Liên kết câu và liên kết đoạn văn

• Đoạn văn sau đây bàn về vấn đề gì?

Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại (1). Nhưng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh (3).

(Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)

Đoạn văn trên bàn về vấn đề gì? Chủ đề ấy có quan hệ như thế nào với chủ đề chung của văn bản?

• Đoạn văn trên bàn về cách người nghệ sĩ phản ánh thực tại. Đây là một trong những nội dung ghép vào chủ đề chung của văn bản "Tiếng nói của văn nghệ".

Nội dung chính của mỗi câu trong đoạn văn trên là gì? Những nội dung ấy có quan hệ như thế nào với chủ đề của đoạn văn? Nêu nhận xét về trình tự sắp xếp các câu trong đoạn văn.

• Nội dung chính của câu (1) là tác phẩm nghệ thuật gắn liền với thực tại, của câu (2) là nghệ sĩ có đóng góp phần mới mở của mình vào đó, của câu (3) là những cách thức khác nhau để thực hiện sự đóng góp đó. 
• Ba nội dung trên đều hướng vào chủ đề của đoạn văn. 
• Các câu được sắp xếp theo nội dung từ rộng đến hẹp, từ xa đến gần. Trình tự nội dung của các câu ấy được sắp xếp hợp lô gíc.

Mối quan hệ chặt chẽ về nội dung giữa các câu trong đoạn văn được thể hiện bằng những biện pháp nào (chú ý các từ ngữ in đậm)?

• Mối quan hệ giữa nội dung của các câu trong đoạn văn thể hiện ở sự lặp các từ tác phẩm - tác phẩm, dùng từ cùng trường liên tưởng với tác phẩm là nghệ sĩ, thay thế từ nghệ sĩ bằng anh, dùng quan hệ từ. Các câu này được liên kết với nhau về mặt hình thức. 
• Câu 2 liên kết với câu 1 bằng cụm từ "Nhưng nghệ sĩ'. Nó bổ sung một nội dung mới cho nội dung của câu 1. Mặt khác, 
• Câu 2 có cụm từ "cái đã có rồi" nhắc lại nội dung đã đề cập ở câu 1 cũng là cách tạo nên mối liên kết giữa hai câu này. 
• Câu 3 lại liên kết với câu 2 bằng cách thay thế từ "anh" cho từ "nghệ sĩ'. Mặt khác, từ "tác phẩm" ở câu 3 cũng tạo nên mối liên kết với câu 2 bởi vì giữa nghệ sĩ và tác phẩm có mối quan hệ với nhau.

• Các đoạn văn trong một văn bản cũng như các câu trong một đoạn văn phải liên kết chặt chẽ với nhau và hình thức.
• Về nội dung
  • Các đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung của văn bản, các câu phải phục vụ chủ đề của đoạn văn.
  • Các đoạn văn và các câu phải được sắp xếp theo một trình tự hợp lí.
• Về hình thức, các câu và các đoạn văn có thể liên kết với nhau bằng một số biện pháp chính như sau.
  • Lặp lại ở câu đúng sau từ ngữ đã có ở câu đứng trước (phép lặp từ ngữ).
  • Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước (phép đồng nghĩa, trái nghĩa và liên tưởng).
  • Sử dụng ở câu đứng sau các từ ngữ có tác dụng thay thế từ ngữ đã có ở câu trước (phép thế).
  • Sử dụng ở câu đúng sau các từ ngữ biểu thị quan hệ với câu trước (phép nối).

Để nắm vững kĩ năng sử dụng một số biện pháp liên kết câu và liên kết đoạn văn, các em có thể tham khảo

bài soạn Liên kết câu và liên kết đoạn văn.