Soạn bài Sóng - Xuân Quỳnh

• Vẻ đẹp tâm hồn và khát khao nhận thức của người phụ nữ về một tình yêu thủy chung, bất diệt.
• Tác giả diễn tả cụ thể các trạng thái khác thường vừa phong phú vừa phức tạp trong một trái tim đang cồn cào, khao khát tình yêu.
• Người phụ nữ đang yêu có nhu cầu tìm hiểu, lí giải cội nguồn của tình yêu.
• Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ - nỗi nhớ cồn cào, da diết, không thể nào yên, không thể nào nguôi.
• Trái tim đang yêu rất nhạy cảm trước sự trôi chảy của thời gian, khát khao bất tử hóa tình yêu.

• Hình tượng nghệ thuật:
  • Sóng - hình tượng nghệ thuật ẩn dụ, cái tôi trữ tình nhập vai đẹp, xác đáng.
  • Sóng và em tuy hai mà một, lúc phân đôi để soi chiếu, lúc hòa nhập để cộng hưởng lan tỏa.
• Kết cấu độc đáo trên cơ sở nhận thức sự tương đồng, hòa hợp giữa hai hình tượng sóng và em.
• Thể thơ năm chữ, nhịp linh hoạt tạo nên nhịp điệu của  những con sóng (khi dạt dào, sâu lắng, khi sôi nổi, mãnh liệt) cho toàn bài thơ.

Câu 1: Anh (chị) có nhận xét gì về âm điệu, nhịp điệu của bài thơ? Âm điệu, nhịp điệu đó được tạo nên bởi những yếu tố nào?

• Với thể thơ năm chữ rất thành công, với tính nhạc dìu dặt, nhịp nhàng, bài thơ như một khúc hát âm vang vẫn ngân nga những giai điệu đắm say của nó trong những trái tim đang yêu. Tình yêu chính là bài ca muôn đời của cuộc sống mà ở đó cái tôi trữ tình - cái tôi đang yêu được bộc lộ chân thực là mình. Xuân Quỳnh đã sống đắm say, đã yêu hết mình, đã khao khát rất mực chân thành trong những dòng thơ tình yêu đầy mê mải, thiết tha của mình.

Câu 2: Hình tượng bao trùm và xuyên suốt bài thơ là hình tượng sóng. Mạch liên kết các khổ thơ là những khám phá về sóng. Hãy phân tích hình tượng này.

• Sóng được khắc họa qua những từ ngữ diễn tả đặc điểm, trạng thái: dữ dội, dịu êm, ồn ào, lặng lẽ, dưới lòng sâu, trên mặt nước…
• Đặc biệt qua âm điệu dào dạt, nhịp nhàng, lúc sôi nổi trào dâng, lúc thầm thì sâu lắng (được tạo nên từ thể thơ năm chữ, từ phương thức tổ chức ngôn từ, hình ảnh). Âm điệu đó mô phỏng âm hưởng của những con sóng lúc miên man dịu dàng, lúc cuồn cuộn vỗ bờ, lúc trào dâng bạc đầu, lúc lặng chìm đáy nước biển khơi…
• Ý nghĩa:
  • Ý nghĩa tả thực: miêu tả chân thực, sinh động hình ảnh của sóng ngoài biển khơi. Sóng có tính cách, tâm trạng, tâm hồn.
  • Ý nghĩa biểu tượng: tính cách, tâm trạng và khát vọng của nhân vật trữ tình em. Sóng là hình tượng ẩn dụ, hóa thân của cái tôi trữ tình nhà thơ.

⇒ Âm điệu bài thơ cũng là nhịp sóng lòng của em, là dòng tâm tình của người phụ nữ đang yêu được khơi nguồn khi đứng trước biển cả, đối diện với những con sóng vô hạn vô hồi.

Câu 3: Giữa sóng và em trong bài thơ có mối quan hệ như thế nào? Anh (chị) có nhận xét gì về nghệ thuật kết cấu của bài thơ. Người phụ nữ đang yêu tìm thấy sự tương đồng giữa các trạng thái tâm hồn mình với những con sóng. Hãy chỉ ta sự tương đồng đó.

