Soạn bài Cuộc chia tay của những con búp bê

• Là câu chuyện của những đứa con nhưng lại gợi cho những người làm cha, mẹ phải suy nghĩ. Trẻ em cần được sống trong mái ấm gia đình. Mỗi người cần phải biết gìn giữ gia đình hạnh phúc. 
• Ca ngợi tình cảm anh em.
• Dù trong hoàn cảnh nào cũng yêu thương, gắn bó với nhau.
• Phản ánh một thực tế của xã hội hiện đại: Hiện tượng li hôn và hậu quả nghiêm trọng của nó.

• Xây dựng tình huống tâm lí; chi tiết tiêu biểu, gợi cảm.
• Lựa chọn ngôi thứ nhất để kể: nhân vật “ tôi” trong truyện kể lại câu chuyện của mình → Những day dứt, nhớ thương được thể hiện một cách chân thực.
• Khắc họa hình tượng nhân vật trẻ nhỏ, qua đó gợi suy nghĩ về sự lựa chọn, ứng xử của những người làm cha mẹ.
• Lời kể nhìn theo trình tự sự việc.
• Mở truyện đột ngột, hấp dẫn.
• Có sự kết hợp giữa quá khứ và hiện tại.
• Miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc, kết hợp với tả cảnh.

Câu 1. Truyện viết về ai, về việc gì? Ai là nhân vật chính trong truyện?

• Truyện viết về hai nhân vật Thành và Thuỷ.
• Truyện miêu tả cảnh gia đình của Thành và Thuỷ tan vỡ (cha mẹ bỏ nhau) đặc biệt khắc hoạ sự xót xa của hai anh em khi tình cảm của họ bị xẻ chia.
• Cả hai anh em Thành và Thủy đều là nhân vật chính của câu chuyện.

Câu 2.

a. Câu chuyện được kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?

• Chuyện kể theo ngôi thứ nhất. Nhân vật xưng tôi trong câu chuyện chính là Thành – là người trong cuộc phải chịu đựng nỗi đau chia li và chứng kiến tất cả những sự việc xảy ra.
• Lựa chọn cách kể này mang đến những lợi thế
  • Thế hiện sâu tâm trạng, tình cảm, suy nghĩ của nhân vật.
  • Tăng tính chân thực và sự thuyết phục của câu chuyện đối với bạn đọc

→ Đây là câu chuyện do người trong cuộc kể lại.

b. Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện không?

• Tên truyện tất nhiên phải liên quan đến ý nghĩa của câu chuyện. Bởi vì không có một tên truyện này lại không liên quan đến ý nghĩa của chuyện.
• Tên truyện “Cuộc chia tay của những con búp bê” có rất nhiều ý nghĩa.
  • Búp bê là đồ chơi của trẻ thơ, nó gợi lên sự bé bỏng, trong sáng, thơ ngây, hồn nhiên đáng yêu.
  • Đằng sau những con búp bê ấy ta liên tưởng đến hai anh em Thành và Thủy cũng trong sáng và đáng yêu như thế. Hai anh em đâu có tội tình gì thế mà cũng phải chia tay.
  • Tiêu đề đã gợi lên tình huống truyện. Một tình huống đau lòng gây sự chú ý và suy nghĩ của người đọc.

Câu 3. Hãy tìm các chi tiết trong truyện để thấy hai anh em Thành, Thủy rất mực gần gũi thương yêu, chia sẻ và luôn quan tâm đến nhau.

• Chia sẽ, giúp đỡ và quan tâm đến nhau
  • Thủy đem kim chỉ ra tận sân vận động vá áo cho anh.
  • Thành giúp em học bài, chiều nào cũng đón em đi học về.
• Rất mực gần gũi thương yêu nhau
  • Nắm tay nhau vừa đi vừa trò chuyện.
  • Chia đồ chơi.
    • Thành “Anh cho em tất”
    • Thủy “Em để lại hết cho anh”, đem con Vệ Sĩ để đầu gường gác cho anh ngủ.
• Khi chia tay nhau cả hai anh em đều bật khóc.

Câu 4. Lời nói và hành động của Thủy khi thấy anh chia hai con bút bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ ra hai bên có gì mâu thuẫn? Cách giải quyết của Thủy gợi lên cho em những suy nghĩ và tình cảm gì?

