Soạn bài Khi con tu hú - Tố Hữu

• Lòng yêu sự sống mãnh liệt và niềm khát khao cháy bỏng muốn thoát khỏi tù ngục của người chiến sĩ cộng sản.

• Thể thơ lục bát mềm mại, tình thơ tha thiết, hình ảnh khi tươi sáng, khi dằn vặt, u uất... đã thể hiện thành công tâm trạng, cảm xúc của tác giả.

Câu 1: Nên hiểu nhan đề bài thơ như thế nào? Hãy viết một câu văn có bốn chữ đầu là "Khi con tu hú" đến tóm tắt nội dung bài thơ. Vì sao tiếng tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ như vậy?

•  Nhan đề bài thơ:
  • Là một vế phụ chỉ thời gian trong một câu → gây sự chú ý.
  • Tiếng chim tu hú: tín hiệu của sự sống , mùa hè.
• Nội dung: Khi con tu hú gọi bầy cũng là khi đất trời chuyển sang hè, trong không gian lao tù bức bối, ngột ngạt, người chiến sĩ cách mạng lắng nghe mùa hè đang rạo rực càng thêm cháy bỏng niềm yêu sống, khao khát tự do.
• Tiếng tu hú kêu tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ vì nó gợi nhắc về mùa hè phóng khoáng, tưng bừng với bao cảnh sắc quyến rũ đối lập với cảnh tù chật chội.

Câu 2. Nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu. Những chi tiết nào khiến em có nhận xét đó?

• Sáu câu thơ lục bát thanh thoát mở ra cả một thế giới rộn ràng, tràn trề nhựa sống. Nhiều hình ảnh tiêu biểu của mùa hè được dựa vào bài thơ : tiếng ve râm ran trong vườn, lúa chiêm chín vàng trên cánh đồng, bầu trời cao rộng với cánh diều chao lượn, trái cây đượm ngọt… 
• Tiếng chim tu hú đã thức dậy tất cả, mở ra tất cả và bắt nhịp tất cả : mùa hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, ngọt ngào hương vị, bầu trời khoáng đạt tự do… trong cảm nhận của người tù. Khổ thơ thể hiện sức cảm nhận mãnh liệt, tinh tế của một tâm hồn trẻ trung yêu đời nhưng đang mất tự do và khát khao tự do cháy ruột.

Câu 3. Phân tích tâm trạng người tù - chiến sĩ được thể hiện ở 4 câu thơ. Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng tu hú kêu, nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú thể hiện ở đoạn thơ đầu và ở đoạn cuối rất khác nhau? vì sao?

• Cách ngắt nhịp bất thường ở câu 8 (ngắt 6/2), câu 9 (ngắt 3/3).

• Các từ ngữ diễn đạt hoạt động, trạng thái với sắc thái mạnh: dậy, đạp tan, ngột, chết uất.

• Các từ ngữ cảm thán, diễn đạt sự bức xúc: ôi, làm sao, thôi, cứ, ...

  Tiếng tu hú ở đầu bài thơ gợi ra trong cảm nhận người tù - người chiến sĩ cảnh tượng mùa hè, cả cuộc sống tự do háo hức, rộn rã; còn ở cuối bài thơ, khi cảm giác ngột ngạt, u uất lên đến cao độ thì tiếng chim lại khiến cho tâm trạng chiến sĩ thêm đau khổ, bức bối vì cảnh giam hãm, mất tự do.

Câu 4. Theo em, cái hay của bài thơ được thể hiện nổi bật ở điểm nào?

• Cái hay của bài thơ nằm trong hai mặt nội dung và nghệ thuật. 
• Bố cục chia làm hai phần : phần một tả cảnh trời đất vào hè và phần hai bộc lộ tâm trạng người tù, gộp thành một chỉnh thể thống nhất, truyền cảm. Cảnh đẹp (màu sắc tươi sáng, mùi vị ngọt ngào, âm thanh rộn rã…), dào dạt sức sống, rất gợi cảm, có hồn, tâm trạng sôi nổi và da diết. 
• Hình ảnh thơ phong phú, giàu chất hội họa. 
• Thể thơ lục bát mềm mại, uyển chuyển, linh hoạt.
• Giọng điệu tự nhiên, phù hợp với cảm xúc thơ: khi sôi nổi, khi dằn vặt, u uất…

Để chuẩn bị cho bài học đạt kết quả cao các em tham khảo thêm bài giảng Khi con tu hú.

Tố Hữu sáng tác bài thơ Khi con tu hú tại nhà lao Thừa Phủ (Huế) vào mùa hè năm 1939, sau khi bị thực dân Pháp bắt giam vì “tội” yêu nước và làm cách mạng. Bài thơ thể hiện tâm trạng xốn xang, bức bối của người thanh niên cộng sản đang bị cầm tù, khi nghe thấy tiếng chim tu hú báo hiệu mùa hè đến đã muốn phá tung xiềng xích để trở về với đồng bào, đồng chí yêu thương. Ngoài ra, để nắm vững nội dung bài học cũng như dễ dàng hoàn thành các bài viết văn liên quan đến tác phẩm, các em có thể tham khảo thêm một số bài văn mẫu dưới đây:

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.