Soạn bài Ông lão đánh cá và con cá vàng

• Lặp lại tăng tiến tình huống truyện.
• Đối lập giữa các nhân vật.
• Yếu tố tưởng tượng, hoang đường.

• Ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu.
• Phê phán kẻ tham lam, bội bạc.

• Trong truyện có năm lần ông lão ra biển gọi cá vàng xin giúp để thoả mãn yêu cầu của mụ vợ:
  • Lần thứ nhất: Mụ vợ đòi cái máng lợn mới.
  • Lần thứ hai: Mụ vợ đòi toà nhà rộng.
  • Lần thứ ba: Mụ vợ đòi làm nhất phẩm phu nhân.
  • Lần thứ tư: Mụ vợ đòi làm nữ hoàng.
  • Lần thứ năm: Mụ vợ đòi làm Long Vương.
• Những lần ông lão ra biển gọi cá vàng, biện pháp tu từ được sử dụng là biện pháp lặp đi lặp lại. Những câu văn có cấu trúc ngữ pháp hoàn toàn giống nhau chỉ có thay đổi một số từ, và có những câu hoàn toàn giống nhau:
  • Ông lão gọi cá vàng.
  • Con cá bơi đến hỏi: "Ông lão có việc gì thế? Ông lão cần gì?"
  • Ông lão chào cá và nói:...
• Tác dụng
  • Đây là biện pháp lặp lại có chủ đích của truyện cổ tích
  • Sự lặp lại ở đây có tính chất tăng tiến, nhằm khắc sâu, tô đậm tính cách của nhân vật.

Câu 2. Mỗi lần ông lão ra biển gọi cá vàng, cảnh biển thay đổi như thế nào? Vì sao?

• Năm lần ra biển, cảnh biển thay đổi theo những đòi hỏi của mụ vợ ông lão:
  • Lần 1, mụ đòi cái máng mới: Biển gợn sóng êm ả.
  • Lần 2, mụ đòi cái nhà đẹp: Biển xanh đã nổi sóng.
  • Lần 3, mụ đòi làm nhất phẩm phu nhân: Biển xanh nổi sóng dữ dội.
  • Lần 4, mụ đòi làm nữ hoàng: Biển nổi sóng mù mịt.
  • Lần thứ 5, mụ vợ đòi làm Long Vương: Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm.
• Những "phản ứng" của biển tăng dần theo những đòi hỏi ngày càng quá quắt của mụ vợ ông lão.
  • "Nhân vật" biển tuy không trực tiếp tham gia vào cốt truyện nhưng đã thể hiện rất rõ thái độ của tác giả (và cũng là của nhân dân) trước thói tham lam vô hạn độ của con người – cụ thể ở đây là của mụ vợ ông lão.

Câu 3. Em có nhận xét gì về lòng tham và sự bội bạc của mụ vợ? Khi nào sự bội bạc của mụ lên đến tột cùng.

 Câu 4. Câu chuyện đã được kết thúc như thế nào? Ý nghĩa của cách kết thúc đó.

• Cảnh kết thúc: Hình ảnh mụ già ngồi trên bậc cửa trong túp lều rách nát ngày xưa của mình trước cái máng lợn sứt mẻ

→ Mụ trở về vạch xuất phát ban đầu của mình với tất cả những thứ xứng đáng dành cho mụ.

• Ý nghĩa
  • Những kẻ tham lam xấu xa, bội bạc, độc ác phải bị trừng trị thích đáng.

Câu 5. Cá vàng trừng trị mụ vợ vì tội tham lam hay bội bạc, nêu ý nghĩa tượng trưng của hình tượng con cá vàng.

• Sự trừng trị của cá vàng
  • Ở nhân vật mụ vợ có tội lớn:
    • Thứ nhất là quá tham lam: tham của cải, tham danh vọng, tham quyền lực - và tất cả những thứ đó đều ở tột đỉnh, không thể chấp nhận → Lòng tham không đáy ấy xứng đáng bị trừng trị.
    • Tội thứ hai là quá bội bạc: bội bạc với ông lão vừa là người thân, vừa là ân nhân, bội bạc với cá vàng, bắt cá vàng hầu hạ phục dịch mụ, mà cá vàng là người đã đưa đến và đáp ứng mọi yêu cầu của mụ → Kẻ cạn tàu ráo máng như vậy phải bị trừng trị.
• Ý nghĩa của hình tượng cá vàng
  • Cá vàng là biểu tượng của lòng biết ơn của con người đối với những tấm lòng nhân hậu khi mình gặp khó khăn hoạn nạn được người khác cứu giúp.
  • Ước mơ về công lí và hạnh phúc của con người.

Trên đây là những gợi ý trả lời chi tiết và đầy đủ nhất hệ thống câu hỏi thuộc phần hướng dẫn đọc - hiểu văn bản mà các em phải hoàn thành trong quá trình soạn bài Ông lão đánh cá và con cá vàng. Ngoài ra, để củng cố và nâng cao kiến thức bài học được tốt hơn mời các em xem thêm

bài giảng Ông lão đánh cá và con cá vàng.

Câu 1. Có người cho rằng, truyện này nên đặt tên là “Mụ vợ ông lão đánh cả và con cá vàng”. Ý kiến của em như thế nào?

• Truyện có ba nhân vật: mụ vợ, ông lão, và cá vàng, trong ba nhân vật đó thì nhân vật mụ vợ và cá vàng là nhân vật chính, ông lão là nhân vật phụ. Nội dung câu chuyện chủ yếu nói lên sự tham lam bội bạc của mụ vợ. Vì vậy nếu đặt tên truyện là “Mụ vợ, ông lão đánh cá và con cá vàng” cũng có cơ sở của nó.

  • Khi đặt tên "Mụ vợ, ông lão đánh cá và con cá vàng" thì tác giả muốn nói sự xung đột qua 5 lần giữa hai nhân vật, ý nghĩa của truyện nghiêng về phê phán, kẻ tham lam, bội bạc.

  • Khi đặt tên như sách giáo khoa thì hình tượng ông lão ta thấy, đức tính nhân hậu và sự hiền lành đến mức nhu nhược của ông lão đã tạo cơ hội cho mụ vợ tham lam bội bạc hết sự xấu xa của mình → Ý nghĩa của truyện trở nên nhiều chiều và sâu sắc hơn.

Câu 2. Hãy kể diễn cảm truyện cổ tích này.

• Muốn kể diễn cảm câu chuyện cần chú ý những điều sau đây:
  • Nắm vững chi tiết của truyện.
  • Chú ý nhấn giọng và có ngữ điệu riêng ở các chi tiết, các nhân vật sau đây:
    • Giọng của cá vàng
    • Giọng ông lão
    • Giọng quát tháo của mụ vợ
    • Sự thay đổi của cảnh biển
    • Sự lặp lại có chủ ý: “Ông lão ra biển gọi cá vàng”.