Soạn bài Sông núi nước Nam

• Khẳng định chủ quyền của đất nước.
• Ý chí kiên quyết bảo vệ nền độc lập, chủ quyền của dân tộc.

• Thể thơ ngắn gọn, xúc tích.
• cảm xúc dồn nén trong hình thức nghị luận trình bày ý kiến.
• Lựa chọn ngôn ngữ, giọng thơ hùng hồn, đanh thép, dõng dạc.

• Bài thơ thể hiện niềm tin vào sức mạnh chính nghĩa của dân tộc ta.
• Bài thơ có thể xem như là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta.

• Căn cứ vào lời giới thiệu sơ lược về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ở chú thích và quan sát bài thơ, ta nhận dạng đây là một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật vì
  • Về số câu: Bài "Sông núi nước Nam" có 4 câu thơ.
  • Về số chữ: Mỗi câu có 7 chữ.
  • Cách hiệp vần: Tiếng "cư", "thư", "hư" hợp cuối câu thơ 1, 2, 4 hiệp vần với nhau.

Câu 2. Sông núi nước Nam được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta viết bằng thơ. Vậy thế nào là một tuyên ngôn độc lập? Nội dung tuyên ngôn độc lập trong bài thơ này là gì?

• Sông núi nước Nam được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta viết bằng thơ, bởi vì đây là lời tuyện bố về chủ quyền của một dân tộc. Chủ quyền của dân tộc Việt Nam là một chân lí không một thế lực nào được xâm phạm.
• Nội dung tuyên ngôn ở bài "Sông núi nước Nam" gồm 2 ý
  • Hai câu đầu khẳng định một điều hiểu nhiên, rõ ràng đã được sách trời định sẵn đó là: Nước Nam là của người Nam.
  • Hai câu cuối nêu lên một điều tất yếu: Nếu quân giặc hung bạo kia đến xâm lược thì bản thân chúng phải chuốc lấy that bại đau đớn và thảm hại.

Câu 3. Sông núi nước Nam là một bài thơ thiên về sự biểu ý (bày tỏ ý kiến). Vậy nội dung biểu ý đó được thể hiện theo một bố cục như thế nào? Hãy nhận xét về bô cục và cách biểu ý đó?

• "Sông núi nước Nam" đã trực tiếp thể hiện rõ tư tưởng về độc lập, thái độ kiên quyết và dứt khoát trước sự xâm lược của kẻ thù bạo ngược, bởi vậy đây là một bài thơ thiên về biểu ý. Nội dung biểu ý đó thể hiện theo một bố cục như sau:
  • Hai câu đầu: Khẳng định chủ quyền
  • Hai câu sau: Kiên quyết bảo vệ chủ quyền.

⇒ Như vậy, bài thơ được biểu ý theo cách lập luận của bài văn nghị luận, các ý được sắp xếp một cách lôgic, chặt chẽ.

Câu 4. Ngoài biểu ý, Sông núi nước Nam có biểu cảm (bày tỏ cảm xúc) không? Nếu có thì thuộc trạng thái nào? (lộ rõ, ẩn kín). Hãy giải thích tại sao em chọn trạng thái đó?

• Bài "Sông núi nước Nam" ra đời cách đây khá lâu song có sức sống lâu bền trong lòng người đọc, bởi ngoài nội dung biểu ý bài thơ còn có nội dung biểu cảm.
  • Tình cảm, cảm xúc trong bài thơ không lộ rõ bên ngoài con chữ mà ẩn sâu bên trong tư tướng của bài thơ.
  • Thông qua ngôn từ, thể thơ, giọng điệu, người đọc có thế nhận thấy đó là niềm tự hào, là thái độ quyết tâm chiến đấu và niềm tin sắt đá vào thất bại không tráng khỏi của kẻ thù 

Câu 5. Qua các cụm từ “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành khan thủ bại hư", hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.

• Bài thơ "Nam quốc sơn hà" ngoài nội dung biểu ý còn có nội dung biếu cảm.
• Đế xác định được điều đó chúng ta cần căn cứ vào giọng điệu của bài thơ, mà giọng điệu của bài thơ lại được biểu hiện rất rõ qua các cụm từ “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành khan thủ bại hư". Đó là một giọng điệu hùng hồn đanh thép, thể hiện quyết tâm chiến thắng kẻ thù và niềm tự hào kiêu hãnh của dân tộc Việt Nam.

Trên đây là những gợi ý trả lời chi tiết và đầy đủ nhất hệ thống câu hỏi thuộc phần hướng dẫn đọc - hiểu văn bản mà các em phải hoàn thành trong quá trình soạn bài Sông núi nước Nam. Ngoài ra, để củng cố và nâng cao kiến thức bài học được tốt hơn mời các em xem thêm bài giảng Sông núi nước Nam.

Câu 1. Nếu có bạn thắc mắc sao không nói là ”Nam nhân cư” (người Nam ở) mà lại nói “Nam đế cư’ (vua Nam ở) thì em sẽ giải thích thế nào?

• Muốn cho bạn hiểu, trước hết em phải giải thích cho bạn “đế” là một đấng chí tôn đại diện cho dân, cho đất nước. Các triều đại phong kiến phương Bắc luôn xưng mình là “đê””. Bởi vậy ở bài thơ này tác giả đặt vua của nước ta ngang hàng với vua của nước Trung Hoa - “Nam đế cư’. Chữ “đế” còn thế hiện niềm tự hào và ý thức tự tồn của dân tộc

→ Do vậy không thể dùng cách nói “Nam nhân cư’ thay cho “Nam đế cư”.