• Sự mâu thuẫn của Thủy
  • Thấy anh lấy con Vệ Sĩ và Em Nhỏ dang sang hai phía thì giận dữ tru tréo lên: “Sao anh ác thế?” → Vì không muốn hai con bút bê chia tay nhau.
  • Thế nhưng khi thấy anh để lại hai con búp bê cạnh nhau theo ý muốn của mình Thủy lại cũng kê lên: “Lấy ai gác đêm cho anh?”.

⇒ Đây là sự mâu thuẫn “giữa sự thật cuộc đời cay đắng và tình người ngọt ngào êm dịu” (Vũ Dương Quỹ)

• Cách để giải quyết mâu thuẫn
  • Là gia đình Thành, Thủy bố mẹ không còn mâu thuẫn, không li hôn nhau nữa, đoàn tụ sum vầy để cho hai anh em không phải chia tay nhau và con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ cũng không phải chia lìa.
• Cách giải quyết của Thủy
  • Cách giải quyết: Quay lại, đi nhanh về phía chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ.
  • Ý nghĩa: Lòng hi sinh vị tha của Thủy, chấp nhận thiệt thòi về mình để anh luôn có Vệ Sĩ canh gác giấc ngủ, không nỡ để hai con búp bê phải chia lìa nhau.

→ Làm tăng thêm sự nhức nhối, nỗi xót xa về cuộc chia tay vô lí của hai anh em.

⇒ Thể hiện niềm mong ước được gắn bó, niềm khao khát cháy bỏng muốn được hạnh phúc,không muốn chia lìa.

Câu 5. Chi tiết nào trong cuộc chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng và chi tiết nào khiến em cảm động nhất, vì sao?

• Chi tiết chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng
  • Cô giáo tặng Thủy quyển số và chiếc bút máy nắp vàng nhưng: “Em không dám nhận… Em không đi học nữa”. “Nhà bà ngoại em ở xa trường học lắm. Mẹ em bảo sẽ sắm cho em một thúng hoa để ra chợ ngồi bán”.
  • Ý nghĩa:
    • Sự đau xót của số phận tuổi thơ, Thủy phải mất mát quá lớn
      • Xa bố, xa anh, thiếu thốn tình thương.
      • Phải chịu cảnh thất học. Phải lăn lộn vào đường đời để kiếm sống lúc còn quá nhỏ.
• Chi tiết làm em cảm động nhất
  • Em có thể lựa chọn chi tiết theo ý riêng của mình. Trong bài có những chi tiêt cảm động sau
    • Chi tiết cô giáo và cả lớp cùng khóc khi biết Thủy không còn được đi học nữa. 
    • Chi tiết Thủy đã trèo lên xe, nhưng bỗng em lại tụt xuống đi về phía đầu giường, đặt con Em Nhỏ cạnh con Vệ Sĩ.

Câu 6. Em hãy giải thích vì sao khi dắt tay Thủy ra khỏi trường, tâm trạng của Thành lại: “kinh ngạc thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”.

• Đây là tình huống có tính chất đối lập tương phản giữa ngoại cảnh và nội tâm con người.
  • Ngoại cảnh tất cả vẫn rất bình thường, mọi người vẫn tuôn theo nhịp sống đều đặn cảnh vật thậm chí còn rất đẹp “nắng vẫn vàng ươm”.
  • Nội tâm của hai anh em đang phải chịu đựng sự mất mát quá lớn: sự đổ vỡ của gia đình, cõi lòng tan nát.
• Tăng thêm sự bơ vơ, lạc lọng, cô đơn của hai tâm hồn trẻ thơ, nỗi đau không người chia sẽ, chỉ mình hai anh em chịu đựng.

Câu 7. Qua câu chuyện này, theo em, tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người điều gì?

• Qua câu chuyện này, tác giả muốn nhắn gửi: “Tổ ấm gia đình là vô cùng quý giá và quan trọng. Mọi người hãy cố gắng bảo vệ gìn giữ, không nên vì bất cứ lí do gì làm tổn hại đến những tình cảm tự nhiên trong sáng ấy”.

Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Cuộc chia tay của những con búp bê để nắm vững hơn về những nội dung cần đạt khi học tiết văn này.