Soạn bài Kiều ở lầu Ngưng Bích - Nguyễn Du

• Kiều ở lầu Ngưng Bích là một trong những đoạn miêu tả nội tâm nhân vật thành công nhất trong Truyện Kiều, đặc biệt qua bút pháp tả cảnh ngụ tình.
• Đoạn thơ tả cảnh ngộ cô đơn, buồn tủi và tấm lòng thủy chung, hiếu thảo của Kiều.

• Tác giả đã thành công ở bút pháp ước lệ, ẩn dụ, so sánh.
• Tả cảnh ngụ tình, trong cảnh tình đều hàm chứa và lộ rõ yếu tố cao trào của bi kịch
• Có sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và miêu tả.

Câu 1: Em hãy tìm hiểu cảnh thiên nhiên trong sáu câu thơ đầu?

• Đặc điểm không gian trước lầu Ngưng Bích?
• Thời gian qua cảm nhận của Thúy Kiều?
• Qua khung cảnh thiên nhiên có thể thấy Thúy Kiều đang ở trong hoàn cảnh, tâm trạng như thế nào? Từ ngữ nào góp phần diễn tả tâm trạng ấy?

Gợi ý

• Kiều bị giam lỏng trong lầu Ngưng Bích: khoá xuân.
• Vẻ mênh mông, chống chếnh của không gian tô đậm tình cảnh cô đơn, trơ trọi của Kiều: non xa, trăng gần, bốn bề bát ngát, xa trông, non xa, trăng gần… Đúng là: "Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng".
• Hình ảnh trăng, mây sớm đèn khuya biểu đạt sự quay vòng của thời gian. Cùng với những hình ảnh gợi tả không gian, sự tuần hoàn đều đặn của thời gian càng nhấn đậm thêm tình cảnh cô đơn, buồn bã của Kiều.

Câu 2. Tám câu thơ tiếp theo trực tiếp nói lên nỗi nhớ thương của Kiều.

• Trong cảnh ngộ của mình nàng đã nhớ đến ai? Nàng nhớ ai trước, ai sau? Nhớ như thế có hợp lí không? Vì sao?
• Cùng là nỗi nhớ nhưng cách nhớ khác nhau với những lí do khác nhau nên cách thể hiện cũng khác nhau. Em hãy  phân tích nghệ thuật dùng từ ngữ, hình ảnh của tác giả để làm sáng tỏ điều đó?
• Em có nhận xét gì về tấm lòng của Kiều qua nỗi nhớ thương của nàng.

Gợi ý

• Đầu tiên Kiều nhớ tới Kim Trọng. Điều này vừa phù hợp quy luật tâm lý (những người trẻ tuổi bao giờ cũng nhớ người yêu trước), vừa thể hiện sự tinh tế của ngòi bút Nguyễn Du. Nhớ Kim Trọng, nàng nhớ lời thề ước dưới trăng, thương chàng Kim Trọng đêm ngày đau đáu trông chờ uổng công vô ích. 
• Tiếp đó, Nàng nhớ đến cha mẹ. Nàng thương xót cha mẹ già yêu mà nàng không được chăm sóc. Nàng tưởng tượng cảnh nơi quê nhà tất cả đã đổi thay mà sự đổi thay lớn nhất là cha mẹ ngày một thêm già yếu. Lần nào khi nhớ về cha mẹ, Kiều cũng "nhớ ơn chín chữ cao sâu" và luôn ân hận mình đã phụ công sinh thành, phụ công nuôi dạy con cái của cha mẹ. Cũng là nỗi nhớ nhưng cách nhớ lại khác nhau với những lí do khác nhau nên cách thể hiện cũng khác nhau. 
• Trong cảnh ngộ ở lầu Ngưng Bích, Kiều là người đáng thương nhất. Nhưng nàng đã quên cảnh ngộ bản thân để nghĩ về Kim Trọng, nghĩ về cha mẹ. Những suy nghĩ này cho thấy Kiều là người tình chung thủy, người con hiếu thảo, người phụ nữ có tấm lòng vị tha đáng trọng.

Câu 3. Tám câu thơ cuối miêu tả cảnh vật qua tâm trạng.

• Cảnh vật ở đây là thực hay hư? mỗi cảnh vật có nét riêng lại có nét chung để diễn tả tâm trạng Kiều? Em hãy phân tích và chứng minh điều đó?
• Em có nhận xét gì về cách dùng điệp ngữ của Nguyễn Du trong tám câu thơ cuối? Cách dùng điệp ngữ ấy diễn tả tâm trạng như thế nào?

Gợi ý

• Tám câu cuối bằng nghệ thuật tả cảnh ngụ tình sâu sắc, Nguyễn Du khắc họa sinh động những cung bậc của tâm trạng buồn là do đang diễn ra trong lòng Kiều. Cứ hai câu là một nét tâm cảnh hiện ra. Nhìn cánh buồm thấp thoáng mà thấy sự bơ vơ đau khổ.
• Trong cảnh hoa trôi man mác trên ngọn nước mà buồn đau cho số phận mình tan tác trôi giạt, vô định. Trong nội cỏ dầu dầu giữa màu xanh bao la của trời đất mà thương cho cuộc đời này đang héo hắt tàn lụi, cho kiếp người hữu hạn, nhỏ bé. Nghe tiếng gió cuốn, tiếng sóng kêu mà hãi hùng ghê sợ ám ảnh những tai họa khủng khiếp đang bủa vây sắp giáng xuống đầu nàng. 
• Nỗi buồn sâu sắc của Kiều mỗi lúc càng được tô đậm thêm bằng cách dùng điệp ngữ liên hoàn rất độc đáo trong suốt tám câu thơ. Cụm từ "buồn trông" mở đầu câu thơ thành điệp khúc của đoạn thơ là điệp khúc của tâm trạng Thúy Kiều.

• Hướng dẫn soạn Kiều ở lầu Ngưng Bích

  Hướng dẫn soạn bài " Kiều ở lầu Ngưng Bích " - Trích "Truyện Kiều" - Nguyễn Du - Văn lớp 9