CẤU TRÚC CÁC LOẠI VIRUT
A. Kiến thức trọng tâm
I. Cấu Tạo
1. Khái niệm
- Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ (kích thước từ vài chục đến vài trăm nanômet).
- Đặc điểm cơ bản của virut:
+ Kích thước siêu nhỏ, chỉ quan sát được dưới kính hiển vi điện tử.
+ Cấu tạo rất đơn giản, chỉ chứa một loại axit nuclêic là ADN hay ARN.
+ Kí sinh nội bào bắt buộc.
- Ví dụ: Virut cúm H1N1.
Virut cúm H1N1 dưới kính hiển vi điện tử.
- Phân loại:
+ Dựa vào axit nuclêic virut chia làm hai loại:
. Virut ADN: Virut đậu mùa, virut viêm gan B, virut hecpet…
. Virut ARN: Virut cúm, virut viêm não Nhật Bản, HIV…
+ Dựa vào cấu trúc vỏ capsit: Gồm virut có vỏ và không có vỏ.
+ Dựa vào hình dạng: Gồm virut xoắn, virut khối, virut hỗn hợp.
+ Dựa vào vật chủ: Virut động vật, thực vật và virut vi sinh vật.
2. Cấu trúc
Cấu tạo đơn giản gồm hai thành phần.
- Lõi axit nuclêic:
+ Cấu tạo: Chỉ gồm 1 ADN và 1 ARN chuỗi đơn hoặc chuỗi kép.
+ Chức năng: Hệ gen giúp virut nhân lên, tổng hợp thành phần cấu tạo đặc trưng của nó trong tế bào chủ.
- Vỏ bọc prôtêin (capsit):
+ Cấu tạo từ các đơn vị capsome.
+ Chức năng bảo vệ virut.
- Một số virut có thêm vỏ bên ngoài:
+ Cấu tạo vỏ ngoài là lớp lipit kép và prôtêin.
+ Mặt vỏ ngoài có các gai glicôprôtêin làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào.
+ Virut không có vỏ ngoài gọi là virut trần.
So sánh cấu tạo virut trần (trái) và virut có vỏ ngoài (b).
II. Hình Thái
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên mỗi virut thường được gọi là hạt. Hạt virut có ba loại cấu trúc: Xoắn, khối và hỗn hợp.
Hình thái của một số virut.
- Cấu trúc xoắn:
+ Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic. Có hình que, hình sợi, hình cầu…
+ Ví dụ: Virut khảm thuốc lá, virut bệnh dại, virut cúm, sởi…
- Cấu trúc khối:
+ Capsôme sắp xếp theo hình khối đa diện. Gồm 20 mặt tam giác đều.
+ Ví dụ: Virut bại liệt…
- Cấu trúc hỗn hợp:
+ Đầu có cấu trúc khối chứa axit nuclêic gắn với đuôi có cấu trúc xoắn.
+ Ví dụ: Phagơ…
- Sự khác biệt giữa virut và vi khuẩn được thể hiện thông qua bảng sau:
| Tính chất | Virut | Vi khuẩn |
| Có cấu tạo tế bào | Không | Có |
| Chỉ chưa ADN hoặc ARN | Có | Không |
| Chứa cả hai ADN và ARN | Không | Có |
| Chứa ribôxôm | Không | Có |
| Sinh sản độc lập | Không | Có |
Bảng so sánh các đặc điểm khác nhau của virut và vi khuẩn.
B. Bài tập vận dụng
Câu 1: Virut có cấu tạo gồm:
A. Vỏ prôtêin ,axit nuclêic và có thể có vỏ ngoài.
B. Có vỏ prôtêin và ADN.
C. Có vỏ prôtêin và ARN.
D. Có vỏ prôtêin, ARN và có thể có vỏ ngoài.
* Hướng dẫn giải:
- Virut có cấu tạo gồm vỏ prôtêin ,axit nuclêic và có thể có vỏ ngoài.
Nên ta chọn đáp án A.
