Vẻ đẹp con người và ý nghĩa của hình tượng con cá kiếm trong truyện Ông già và biển cả của nhà văn Hê-minh-uê

A. Sơ đồ tóm tắt gợi ý

B. Dàn bài chi tiết

1. Mở bài

• Giới thiệu tác giả, tác phẩm
  • Ơ-nitx Hê-minh-uê (1899-1931) được xem là một trong hai nhà văn vĩ đại nhất của nước Mỹ thế kỷ XX. Hê-minh-uê đề xuất nguyên lí “Tảng băng trôi” đối với tác phẩm nghệ thuật: Một phần nổi bảy phần chìm. Đây là một cách viết hàm súc, dồn nén nhiều lớp nghĩa.
  • Tiểu thuyết Ông già và biển cả tiêu biểu cho nguyên lý “Tảng băng trôi". Truyện kể về hành trình săn đuổi và chinh phục con cá kiếm khổng lồ của một ống già trên biển cả, nhưng cuối cùng con cá khổng lổ ấy lại bị đàn cá mập tấn công, rỉa thịt đến mức chỉ còn bộ xương.
• Nêu vấn đề cần nghị luận: Vẻ đẹp của con người và ý nghĩa của hình tượng con cá kiếm trong đoạn trích tác phẩm Ông già và biển cả của Hê-minh-uê

2. Thân bài

a. Cuộc chinh phục cá kiếm của ông lão Xan-ti-a-gô

• Hình ảnh con cá kiếm, đó là 1 con cá lớn:
  • Đuôi lớn hơn chiếc lưỡi hái lớn, màu hồng dựng lên trên mặt đại dương xanh thẫm.
  • Dài hơn thân hình lão 4 tấc, thân hình đồ sộ, bộ vay to sụ, nặng hơn nửa tấn.
  • Có một sức mạnh ghê gớm: thể hiện qua các vòng lượn của nó: “Vòng tròn rất lớn”, “Bây giờ nó đang lượn đến chỗ xa nhất của vòng tròn rồi đấy”, “Bắt đầu lại lượn vòng chầm chậm”.
• Ông lão Xan-ti-a-gô
  • Thái độ của ông lão đối với con cá kiếm: Đã hơn 84 ngày đêm lão thất bại. Với lão vừa yêu quý nó vừa muốn giết nó. Vì:
    • Nó là hiện thân của thành quả lao động; xóa bỏ đi những vận rủi, thất bại liên tiếp, nó chứng minh lão không bao giờ bị đánh bại.
    • Bộc lộ phẩm chất cao quý; không lồng lên làm đắm thuyền, không lặn sâu làm đứt dây câu mà chấp nhận cuộc đấu sức.
• Diễn biến của cuộc chiến:
  • Cuộc chiến này vô cùng gay cấn. Để giành được chiến thắng, Xan-ti-a-gô tiến hành lần lượt các bước sau:
    • Thu dây khiến con cá quay vòng.
    • Cầu cho con cá đừng nhảy bởi sợ mất nó.
    • Cầu chúa giúp bằng cách hứa đọc kinh.
    • Tự phân tích tình hình: “Mình phải giữ cho nó đừng đau quá....cuồng lên”.
    • Di chuyển được con cá.
    • Động viên bản thân.
    • Tập trung sức lực.
    • Phóng lao giết chết con cá.
  • Song song với diễn biến trên là quá trình suy kiệt sức lực của ông lão:
    • Khi cá bắt đầu lượn vòng, lão còn đủ sức để kéo.
    • Nhưng khi ra sức níu sợi dây để buộc con cá phải quay vòng lão kiệt sức.
    • Đỉnh điểm của kiệt sức là sự “lú lẫn đầu óc”. Nhưng lão cũng đã kịp an ủi kịp thời “Đầu ơi, hãy tỉnh táo” ⇒ Từng phút giây, lão trở nên mạnh hơn con cá.
• Vẻ đẹp của ông lão Xan-ti-a-gô:
  • Người ngư phủ lành nghề: cảm nhận rõ áp lực của sợi dây để kéo vào, nói ra, thư thả...làm con cá kiệt sức, cảm nhận được những vòng lựợn của cá, dù kiệt sức nhưng chỉ cần 1 cái phóng lao đã giết được nó.
  • Trên hết là niềm tin, ý chí, nghị lực kiên cường
  • Luôn vững tin sẽ giết được con cá “ta sẽ có nó”, “ta đã tóm được mày ở đường lượn”, “ta đã di chuyển được nó”...
  • Quyết tâm bắt được con cá.

