Soạn bài Phong cách ngôn ngữ báo chí

• Ngôn ngữ báo chí là ngôn ngữ chủ yếu được sử dụng trong văn bản báo chí. Ngôn ngữ báo chí có một chức năng chung là cung cấp tin tức thời sự, phản ánh dư luận và ý kiến của quần chúng. Đồng thời nêu lên quan điểm, chính kiến của tờ báo, nhằm thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
• Có 2 dạng chính: Nói và viết
• Những đặc trưng cơ bản của một số thể loại thuộc phong cách ngôn ngữ báo chí.

Câu 1: Đọc một tờ báo và xác định những thể loại văn bản báo chí trên tờ báo đó.

Gợi ý:

• Những thể loại văn bản báo chí trên tờ báo 
  • Bản tin:
    • Thời gian, địa điểm, sự kiện chính xác, ngắn gọn nhằm cung cấp tin tức cho người đọc.
    • Thường theo khuôn mẫu: nguồn tin - thời gian - địa điểm - sự kiện - diễn biến - kết quả.
    • Phóng sự: cung cấp tin tức nhưng mở rộng phần tường thuật chi tiết sự kiện, miêu tả bằng hình ảnh, giúp người đọc có một cái nhìn đầy đủ, sinh động, hấp dẫn...
• Tiểu phẩm:
  • Giọng văn thân mật, dân dã, thường mang sắc thái mỉa mai, châm biếm nhưng hàm chứa một chính kiến về cuộc đời.
  • Ngoài ra còn có một số thể loại khác như: phỏng vấn, bình luận, thời sự, trao đổi ý kiến, thư bạn đọc

Câu 2: Phân biệt hai thể loại báo chí: bản tin và phóng sự

• Gợi ý:
  • Bản tin
    • Thông tin sự việc
    • Yêu cầu chính xác, khách quan
  • Phóng sự 
    • Vừa thông tin cụ thể, vừa miêu tả sinh động, cụ thể.
    • Yêu cầu: gợi cảm, gây được hứng thú.

Câu 3: Viết một tin ngắn phản ánh tình hình học tập ở lớp (chú ý những chi tiết cụ thể về thời gian, hoạt động, kết quả, số liệu,...)

• Gợi ý:
  • Các em tự viết theo tình hình học tập ở lớp.
  • Những yêu cầu khi viết một bản tin ngắn phản ánh tình hình học tập ở lớp.
  • Thời gian: xác định thời điểm cụ thể.
  • Địa điểm: lớp học cụ thể.
  • Sự kiện: chú ý sự kiện nổi bật.
  • Đưa ra ý kiến nhận xét về sự kiện thật ngắn gọn, súc tích.

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Phong cách ngôn ngữ báo chí để nắm vững hơn kiến thức bài học.

Câu 1: Hãy phân tích đặc điểm chung và cách sử dụng phương tiện ngôn ngữ trong phong cách báo chí được thể hiện trên trang nhất của một tờ báo mà anh (chị) đọc hằng ngày.

• Gợi ý: Tùy thuộc vào tờ báo thương hay đọc, khi phân tích chú ý nêu rõ:
  • Tên báo, ngày xuất bản, báo thường dành cho đối tượng nào?
  • Trang nhất thường đề cập đến những vẫn đề gì?
  • Phông chữ của mỗi phần? Những từ ngữ nào được viết tắt, viết hoa? Cách viết từ nước ngoài như thế nào? Sử dụng từ toàn dân không? Sử dụng các từ chuyên ngành không, của ngành nào, có phù hợp nội dung bài viết không?...
  • Câu văn có rõ ràng chính xác không? Tên bài báo được đặt bằng cụm từ hay câu? Có ngắn gọn không? Các bản tin được mở đầu như thế nào?
  • Lời dẫn gián tiếp, trực tiếp được sử dụng, trình bày như thế nào?
  • Có sử dụng biện pháp tu từ không?
  • Bố cục, cách trình bày của trang báo? Ý nghĩa của việc trình bày? (Nhằm nhấn mạnh điều gì?...)
• Những đặc điểm trên có được sử dụng tương đối ổn định trong các số báo không hay chỉ mang tính chất nhất thời?

Câu 2: Sắp đến, mỗi tháng, lớp anh (chị) sẽ ra một tờ báo tường phản ánh các mặt sinh hoạt, học tập của lớp. Hãy viết một bài giới thiệu (như là thư ngỏ) đăng vào số đầu tiên, cổ động cho tờ báo.

• Gợi ý:
  • Đặt tên cho bài viết (Chằng hạn: Thư ngỏ, Lời muốn nói, Cùng chia sẻ…)
  • Hô ngữ (Các bạn thân mến!, Tập thể 11…yêu quý, Thưa các bạn…)
  • Lí do ra đời của tờ báo, xuất phát từ nhu cầu – yêu cầu thực tế của tập thể (Chẳng hạn: Chia sẻ là một điều không thể thiếu trong đời sống tinh thần của chúng ta. Hơn thế, chúng ta còn cần học tập, trao đổi với nhau trong học tập, cuộc sống…Để tăng thêm tình đoàn kết, gắn bó của mỗi thành viên trong tập thể, BCH Chi đoàn 11…quyết định cho ra đời tờ Nguyệt san của lớp.)
  • Nội dung dự kiến của báo? (báo sẽ viết về những vấn đề gì?)
  • Lời mời gọi tham gia ủng hộ cho báo (Chẳng hạn: tờ Nguyệt san là cây cầu nối những bờ tâm tư của thành viên trong tập thể 11…yêu quý. Vậy rất mong các bạn sẽ cùng đọc, cùng gửi bài chia sẻ những suy nghĩ, tình cảm, những kinh nghiệm học tập, những kiến nghị đề xuất… Mọi thứ bài vở xin gửi về…)
  • Có thể dùng một câu Khẩu hiệu để cổ vũ (Chằng hạn: Hãy chia sẻ để đón nhận, Hãy nối bờ yêu thương,…)
  • Lời cảm ơn.

Câu 3: Đặt tên cho tin ngắn sau đây:

Nguồn tin từ Viện Huyết học và truyền máu Trung ương cho hay: đến nay đã có khoảng 1000 thnah niên, sinh viên đăng kí tình nguyện hiến máu cho ngân hàng máu SEA Games 22. Viện sẽ tổ chức lễ "Đăng kí hiến máu nhân đạo" cho 1000 sinh viên tham gia hoạt động này đợt đầu tiên vào ngày 30-10 tại Hà Nội.

Tất cả thanh niên, sinh viên tham gia hiến máu nhân đạo đều được khám sức khỏe và phân loại máu, sẵn sàng hiến máu phục vụ điều trị, dự trữ trong SEA Games 22. Theo thống kê của Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam, từ đầu năm đến nay, thanh niên, sinh viên Hà Nội đã hiến được gần 13000 đơn vị máu, đáp ứng 30% nhu cầu máu cho điều trị tại các bệnh viện ở Hà Nội. 

• Có thể đặt tên cho tin ngắn là: Hiến máu nhân đạo dự trữ cho SEA Games 22, Hiến máu nhân đạo vì SEA Games 22, Hiến máu - Tiếp sức SEA Games...