Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự

Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới.

Ngữ liệu SGK trang 72, 73

Yêu cầu:

Câu 1: Tìm và chỉ ra các yếu tố miêu tả và các yếu tố biểu cảm trong đoạn văn trên. (Chú ý chỉ ra các từ ngữ, câu văn, hình ảnh, chi tiết thể hiện các yếu tố miêu tả và biểu cảm.) Các yếu tố này đứng riêng hay đan xen với yếu tố tự sự?

• Các yếu tố miêu tả có trong những câu :
  • Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại.
  • Mẹ tôi không còm cõi.
  • Gương mặt vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước dan mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má.
• Các yếu tốt biểu cảm có trong đoạn trích là :
  • Diễn tả sự suy nghĩ: Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và được ôm ấp cái hình hàu máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc.
  • Bộc lộ sự cảm nhận: Những cảm giác ấp áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường.
  • Phát biểu cảm tượng: Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ… để bàn tay mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm và gãi rôm ở sống lưng cho mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.
• Các yếu tố biểu cảm và yếu tố miêu tả xen kẽ nhau, không tách bạch mà nối tiếp nhau. Có thể thấy trong đoạn văn sự đan xen đó :
  • Về sự việc: tôi ngồi trên đệm xe.
  • Tả: đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi.
  • Biểu cảm: Những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt.

Câu 2: Bỏ hết các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn trên, sau đó chép lại các câu văn kể người và việc thành một đoạn. Đối chiếu đoạn văn đó với đoạn văn trên để rút ra nhận xét: Nếu không có các yếu tố miêu tả và biểu cảm thì việc kể chuyện trong đoạn văn trên sẽ bị ảnh hưởng như thế nào? Từ đó rút ra kết luận về vai trò, tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong việc kể chuyện

• Nếu không có các yếu tố miêu tả và biểu cảm thì việc kể chuyện trong đoạn văn trên sẽ bị ảnh hưởng: Người đọc sẽ không tưởng tượng ra một cách cụ thể cảnh hai mẹ con gặp nhau (bắt đầu thế nào, diễn biến rồi kết thúc ra sao) và làm mờ nhạt đi diễn biến của mạch cảm xúc.
• Tác dụng của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong việc kể chuyện:
  • Các yếu tố miêu tả và biểu cảm đã làm cho ý nghĩa truyện thêm sâu sắc.
  • Nếu không có yếu tố miêu tả giúp cho việc kể lại cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con thì đoạn văn mất đi sự sinh động về màu sắc, hương vị, hình dáng, diện mạo của sự việc, nhân vậ, hành động. Ở đây ta thấy yếu tố biểu cảm đã giúp người viết thể hiện rõ tình mẫu tử sâu nặng. Đoạn văn buộc người đọc phải xúc động, trăn trở, suy nghĩ trước sự việc và nhân vật.

Câu 3: Bỏ hết các yếu tố kể trong đoạn văn trên, chỉ để lại các câu văn miêu tả và biểu cảm thì đoạn văn sẽ bị ảnh hưởng ra sao? (Nó có thành "chuyện" không? Vì sao?) Tự rút ra nhận xét về vai trò của yếu tố kể người và việc trong văn bản tự sự.

• Bỏ hết các yếu tố kể trong đoạn văn trên, chỉ để lại miêu tả và biểu cảm thì đoạn văn trên sẽ không thành "chuyện".
• Nhận xét về vai trò của yếu tố người và việc trong văn bản tự sự: Có vai trò quan trọng, là yếu tố chính trongt văn tự sự góp phần dẫn dắt câu chuyện

Để nắm vững kiến thức và kĩ năng cần thiết viết một bài văn hay hơn, các em có thể tham khảo bài soạn Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.