưỡng cổ truyền:thờ cúng tổ tiên, các anh hùng dân tộc.
- Đạo Phật phát triển, chùa chiền mọc lên khắp nơi.
- Nho học mở rộng, nhà nho Chu văn An, Trương Hán Siêu.
- Nhân dân ưa thích ca hát, nhảy múa, chèo tuồng, múa rối, đua thuyền, đấu vật, cuộc sống giản dị,
- Nhà cửa tuy nóc rất cao nhưng hiên thấp, áo quần đơn giản, nhân dân thường cạo trọc đầu, đi chân đất, có tinh thần thượng võ, yêu nước, quý trọng người già, trọng nghĩa khí.
2. Văn học
- Phát triển mạnh, mang đậm tính yêu nước, niềm tự hào dân tộc do giáo dục thi cử thịnh hành và phát triển, đào tạo nhiều người giỏi, ý thức tự cường sau kháng chiến.
- Văn học chữ Hán như Hịch Tướng Sĩ của Trần Hưng Đạo; Phú Sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu.
- Chữ Nôm có Nguyễn Thuyên, Nguyễn Sĩ Cố làm giàu cho tiếng Việt.
3. Giáo dục và khoa học- kỹ thuật
- Giáo dục phát triển hơn thời Lý:
- Quốc tử Giám mở rộng, đào tạo con em quý tộc, quan lại.
- Lộ, phủ, kinh thành có trường công.
- Các kì thi quốc gia được tổ chức đều để chọn nhân tài. (Nhân tài như Mạc Đĩnh Chi- được phong làm trạng nguyên 2 lần; Nguyễn Trung Ngạn, Chu Văn An...)
- Sử học: Quốc sử viện do Lê Văn Hưu đứng đầu;1272 Đại Việt Sử Ký của Lê Văn Hưu, bộ sử đầu tiên
- Quân sự: Binh Thư Yếu Lược của Trần Hưng Đạo
- Thiên văn có Đăng Lộ,Trần Nguyên Đán.
- Y học với Tuệ Tĩnh nghiên cứu thuốc nam.
- Chế tạo súng thần cơ và thuyền chiến có Hồ Nguyên Trừng
4. Nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc
- Kiến trúc có Cung Thái Thượng Hoàng, tháp Phổ Minh, tháp Bình Sơn, Thành Tây Đô (Thành Nhà Hồ).
- Điêu khắc tượng hổ, sư tử, trâu. tượng rồng
- Rồng thời Trần: trau chuốt, tinh tế hơn thời Lý và thêm cặp sừng trông có vẻ uy nghiêm; rồng thời Lý mình trơn, toàn thân uốn khúc uyển chuyển như một ngọn lửa.
- Rồng thời Trần uy nghiêm hơn, chứng tỏ rằng thời Trần tính chất quyền uy của giai cấp thống trị, đứng đầu là vua phát triển cao hơn.
→ Tóm lại nhân dân thời Trần đã phát triển mạnh hơn thời Lý do có sự quan tâm của nhà nước; kinh tế phát triển; xã hội ổn định. Lòng tự cường dân tộc sau chiến tranh.
- Các kỳ thi dưới thời Trần là: Thi Hương, thi Hội, thi Đình.
- Kỳ thi để định thứ tự Tam khôi là thi Đình.
- Tam khôi là: Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa.
2. Luyện tập và củng cố
Sau khi học xong bài này các em cần nắm:
- Tình hình kinh tế, văn hóa, xã hội của Nhà Trần sau chiến tranh
- Đời sống văn hóa của Nhà Trần phát triển như thế nào?
2.1. Trắc nghiệm
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 7 Bài 15 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
Câu 1:
Điền trang là gì?
- A. Là ruộng đất của nông dân tự do
- B. Ruộng đất của địa chủ
- C. Ruộng đất của quý tộc, vương hầu do vua ban tặng
- D. Ruộng đất của quý tộc, vương hầu do chiêu tập dân nghèo khai hoang
-
- A. Nhà nước dân chủ chủ nô
- B. Nhà nước dân chủ cộng hòa
- C. Nhà nước dân chủ lập hiến
- D. Nhà nước dân chủ quý tộc
Câu 3 - Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online
2.2. Bài tập SGK
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 7 Bài 15 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Bài tập 1 trang 73 SGK Lịch sử 7 Bài 12
Bài tập 2 trang 73 SGK Lịch sử 7 Bài 12
Bài tập 1.1 trang 49 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 1.2 trang 49 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 1.3 trang 49 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 2 trang 50 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 3 trang 50 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 4 trang 51 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 5 trang 51 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 6 trang 51 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 7 trang 51 SBT Lịch Sử 7
Bài tập 8 trang 51 SBT Lịch Sử 7
3. Hỏi đáp Bài 15 Lịch sử 7
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử Chúng tôi sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