Câu 2: Mỗi loại virut chỉ nhân lên trong các tế bào nhất định vì:
A. Tế bào có tính đặc hiệu.
B. Virut có tính đặc hiệu.
C. Virut không có cấu tạo tế bào.
D. Virut và tế bào có cấu tạo khác nhau.
* Hướng dẫn giải:
- Mỗi loại virut chỉ nhân lên trong các tế bào nhất định vì virut có tính đặc hiệu.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 3: Đặc điểm chỉ có ở virut mà không có ở vi khuẩn là:
A. Có cấu tạo tế bào.
B. Chỉ chứa ADN hoặc ARN.
C. Chứa cả ADN và ARN.
D. Chứa ribôxôm, sinh sản độc lập.
* Hướng dẫn giải:
- Đặc điểm chỉ có ở virut mà không có ở vi khuẩn là virut chỉ chứa ADN hoặc ARN.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 4: Nếu trộn axit nuclêic của chủng virut B với một nửa prôtêin của chủng virut A và một nửa prôtêin của chủng B thì chủng lai sẽ có dạng:
A. Giống chủng A.
B. Giống chủng B.
C. Vỏ giống A và B, lõi giống B.
D. Vỏ giống A, lõi giống B.
* Hướng dẫn giải:
- Nếu trộn axit nuclêic của chủng virut B với một nửa prôtêin của chủng virut A và một nửa prôtêin của chủng B thì chủng lai sẽ có dạng giống chủng B.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 5: Không thể tiến hành nuôi virut trong môi trường nhân tạo giống như vi khuẩn được vì:
A. Kích thước của nó vô cùng nhỏ bé.
B. Hệ gen chỉ chứa một loại axit nuclêic.
C. Không có hình dạng đặc thù.
D. Nó chỉ sống kí sinh nội bào bắt buộc.
* Hướng dẫn giải:
- Không thể tiến hành nuôi virut trong môi trường nhân tạo giống như vi khuẩn được vì virut chỉ sống kí sinh nội bào bắt buộc.
Nên ta chọn đáp án D.
Câu 6: Nhận định nào sau đây không đúng khi nói về cấu trúc của virut?
A. Virut đã có cấu trúc tế bào.
B. Virut chưa có cấu trúc tế bào.
C. Virut chỉ có vỏ là prôtêin và lõi là axit nuclêic.
D. Cả B và C.
* Hướng dẫn giải:
- Virut chưa có cấu trúc tế bào và virut chỉ có vỏ là prôtêin và lõi là axit nuclêic.
Nên ta chọn đáp án A.
Câu 7: Virut có cấu trúc xoắn:
A. Có các capsome sắp xếp theo hình khối đa diện gồm 20 mặt, mỗi mặt là một tam giác đều.
B. Có các capsome sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic.
C. Gồm có 2 phần, phần đầu chứa axit nucleic có cấu trúc khối; phần đuôi có cấu trúc xoắn.
D. Gồm có 2 phần, phần đầu chứa axit nucleic có cấu trúc khối; phần đuôi có cấu trúc xoắn và chỉ có ở phần đuôi mới có các capsome.
* Hướng dẫn giải:
- Virut có cấu trúc xoắn có các capsome sắp xếp theo chiều xoắn của axit nuclêic.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 8: Ở virut, các gai prôtêin trên bề mặt vỏ ngoài có vai trò gì?
A. Làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào chủ.
B. Quy định hình dạng của virut.
C. Là cầu nối giúp virut trao đổi chất với môi trường.
D. Tất cả các phương án đưa ra.
* Hướng dẫn giải:
- Ở virut, các gai prôtêin trên bề mặt vỏ ngoài có vai trò làm nhiệm vụ kháng nguyên và giúp virut bám lên bề mặt tế bào chủ.
Nên ta chọn đáp án A.
Câu 9: Những virut mang cấu trúc xoắn thường có hình dạng bên ngoài như thế nào?
A. Hình sợi hoặc hình nòng nọc.
B. Hình que hoặc hình sợi.
C. Hình khối đa diện hoặc hình que.
D. Hình sợi hoặc hình đĩa.
* Hướng dẫn giải:
- Những virut mang cấu trúc xoắn thường có hình dạng bên ngoài là hình que hoặc hình sợi.
Nên ta chọn đáp án B.
Câu 10: Trong cấu tạo của virut, thành phần nào có đóng vai trò then chốt, quyết định đặc điểm của các thành phần còn lại?