⇒ Tiêu biểu cho ý chí và niềm tin của lão “hãy giữ đầu óc tỉnh táo và biết cách chịu đựng như 1 con người”.

b. Ý nghĩa biểu tượng của ông già và con cá kiếm

• Ý nghĩa biểu tượng của con cá kiếm
  • Con cá kiếm trong tác phẩm không chỉ là 1 sinh vật bình thường, là đối tượng đi săn thông thường của những người đánh cá mà là “hình tượng văn học mang tính người”. Nó toát lên vẻ đẹp cao thượng, uy dũng, hiên ngang, bất khuất trước hiểm nguy đe doạ tính mạng. Ngay đến chết cũng phải chết 1 cách đàng hoàng. Xây dựng hình tượng con cá kiếm, tác giả muốn đề cao vẻ đẹp cao thượng trong cuộc đời.
  • Cá kiếm là biểu tượng của thiên nhiên. Giữa con người và thiên nhiên vẫn có quan hệ “anh em”, dù đôi khi thiên nhiên là kẻ thù số 1 của con người. Con người chinh phục tự nhiên cũng không quên yêu mến và sống hài hoà với nó. Cần phải tôn trọng tự nhiên cũng như tôn trọng kẻ thù.
  • Ở góc nhìn thiên nhiên: Hình tượng cá kiếm biểu tượng cho vẻ đẹp và sức mạnh của tự nhiên.
  • Ở góc nhìn cuộc sống con người: Hình tượng cá kiếm biểu tượng cho những chông gai, thử thách của cuộc đời.
  • Ở góc nhìn nghệ thuật: Hình tượng cá kiếm biểu tượng cho ước mơ sáng tạo không ngừng nghỉ.
• Ý nghĩa hình tượng lão già đánh cá Xan-ti-a-gô: Chiến thắng con cá kiếm đã thực hiện được khát vọng lớn:
  •  Sức mạnh của con người có được từ những khát vọng, trí tuệ, và lòng cao thượng.
  • Khát vọng của con người là vô cùng, không có giới hạn.
  • “Con người có thể bị huy diệt chứ không bị đánh bại.”

3. Kết bài

• Đoạn văn tiêu biểu cho phong cách viết độc đáo của Hê-minh-uê: Luôn đặt con người đơn độc trước thử thách. Con người phải vượt qua thử thách vượt qua giới hạn của chính mình để luôn vươn tới đạt được ước mơ khát vọng của mình. Hai hình tượng ông lão và con cá kiếm đều mang ý nghĩa biểu tượng gợi ra nhiều tầng nghĩa của tác phẩm. Đoạn văn tiêu biểu cho nguyên lý “Tảng băng trôi” của Hê-minh-uê.
• Gợi mở vấn đề

C. Bài văn mẫu

Đề bài: Vẻ đẹp của con người và ý nghĩa của hình tượng con cá kiếm trong đoạn trích tác phẩm Ông già và biển cả của Hê-minh-uê

Gợi ý làm bài:

Ơ-nitx Hê-minh-uê (1899-1931) được xem là một trong hai nhà văn vĩ đại nhất của nước Mỹ thế kỷ XX. Hê-minh-uê đề xuất nguyên lí “Tảng băng trôi” đối với tác phẩm nghệ thuật: Một phần nổi bảy phần chìm. Đây là một cách viết hàm súc, dồn nén nhiều lớp nghĩa. Tiểu thuyết Ông già và biển cả tiêu biểu cho nguyên lý “Tảng băng trôi". Phần nổi của ngôn từ không nhiều, song phần chìm của nó rất lớn bởi nó gợi lên nhiều tầng ý nghĩa mà người đọc rút ra được theo thể nghiệm. Đoạn văn trích nói về việc chinh phục con cá kiếm của ông lão Xan-ti-a-gô. Qua đó người đọc cảm nhận được nhiều tầng ý nghĩa đặc biệt là vẻ đẹp của con người trong việc theo đuổi ước mơ giản dị nhưng rất to lớn của đời mình và ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cá kiếm.

Xan-ti-a-gô là một ông già đánh cá ở vùng nhiệt lưu. Đã ba ngày hai đêm ông ra khơi đánh cá. Khung cảnh trời biển mênh mông chỉ một mình ông lão. Khi trò chuyện với mây nước, khi đuổi theo con cá lớn, khi đương đầu với đàn cá mập xông vào xâu xé con cá. Cuối cùng kiệt sức vào đến bờ con cả kiếm chỉ còn trơ lại bộ xương. Câu chuyện đã mở ra nhiều tầng ý nghĩa. Một cuộc tìm kiếm con cá lớn nhất, đẹp nhất đời, hành trình nhọc nhằn dũng cảm của người lao động trong một xã hội vô hình, thể nghiệm về thành công và thất bại của người nghệ sĩ đơn độc khi theo đuổi uớc mơ sáng tạo rồi trình bày nó trước mắt người đời...