• Giữa sóng và em có mối quan hệ song hành với nhau. Có lúc hòa nhập làm một, vừa phân đôi để soi chiếu vào nhau và cộng hưởng nghệ thuật với nhau, nhằm biểu đạt một cách trọn vẹn thế giới tâm tình người phụ nữ đang yêu. Tâm hồn người phụ nữ đang yêu soi vào sóng để hiểu tận đáy lòng mình và nhờ con sóng biển mà biểu hiện những trạng thái tâm hồn mình trong tình yêu.
• Bài thơ  có kết cấu nghệ thuật sóng đôi dựa trên sự tương đồng giữa tâm trạng người phụ nữ đang yêu với những con sóng. Tác giả đã mượn những cung bậc của sóng để gửi gắm tình yêu của con người.
• Sự tương đồng giữa sóng và em:
  • Từ tình yêu của sóng khao khát tìm ra với biển lớn đến những thức đập, xô vỗ bờ,…con sóng đều đang chứa đựng những nhịp điệu tâm hồn của người phụ nữ đang yêu. Con sóng dưới lòng sâu hay con sóng trên mặt biển đều diễn tả cái sâu thẳm, vời vợi của tình yêu con người.
  • Cái cồn cào, khắc khoải trong nỗi nhớ của em với anh được diễn tả bằng nỗi nhớ của sóng với bờ, trong một nhịp điệu xao xuyến của tình yêu. Xuân Quỳnh đã mượn hình ảnh sóng nhớ bờ để diễn tả nỗi nhơ khôn cùng của em. Sóng không ngủ hay là em thao thức, sóng nhớ bờ hay trái tim em cồn cào, thao thức đập vì anh?
  • Biển không bao giờ vắng bóng sóng, cũng như tình yêu của con người mãi mãi bất tử. Dù muôn vời cách trở sóng vẫn tìm đến bờ, giống như em nguyện dâng trọn đời cho em. Bờ là nơi đến của sóng và anh là nơi đến của tình em. Những cung bậc tha thiết của tình yêu đã được Xuân Quỳnh gửi gắm trong những nhịp xôn xao của sóng.

Câu 4: Bài thơ là lời tự bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu. Theo cảm nhận của anh (chị), tâm hồn người phụ nữ đó có đặc điểm gì?

• Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu có đặc điểm:
  • Chân thành, tha thiết, nồng nàn, mãnh liệt trong tình yêu, một khi đã yêu thì ai cũng yêu hết mình, không có gì ngăn trở được đặc biệt người phụ nữ lại càng như vậy.
  • Tình yêu của người phụ nữ rất phong phú, với nhiều cung bậc của tình yêu: khát vọng, suy tư, nhớ nhung, chung thủy,... -> khát vọng mãnh liệt, nhớ nhung da diết và đặc biệt là niềm chung thủy sắt son, bền vững trong tình yêu.
  • tình yêu của người phụ nữ rất đời thường, từ cực này sang cực khác, ước vọng của họ cũng rất khiêm nhường, chỉ mong được làm “con sóng nhỏ giữa biển lớn tình yêu để ngàn năm còn vỗ”, nhưng đó không phải là thứ tình yêu chật hẹp, tầm thường mà luôn vươn tới một tình yêu rộng lớn, cao đẹp hơn: khi “sóng không hiểu nổi mình” thì dứt khoát “sóng tìm ra tận bể” ⇒ Có thể xem đây là một tư duy mới trong thơ tình vêu của Xuân Quỳnh.

Trên đây là những gợi ý trả lời hệ thống câu hỏi trong SGK để giúp các em soạn bài Sóng của Xuân Quỳnh tốt hơn. Và để củng cố kiến thức đã học và làm bài tập tốt hơn, Chúng tôi mời các em tham khảo thêm bài giảng Sóng.

Có nhiều câu thơ, bài thơ so sánh tình yêu với sóng và biển. Hãy sưu tầm những câu thơ, bài thơ đó.

Gợi ý làm bài

• Những bài thơ hay so sánh tình yêu với sóng và biển: Biển (Xuân Diệu), Thuyền và biển (Xuân Quỳnh), Hai nửa vầng trăng (Hoàng Hữu), Thơ tình người lính biển (Trần Đăng Khoa), Chuyện tình biển và sóng (Trần Ngọc Tuấn),…