A. Vỏ ngoài.
B. Axit nuclêic.
C. Vỏ capsit.
D. Lipit.
* Hướng dẫn giải:
- Trong cấu tạo của virut, axit nuclêic đóng vai trò then chốt, quyết định đặc điểm của các thành phần còn lại.
Nên ta chọn đáp án B.
C. Bài tập tự luyện
Câu 1: Phago ở E.coli là virut:
A. Kí sinh ở vi sinh vật.
B. Kí sinh ở vi sinh vật và người.
C. Kí sinh ở vi sinh vật, thực vật, động vật và người.
D. Kí sinh ở thực vật, động vật và người.
Câu 2: Các đơn vị prôtêin liên kết với nhau tạo nên:
A. Capsome.
B. Vỏ ngoài.
C. Glicoprôtêin.
D. Nuclêôcapsit.
Câu 3: Vỏ ngoài của virut là:
A. Vỏ capsit.
B. Các gai glicôprôtêin.
C. Lớp lipit kép và prôtêin bọc bên ngoài vỏ capsit.
D. Nuclêôcapsit.
Câu 4: Virut trần là virut không có:
A. Vỏ capsit.
B. Vỏ ngoài.
C. Các gai glicoprôtêin.
D. Cả B và C.
Câu 5: Điều quan trọng nhất khiến virut chỉ là dạng sống kí sinh nội bào bắt buộc?
A. Virut không có cấu trúc tế bào.
B. Virut có cấu tạo quá đơn gairn chỉ gồm axit nucleic và prôtêin.
C. Virut chỉ có thể nhân lên trong tế bào của vật chủ.
D. Virut có thể có hoặc không có vỏ ngoài.
Câu 6: Axit nuclêic và vỏ ngoài capsit kết hợp với nhau tạo thành:
A. Nuclêôcapsit.
B. Glicôprôtêin.
C. Capsome.
D. Lớp lipit kép.
Câu 7: Điều nào sau đây là sai về virut?
A. Chỉ trong tế bào chủ, virut mới hoạt động như một thể sống.
B. Hệ gen của virut chỉ chứa một trong hai loại axit nuclêic: ADN, ARN.
C. Kích thước của virut vô cùng nhỏ, chỉ có thể thấy được dưới kính hiển vi điện tử.
D. Ở bên ngoài tế bào sinh vật, virut vẫn hoạt động mặc dù nó chỉ là phức hợp gồm axit nuclêic và prôtêin, chưa phải là virut.
Câu 8: Đơn vị cấu tạo nên vỏ capsit là gì?
A. Capsôme.
B. Nuclêôcapsit.
C. Glicôprôtêin.
D.Axit nuclêic.
Câu 9: Đối với virut kí sinh trên vi sinh vật, quá trình xâm nhập của chúng vào tế bào chủ diễn ra như thế nào?
A. Tùy trường hợp mà có thể bơm axit nuclêic hoặc vỏ capsit vào trong tế bào chủ.
B. Cả axit nuclêic và vỏ capsit đều được bơm vào tế bào chủ.
C. Vỏ capsit được bơm vào tế bào chất của tế bào chủ còn axit nuclêic nằm ở bên ngoài.
D. Axit nuclêic được bơm vào tế bào chất của tế bào chủ còn vỏ capsit nằm ở bên ngoài.
Câu 10: Nhóm virut nào sau đây có cấu trúc xoắn?
A. Virut bại liệt, virut mụn cơm, virut hecpet.
B. Virut đậu mùa, Phago T2, virut cúm, virut dại.
C. Virut đậu mùa, virut cúm, virut sởi, virut quai bị.
D. Virut đốm thuốc lá, virut cúm, virut sởi, virut quai bị , virut dại.
| Câu | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| Đáp án | A | A | C | B | C | C | D | A | D | D |
Trên đây là toàn bộ nội dung tài liệu Chuyên đề Cấu trúc các loại virut Sinh học 10. Để xem toàn bộ nội dung các em đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.
Hy vọng tài liệu này sẽ giúp các em học sinh ôn tập tốt và đạt thành tích cao trong học tập.
Các em quan tâm có thể tham khảo thêm các tài liệu cùng chuyên mục:
- Phương pháp giải Các dạng bài tập về Áp suất thẩm thấu của tế bào Sinh học 10
- Lý thuyết Các nguyên tố hóa học và nước - Sinh học 10
Chúc các em học tập tốt !