-----Để tham khảo nội dung đầy đủ của tài liệu, các em vui lòng tải về máy hoặc xem trực tuyến-----

Lão hiểu con cá cũng đang ngoan cường chống trả. Lão biết con cá sẽ nhảy lên, lão mong cho điều đó đừng xảy ra “đừng nhảy, cá” lão nói, “đừng nhảy”; nhưng lão cũng hiểu “những cú nhảy để nó hít thở không khí”, ông lão nương vào gió chờ “lượt tới nó lượn ra, ta sẽ nghỉ”. “Đến vòng thứ ba, lão lần đầu tiên thấy con cá”. Lão không thể tin nỗi độ dài của nó “không” lão nói, “Nó không thể lớn như thế được”. Những vòng lượn của con cá hẹp dần. Nó đã yếu đi nhưng nó vẫn không khuất phục, lão nghĩ: “Tao chưa bao giờ thấy bất kì ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng hơn mày”, ông lão cũng đã rất mệt có thể đổ sụp xuống bất kì lúc nào. Nhưng ông lão luôn nhủ “mình sẽ cố thêm lần nữa”. Dồn hết mọi đau đớn và những gì còn lại của sức lực và lòng kiêu hãnh, lão mang ra để đương đầu với cơn hấp hối của con cá. Ông lão nhấc cao ngọn lao phóng xuống sườn con cá “cảm thấy mũi sắt cắm phập vào, lão tì người lên ấn sâu rồi dồn hết trọng lực lên cán dao”. Đây là đòn đánh quyết định cuối cùng để tiêu diệt con cá. Lão rất tiếc khi phải giết nó, nhưng vẫn phải giết nó.

“Khi ấy con cá, mang cái chết trong mình, sực tỉnh phóng vút lên khỏi mặt nước phô hết tầm vóc khổng lổ, vẻ đẹp và sức lực của nó”. Cái chết của con cá cũng bộc lộ vẻ đẹp kiêu dũng hiếm thấy của ông lão và con cá đều là kì phùng địch thủ. Họ xứng đáng là đối thủ của nhau. Nhà văn miêu tả vẻ đẹp của con cá cũng là để đề cao vẻ đẹp của con người. Đối tượng chinh phục càng cao cả, đẹp đẽ thì vẻ đẹp của con người đi chinh phục càng được tôn lên. Cuộc chiến đấu gian nan với biết bao thử thách đau đớn đã tôn vinh vẻ đẹp của người lao động: giản dị và ngoan cường thực hiện bằng được ước mơ của mình.

Hình tượng con cá kiếm được phát biểu trực tiếp qua ngôn từ của người kể chuyện, đặc biệt là qua những lời trò chuyện của ông lão với con cá ta thấy ông lão coi nó như một con người. Chính thái độ đặc biệt, khác thường này đã biến con cá thành nhân vật chính thứ hai bên cạnh ông lão, ngang hàng với ông. Con cá kiếm mang ý nghĩa biểu tượng. Nó là đại diện cho hình ảnh thiên nhiên, tiêu biểu cho vẻ đẹp, tính chất kiêu hùng vĩ đại của tự nhiên. Trong mối quan hệ phức tạp của thiên nhiên với con người không phải lúc nào thiên nhiên cũng là kẻ thù. Con người và thiên nhiên có thể vừa là bạn vừa là đối thủ. Con cá kiếm là biểu tượng của ước mơ vừa bình thường giản dị nhưng đồng thời cũng rất khác thường, cao cả mà con người ít nhất từng theo đuổi một lần trong đời.

Đoạn văn tiêu biểu cho phong cách viết độc đáo của Hê-minh-uê: Luôn đặt con người đơn độc trước thử thách. Con người phải vượt qua thử thách vượt qua giới hạn của chính mình để luôn vươn tới đạt được ước mơ khát vọng của mình. Hai hình tượng ông lão và con cá kiếm đều mang ý nghĩa biểu tượng gợi ra nhiều tầng nghĩa của tác phẩm. Đoạn văn tiêu biểu cho nguyên lý “Tảng băng trôi” của Hê-minh-uê.

Trên đây là bài văn mẫu Vẻ đẹp con người và ý nghĩa của hình tượng con cá kiếm trong truyện Ông già và biển cả của nhà văn Hê-minh-uê. Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm: 

• Ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cá kiếm trong truyện Ông già và biển cả của nhà văn Hê-minh-uê

----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----