Soạn bài Dấu ngoặc kép

• Hiểu rõ công dụng của dấu ngoặc kép: Dấu ngoặc kép dùng để đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp; đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai; đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san... được dẫn. 
• Biết dùng dấu ngoặc kép trong khi viết.

Câu 1. Đọc các đoạn trích trang 142, 143 và cho biết công dụng của dấu ngoặc kép.

• a. Dùng để đánh dấu câu nói được dẫn trực tiếp. Những câu nói của lão Hạc tưởng như con Vàng đang muốn nói với lão. 
• b. Dùng đánh dấu từ ngữ được dùng với hàm ý mỉa mai: một anh chàng được coi là “hậu cận ông lí” mà bị người đàn bà có con mọn túm lấy lẳng nhào ra thềm. 
• c. Dùng để đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp, dẫn lại lời của người khác. 
• d. Dùng để đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp và có hàm ý mỉa mai. 
• e. Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp. “Mặt sắt”, “ngây vì tình” được dẫn lại từ hai câu của Nguyễn Du.

Câu 2. Hãy đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong những đoạn trích sau và giải thích lí do.

a) Biển vừa treo lên có người qua đường xem, bảo

- Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là cá tươi?

Nhà hàng nghe nói bỏ ngay chữ tươi đi.

(Theo Treo biển)

•  Biển vừa treo lên có người qua đường xem, bảo:

  - Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là "cá tươi"?

  Nhà hàng nghe nói bỏ ngay chữ "tươi" đi.

• Đặt hai dấu chấm sau “cười bảo” để đánh dấu, báo trước lời đối thoại. 

• Dấu ngoặc kép ở “cá tươi” và “tươi” để đánh dấu từ ngữ được dẫn lại.

b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê cháu vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu.

(Tạ Duy Anh, Bức Tranh của em gái tôi)

• Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê: "Cháu vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu".
• Đặt dấu hai chấm sau “chú Tiến Lê” để đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp. 
• Đặt dấu ngoặc kép cho phần còn lại “Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu” đánh dấu lời dẫn trực tiếp. 
• Viết hoa chữ “cháu” vì là chữ mở đầu câu.

c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yêm lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão trở về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một xào...

(Theo Nam Cao, Lão Hạc)

• Lão Hạc ơi! Lão hãy yêm lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão trở về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: "Đây là cái vườn ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào"...
• Đặt dấu hai chấm sau “bảo hắn” để đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp. 
• Đặt dấu ngoặc kép cho phần còn lại “Đây là cái vườn ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; không chịu bán đi một sào” để đánh dấu lời dẫn trực tiếp. 
• Cần viết hoa chữ “đây” và chú ý lời dẫn trực tiếp trong trường hợp này không phải là lời người khác mà là lời nói của chính người nói (ông giáo) được dùng vào một thời điểm khác (khi con trai lão Hạc trở về).

Câu 3. Trong đoạn trích trang 143, 144 vì sao hai câu sau đây có ý nghĩa giống nhau mà dùng những dấu câu khác nhau?

• a. Dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép để đánh dấu lời dẫn trực tiếp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. 

• b. Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép như ở trên vì câu nói không được dẫn nguyên văn (lời gián tiếp).

Câu 4.  Viết một đoạn văn thuyết minh ngắn có dùng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép, giải thích công dụng của chúng.

• Thanh Tịnh (1911- 1988), tên khai sinh là Trần Văn Ninh, quê ở xóm Gia Lạc, ven sông Hương, ngoại thành phố Huế. Từ năm 1983, ông đi làm ở các sở tư rồi vào nghề dạy học và bắt đầu viết văn, làm thơ. Sáng tác của Thanh Tịnh nhìn chung đều toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. Tác phẩm chính: “Hận chiến trường’’ (tập thơ, 1937), “Quê mẹ” (tập truyện ngắn, 1941), “Ngậm ngải tìm trầm” (tập truyện ngắn, 1943), “Sức mồ côi” (ca dao, 1954), “Những giọt nước biển” (tập truyện ngắn, 1956)...
• Dấu ngoặc đơn trong đoạn văn dùng chú thích thêm thông tin về năm sinh, năm mất của Thanh Tịnh. 
• Dấu hai chấm đánh dấu (báo trước) phần liệt kê các tác phẩm chính của nhà văn. 
• Dấu ngoặc kép đánh dấu tên các tác phẩm của nhà văn.

Câu 5. Tìm những trường hợp có sử dụng dấu ngoặc đơn, dấu hai chấm và dấu ngoặc kép trong một bài học ở sách giáo khoa Ngữ văn 8, tập một và giải thích công dụng của chúng.

• “Người ta cấm hút thuốc lá ở những nơi công cộng, phạt nặng những người vi phạm (ở Bỉ từ năm 1987, vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la). Khắp nơi, những tài liệu, khấu hiệu chống thuốc lá dần dần lấn át những quảng cáo của các hãng thuốc lá. Chỉ trong vài năm, chiến dịch chống thuốc lá này đã làm giản hẳn số người hút và người ta thấy triển vọng có thể nêu lên khẩu hiệu cho những năm cuối thế kỉ XX: “Một châu Âu không còn thuốc lá”.
• Dấu ngoặc đơn trên đây dùng để chú thích, giải thích, thuyết minh, bổ sung thêm hình phạt đối với những người hút thuốc lá ở nơi công cộng ở Bỉ.
• Dấu hai chấm và dấu ngoặc kép để báo trước phần giải thích thuyết minh cho phần trước đó.

Để chuẩn bị cho bài học được tốt hơn và nắm bài kĩ hơn các em tham khảo bài giảng Dấu ngoặc kép.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.